یادمان

هشت پیشنهاد برای نجات آتشگاه اصفهان

زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران

یکشنبه, 23 مرداد 1390 18:13

آخرین به روز رسانی در یکشنبه, 23 مرداد 1390 18:13

نمایش از یکشنبه, 23 مرداد 1390 18:13

بازدید: 5253

اصفهان شهری کهنسال به دیرینگی تاریخ ایران است و آتشگاه بنایی خشتی به قدمت اصفهان که بر فراز کوهی به همین نام، در هشت کیلومتری غرب اصفهان در مسیر اصفهان به نجف‌آباد و در نزدیکی منارجنبان واقع است و از فراز آن زیباترین چشم‌انداز کرانه‌های زاینده‌رود و بیشه ناژوان و باغ‌های سرسبز پیرامون آن را می‌توان دید. دیرینگی و شرایط ویژه آتشگاه بهترین گواه بر این ادعاست که این بنا بیش‌تر از هر بنای تاریخی دیگری در اصفهان نیازمند مراقبت است، اما شواهد نشان می‌دهد که کمتر از هر بنای دیگری در اصفهان مورد حفاظت قرار می‌گیرد. برای برون‌رفت از این وضعیت خطرناک، اجرای هشت راهکار ضروری به شرح زیر پیشنهاد می‌شود:

1- جلوگیری از ساخت و ساز در حریم درجه یک آتشگاه

آتشگاه اصفهان به شماره 830 در فهرست آثار تاریخی کشور به همین نام «آتشگاه اصفهان» ثبت شده و نقشه حریم درجه یک آن نیز در ششم آذرماه 1378 مشخص شد و به تصویب سازمان میراث فرهنگی رسید. طبق ضوابط و مقررات مصوب سازمان میراث فرهنگی، هرگونه ساخت و ساز در حریم درجه یک آتشگاه ممنوع است؛ لذا اگر پس از این تاریخ، اعضای کمیسیون ماده پنج با هرگونه تغییر کاربری زمین در این محدوده برای ساخت مجتع تجاری (هتل) موافقت کرده باشند، کاری خلاف قانون انجام شده است و از آنجا که میراث فرهنگی متعلق به همه ملت است و حفظ آن از مصادیق آشکار حقوق ملت می‌باشد، این تصمیم خلاف قانون، هیچ‌گونه حقی برای مالک ایجاد نمی‌کند و اعضای کمسیون ماده پنج اعم از نماینده استاندار، سازمان میراث فرهنگی، مسکن و شهرسازی، شهرداری، جهاد کشارزی و ... باید نسبت به بازگرداندن حقوق ملت و جبران اشتباه گذشته اقدام کنند.

در همین راستا، ضروری است که زمین چند ساختمان مسکونی و تجاری که از سال‌های قبل در حریم درجه یک آتشگاه باقی‌ مانده است با همکاری شهرداری و سازمان میراث فرهنگی آزادسازی و این حریم از وجود سازه‌های غیرمجاز فعلی پاکسازی شود. در ضمن ضروری است که روند صدور هرگونه مجوز ساخت در حریم درجه یک آتشگاه و بیشه ناژوان از سوی شهرداری فوراً متوقف شود و سازمان میراث فرهنگی نسبت به اجرای برنامه های بازدارنده و پیشگیرانه در این مورد اقدام کند.

طبیعی است که صدور مجوز ساخت هرگونه هتل یا مجتمع اقامتی یا تجاری یا مسکونی توسط شهرداری منطقه 9 اصفهان با در نظر گرفتن ضوابط و در خارج از حریم درجه یک آتشگاه، برای رفاه حال گردشگران بلامانع خواهد بود.

2- تدوین برنامه‌ دوره‌ای مرمت:

بنای خشتی آتشگاه به خاطر قرارگرفتن بر فراز تپه، به طور مداوم از هر سو در معرض فرسایش عوامل جوی قرار دارد، اما متاسفانه در حال حاضر با وجود فرسایش سریع و مداوم، به خاطر اقدامات حفاظتی ضعیف و مرمت دیرهنگام، روند تخریب شتاب یافته است.

