یادمان

خبر میراث فرهنگی و طبیعی 86

برگرفته از فر ایران

خبر: پرونده نوروز و ردیف موسیقی سنتی ایران در سازمان یونسكو

پرونده نوروز به صورت مشترك با 9 كشور و پرونده ردیف موسیقی سنتی ایران به صورت مستقل، برای ثبت در فهرست یادمان نا ملموس جهانی، به یونسكو فرستاده شد.
فریبرز دولت آبادی، معاون میراث [یادمان‌های] فرهنگی با اعلام این موضوع گفت:

پرونده‌های مذكور پیش از پایان مهلت تعیین شده و بر اساس معیارهای ثبت جهانی تكمیل و به دفتر یونسكو فرستاده شدند.

نوروز در روز 27 اسفند 1386 به عنوان نخستین اثر در فهرست میراث [یادمان] معنوی ملی ثبت شد و سپس در همایشی كه از 4 تا 6 شهریور در تهران برگزار گردید، در حضور تعدادی از نمایندگان كشورهای حوزه نوروز شامل آذربایجان، ازبكستان، ایران، پاكستان، تاجیكستان، تركیه و قرقیزستان تكمیل شد. ... پیش از این نیز پرونده نوروز از طرف سازمان میراث فرهنگی و كمیسیون ملی یونسكو در ایران تهیه شده بود و همایشی نیز از 7 تا 10 آگوست 2004 در محل كمیسیون ملی یونسكو برای هماهنگی میان كشورهای برگزار كننده نوروز برگزار شد كه بنا به دلایلی پرونده پس از ارسال به یونسكو پس گرفته شد.

معاون یادمان‌های فرهنگی با اشاره به این‌كه این پرونده به عنوان پیشنهاد مشترك 10 كشور ایران، آذربایجان، افغانستان، ازبكستان، پاكستان، تاجیكستان، تركیه، قزاقستان، قرقیزستان و هند به یونسكو ارسال شده است، در باره‌ی ویژگی‌های پرونده ارسالی عنوان كرد :

این پرونده شامل 10 قطعه عكس از مراسم نوروز در ایران و كشورهای شركت كننده در اجلاس اخیر، فیلمی 10 دقیقه‌ای كه نشان‌گر این آیین در این كشورهاست، 3 جلد كتاب در این رابطه ( 2جلد از ایران و یك جلد از تركیه) و یك فیلم 60 دقیقه‌ای از نوروز و 8 عكس دیگر جهت تكمیل پرونده است.

به گزارش روابط عمومی معاونت یادمان‌های فرهنگی سازمان میراث فرهنگی دولت‌آبادی در بخش دیگری از سخنان خود درباره پرونده ردیف موسیقی سنتی خاطرنشان كرد :

این پرونده در شهریور ماه سال جاری به‌ عنوان چهارمین پرونده در فهرست یادمان‌های ملی ناملموس ثبت شده و پرونده معرفی آن برای ثبت در فهرست نمونه یادمان‌های ناملموس یونسكو به همراه پرونده نوروز در سپتامبر 2008 به بخش یادمان‌های ناملموس یونسكو ارسال شد.

معاون میراث فرهنگی با تاكید بر این‌كه در تهیه این پرونده خانه موسیقی با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردش‌گری هم‌كاری داشته است، تصریح كرد:
پرونده فرستاده شده، شامل یك فیلم 10 دقیقه‌ای از تاریخ‌چه و تعریف شیوه آموزش ردیف، 10 قطعه عكس از آموزش و اجرا و سازها به همراه 8 قطعه عكس مكمل، یك لوح فشرده شامل 60 دقیقه اجرا در گوشه‌ها مختلف ردیف و 3 كتاب به‌عنوان مكمل پرونده بوده كه همراه با متن پرونده كه توضیح جامعی از ردیف‌ و راه‌كارهای حفاظتی آن است به یونسكو ارسال شده است.

از سوی دیگر مدیركل دفتر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی با اشاره به اهمیت ردیف‌های موسیقی سنتی ایران، به بیان مواردی در خصوص تاریخ‌چه موسیقی ایرانی پرداخت و گفت :

ایران، از دوران باستان تاكنون، همواره به عنوان یكی از مراكز اصلی هنر و تمدن بشری محسوب می‌شده است و شكوه و عظمت یادمان‌های فرهنگی این ملت در تاریخ در قالب نظام‌های موسیقایی گوناگونی تجلی یافته است ...
... صورت بندی نهایی این تحولات موسیقایی در تكوین ردیف، كه خزانه‌ی الگویی سنتی و نشانه‌ی اصلی موسیقی ایرانی محسوب می‌شود، متجلی شده است.

حسین‌علی وكیل علی‌آبادی عنوان كرد :

نظام موسیقایی شناخته شده در ایران به دوران پیش از اسلام، در زمان ساسانیان بازمی‌گردد كه باربد شاخص‌ترین موسیقی دان این دوران را ابداع كننده‌ی یك نظام موسیقایی كهن دانسته‌اند...
این نظام متشكل از 7 خسروانی 30 لحن و 360 داستان بوده است كه به ترتیب با تعداد روزهای هفته، ماه و سال این الحان نیز در رسالات موسیقایی دوران‌های بعدی نیز ذكر شده است و شماری از این اصطلاحات و نام‌ها حتا امروزه نیز در نظام موسیقایی ایران و كشورهای هم‌جوار یافت می‌شود.

شهر هخامنشی دارزین تعیین حریم شد
 

شهر تاریخی دارزین با هدف تكمیل سند میراث جهانی بم و منظره فرهنگی آن و هم‌چنین جلوگیری وزارت راه و ترابری مبنی بر عبور اتوبان كرمان ـ بم از این شهر ، تعیین حریم شد.
تعیین حریم این شهر برای تكمیل سند میراث جهانی بم و از سوی دیگر با توجه به توسعه شهر در سال‌های پس از زلزله و فعالیت‌های عمرانی گسترده‌ای كه چه در داخل این شهر و چه در حومه آن به صورت دولتی و یا خصوصی انجام می‌شود، ضروری است.
«شهرام زارع» سرپرست گروه باستان شناسی بررسی‌های شهرستان بم با بیان این مطلب گفت :

با توجه به این‌كه ایران تنها تا سال 2010 فرصت دارد تا با تكمیل و ارسال پرونده سند میراث جهانی بم، مانع خروج این اثر از فهرست آثار جهانی شود و هم‌چنین تكمیل نقشه باستان شناسی، فصل سوم مطالعات در دو مرحله شامل تعیین عرصه محوطه باستانی دارزین ـ بیدران و گمانه‌زنی به منظور لایه نگاری محوطه‌های دارزین و افراز، شروع شده است ...
... تعیین حریم شهر تاریخی ـ اسلامی دارزین، باتوجه به این‌كه مورخان و جغرافی‌نگاران مسلمان این شهر را در ارتباط با بم معرفی كرده‌اند، برای تكمیل سند میراث جهانی بم و از سوی دیگر باتوجه به توسعه شهر در سال‌های پس از زلزله و فعالیت‌های عمرانی گسترده‌ای كه چه در داخل این شهر و چه در حومه آن به صورت دولتی یا خصوصی انجام می‌‌‌شود، ضروری است.

شهر دارزین، در 20 كیلومتری غرب شهر كنونی بم قرار دارد و مورخان و جغرافی‌نگاران مسلمان بارها از آن یاد كرده‌اند.
تا پیش از این، تصور می‌شد دارزین شهری از دوره اسلامی و تحت تابعیت بم بوده است، اما بررسی‌های باستان شناسی در سال 1385 نشان داد، می‌توان قدمت این شهر را تا دوره هخامنشی تخمین زد.
زارع معتقد است ساخت بزرگ‌راه كرمان ـ بم كه قرار است از درون عرصه شهر تاریخی دارزین عبور كند، ضرورت تعیین حریم دارزین را دو چندان می‌كند.
وی با بیان این‌كه نقشه حریم دارزین تا تكمیل شده و ارایه می‌شود، تصریح كرد :

مطالعات، فعالیت‌ها و تعیین حریم دارزین، آگاهی‌های لازم را درباره‌ی محدوده‌ آثار فرهنگی و تاریخی این مجموعه‌ها در اختیار سازمان میراث فرهنگی كشور قرار خواهد داد تا به وقت ضرورت، با پشتوانه پژوهشی و حقوقی، پی‌گیری‌های لازم را به منظور محافظت و جلوگیری از تخریب این مجموعه منحصر به فرد، انجام دهد.

سرپرست گروه باستان شناسی بررسی‌های شهرستان بم، هم‌چنین به وضعیت نابسامان چهار قلعه تاریخی دارزین كه معماری آن‌ها، از نقشه‌ معماری ساسانیان پیروی می‌كند اشاره كرد و گفت :

این قلعه ها نمونه منحصر به‌‌فرد از آثاری هستند كه انتقال معماری دوره ساسانی را به دوره اسلامی با می‌تاباند.

قلعه‌های دارزین سه دهه پیش توسط دكتر مهرداد شكوهی مورد مطالعه مقدماتی قرار گرفته است.
مطالعات تاریخی نشان می‌دهد این شهر در جریان نا امنی بزرگی كه در اثر حمله تركان وحشی غز به كرمان صورت گرفته، به تدریج افول كرده و نابود شده است . اگرچه هنوز هم روستایی با همین نام در جوار این شهر قرار دارد و یادآور باغ‌های مصفای دارزین و روزگار آبادانی آن است.
امروزه، افزون بر قلعه‌های یاد شده، شماری از تاسیسات شهر از جمله مسجد آن و بخش‌هایی از حصار شهر، هنوز قابل مشاهده است.
پهنه‌ی شهر دارزین نزدیك به 1700 هكتار است كه با توجه به ویژگی استقرارها و شهرهای كویری، یعنی حركت افقی معنا پیدا می‌كند.

پیداشدن گونه‌ی تازه ای از
آداب خاك سپاری زنان در پایان دوره‌ ساسانی
 

پیداشدن میخ‌هایی در اطراف اسكلت‌های بدست آمده از گورستان پهلوج و در پشت سد البرز در مازندران، معمای تازه باستان شناسان در این گورستان پایان دوره ساسانی شد. بررسی جنسیت اسكلت‌ها و میخ‌های كشف شده نشان می‌دهد كه شاید از میخ‌ها برای نگاه‌داشتند صفحه‌های چوبی، برای گور زنان استفاده می‌شده است. این گونه خاك‌سپاری در گور مردان و كودكان دیده نشده است.
پژوهش‌های علمی و بررسی انسان شناسی روی اسكلت‌‌‌های گورستان پهلوج كه در آن ها از «میخ» برای آداب خاك سپاری استفاده شده بود، نشان داد كه تنها در گور زن‌ها از میخ استفاده شده و از آن جایی‌كه سر تیز میخ‌ها رو به بالا بوده، احتمال داده می‌شود برای نگه‌داری صفحه‌های چوبی مورد استفاده بوده است.
«فرزاد فروزانفر» ، انسان‌شناس سازمان میراث [یادمان‌های] فرهنگی، در این‌باره گفت :

در گورستان پهلوج‌ نوع جدیدی از آداب تدفین اواخر دوره ساسانی كشف شده كه نمونه آن بیش‌تر دیده نشده است. در این نوع تدفین میخ‌هایی سر و ته در زمین گذاشته شده و باتوجه به این كه سر تیز آن‌ها رو به بالا بوده، احتمالا از آن برای نگه‌داشتن صفحه‌ای چوبی استفاده می‌شده است.
پیش از این كشف گورستانی منحصر به‌فرد متعلق به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی در پشت سد البرز مازندران، باستان شناسان را متعجب كرده بود.
در آیین تدفین این گورستان میخ‌هایی در اطراف اسكلت‌ها كشف شده است كه متعلق به هیچ تابوتی نیست...
... تدفین‌ها به صورت تابوتی نبوده و زیر اسكلت‌ها نیز اثری از چوب دیده نشده است. اما میخ‌هایی جهت نگه‌داری از صفحه‌ای چوبی مورد استفاده بوده، زیرا آثار پودر قهوه‌ای چوب روی نوك تیز برخی میخ‌ها دیده شده است...
... این میخ‌ها تنها در گور زنان و دختران كشف شده و گور مردان و كودكان فاقد میخ است. این موضوع نشان می‌دهد در این دوران زنان با آیین و آداب خاصی تدفین می‌شدند.
گورها به صورت چاله‌ای كنده شده و از آن‌جا كه فضای گور بسیار تنگ است، جسد بدون تابوت در گور گذاشته شده و به احتمال زیاد با میخ‌هایی كه به صورت منظم در اطراف جسد كاشته شده، صفحه‌های چوبی در بالای جسد و اطراف آن كار گذاشته شده است.

فروزانفر در توضیح این مطلب خاطر نشان ساخت :

زمانی‌كه فاصله میخ‌ها را اندازه‌گیری كردیم، متوجه اندازه‌های واحدی شدیم كه در نهایت، در 2 طرف اسكلت خطوط موازی را تشكیل می‌دادند.

جشن انار در قزوین
 

استان قزوین به دلیل موقعیت آب و هوایی و دارا بودن خاك حاصل‌خیز، دارای فرآورده‌های كشاورزی و باغی زیادی است و بعضی از آداب و رسوم مردم قزوین به همین محصولات اختصاص دارد.
مردم قزوین از دیرباز برای این محصولات در هنگام برداشت آن‌ها جشن‌های متنوعی برپا می‌كرده‌اند كه حتی برای گردش‌گران هم جذاب می‌باشد. هنوز هم‌زمان با شروع برداشت و چیدن بعضی از محصولات این جشن‌های باشكوه برگزار می‌شود كه یكی از این جشن‌ها به میوه‌ی بهشتی و زیبای انار اختصاص دارد.
انار در استان قزوین در مناطق گرمسیری هم‌چون بخش‌هایی از طارم، رودبار و بویین‌ زهرا در سطح گسترده‌ای به عمل می‌آید و محصول انار دانه درشت، آب‌دار و شیرین سنگان قزوین از شهرتی فراوان برخوردار است.
مردم روستا‌های انارخیز استان هم‌زمان با برداشت این محصول اقدام به برگزاری جشن دیدنی انار می‌كنند و حتی اشخاصی كه از این روستاها مهاجرت كرده‌اند، هنگام برگزاری جشن انار به زادگاه خویش بازمی‌گردند و در كنار دیگر روستاییان در فضایی سرشار از شادی و نشاط و آیین مخصوص به برداشت محصول می‌پردازند. جشن انار در آخرین جمعه مهرماه در روستاهای انارخیز قزوین برگزار می‌شود.

«رصدخانه» خواجه نصیر، کشف شد
به گزارش فارس حمیده چوبك مدیر پایگاه الموت، اظهار داشت: «طی كاوش‌هایی كه در منطقه قلعه الموت انجام دادیم به دریچه‌هایی كه برخورد كرده‌ایم كه این فضاها قطعاً پنجره‌هایی برای دیده‌بانی نبوده تا از چیزی بخواهند محافظت كنند بلكه این دریچه‌ها رو به جنوب شرق است یعنی به سوی محلی كه اولین ستاره‌ها می‌آیند».
مدیر پایگاه الموت از كشف «رصدخانه» خواجه نصیرالدین طوسی در قلعه الموت خبر داد.

به گزارش فارس حمیده چوبك مدیر پایگاه الموت، اظهار داشت: «طی كاوش‌هایی كه در منطقه قلعه الموت انجام دادیم به دریچه‌هایی كه برخورد كرده‌ایم كه این فضاها قطعاً پنجره‌هایی برای دیده‌بانی نبوده تا از چیزی بخواهند محافظت كنند بلكه این دریچه‌ها رو به جنوب شرق است یعنی به سوی محلی كه اولین ستاره‌ها می‌آیند».

وی در ادامه افزود: «این 3 دریچه‌ كه با فاصله معینی از یكدیگر قرار دارند برای رصد ستارگان توسط خواجه نصیرالدین طوسی استفاده می‌شده است».

مدیر پایگاه الموت با اشاره به اینكه این دریچه‌ها در بخش قلعه‌بالا قرار دارد، گفت: «كل قلعه الموت دارای مشخصاتی است كه نشان می‌دهد به عنوان محلی برای رصد ستارگان استفاده می‌شده است به طوری كه یك رصدخانه باید حداقل 220 متر از سطح زمین بالاتر باشد كه این ویژگی در این قلعه نیز وجود دارد و دور تا دور آن می‌توان ستارگان را رصد كرد».

چوبك با اشاره به اینكه در متون متعددی آمده كه آلات رصد در قلعه الموت بسیار یافت شده است، گفت: «مهم‌ترین كتاب نجوم كه دستورالمنجمین نام دارد نیز در قلعه الموت به رشته تحریر درآمده است».

وی تأكید كرد: «با مقایسه قلعه الموت با رصدخانه مراغه مشخص است كه خواجه نصیرالدین طوسی پس از الموت، رصدخانه مراغه را می‌سازد با این فرضیه می‌توان گفت از الگوی الموت برای ساخت رصدخانه مراغه استفاده كرده است».

به گفته مدیر پایگاه الموت، آثار رصد در مراغه متعلق به قرن ششم و هفتم است.

به گزارش فارس، قلعه الموت یكی از منحصر به فرد ترین دژهای تاریخی ایران است كه در منطقه رودبار الموت از توابع قزوین واقع شده است.

خواجه نصیرالدین محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی از اهالی جهرود از توابع قم بوده است كه در تاریخ 15 جمادی الاول سال 597 هجری قمری ولادت یافته است. او به تحصیل دانش، علاقه زیادی داشت و از دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حكمت سرآمد و از دانشمندان معروف زمان خود شد.

• < قبلی
• بعدی >