به همین خاطر پیشنهاد می‌شود برنامه مدونی برای حفاظت دائم و مرمت دوره‌ای آتشگاه تدوین شود و در صورت بروز هرگونه آسیب احتمالی، تیم مرمت در کوتاه‌ترین زمان در محل حاضرشده و نسبت به مرمت آن اقدام کند تا از روند تخریب جلوگیری شود.

3- جلوگیری از فرسایش ناشی از رفت و آمد بی‌رویه:

تپه آتشگاه به خاطر چشم‌اندازهای زیبایش در طول روز محل مراجعه کسانی است که برای دیدن این چشم‌اندازها بدون هیچ محدودیتی از تپه بالا می‌روند یا به عنوان جایی برای ورزش صبحگاهی جهت تپه‌پیمایی مورد استفاده افراد قرار می‌گیرد و این موضوع به عامل مهم دیگری در فرسایش تپه تبدیل شده است. در حقیقت درصد افرادی که برای تفریح یا ورزش از تپه بالا می‌روند، بسیار بیشتر از گردشگران میراث فرهنگی است. این در حالی است که به هنگام بازدید گردشگران از تپه نیز هیچ راهنما یا ناظری از سوی میراث فرهنگی، بازدیدکنندگان را همراهی نمی‌کند و به همین علت امکان آسیب‌رسانی به بنا حتی از سوی گردشگران نیز وجود دارد.

به نظر می‌رسد که برای برون‌رفت از این وضعیت بحرانی، بهترین گزینه محدودیت رفت و آمد افراد و اختصاص آن به گردشگران میراث فرهنگی است. در این مورد هم بهتر است که گردشگران با حضور راهنمای میراث فرهنگی در گروه‌های محدود چند نفره از تپه بازدید کنند.

4- ایجاد معبر برای گردشگران:

در حال حاضر بازدیدکنندگان بسته به سلیقه و توان خود از مسیرهای دلخواه به بالای تپه آتشگاه می‌روند. این موضوع باعث شده است تا دامنه تپه در چند محور، دچار فرسایش جدی شود. در ضمن برخی از قسمت‌ها به خاطر شیب تند و وجود پرتگاه، باعث پایین‌آمدن ضریب ایمنی گردشگران می‌شود.

برای جلوگیری از این موارد لازم است که در اسرع وقت، بدون آسیب‌رساندن به تپه، یک معبر مشخص یا نردبان معلق چوبی با طناب محافظ برای صعود و معبر دیگری برای فرود نصب شود تا ضمن بالابردن ضریب ایمنی گردشگران از فرسایش مداوم در اثر عبور افراد جلوگیری شود.

5- ضرورت تکمیل حصار و برچیدن تاسیسات مخرب:

در حال حاضر بخش‌هایی از حصار اطراف تپه ناتمام یا آسیب دیده است و این موضوع باعث ورود افراد از مسیرهای غیرمعمول به محدوده‌ی تپه و ایجاد تخریب در محیط شده است؛ به همین دلیل، تکمیل حصار باید در اولویت تیم حفاظتی قرار گیرد.

6- برچیدن پدافند هوایی از محدوده آتشگاه:

در دامنه تپه آتشگاه در حال حاضر یک سایت پدافند هوایی مستقر است. رفت و آمد مکرر نیرو‌های نظامی و خودروهای سنگین و همچنین استفاده احتمالی از توپ‌‌های پدافند هوایی، می‌تواند آسیب‌های جدی به بنای آتشگاه وارد کند و لذا برچیدن توپ‌های ضدهوایی ارتش که در دامنه تپه مستقر شده است باید در اولین فرصت در دستور کار قرار گیرد و محل دیگری به جز دامنه تپه تاریخی آتشگاه به پدافند هوایی اختصاص یابد.

7- ایجاد نمایشگاه یا موزه آتشگاه:

در سال‌های پیش از انقلاب و در دوران نخست‌وزیری امیراسدالله عَلَم، به دستور او در سال 1342 خورشیدی یک منبع عظیم بتونی آب برای آبرسانی اصفهان در دامنه تپه آتشگاه ایجاد شد که در حال حاضر به صورت متروکه به حال خود رها شده و به محل تجمع زباله و افراد بزهکار تبدیل شده است. با توجه به این که امکان برچیدن این سازه بزرگ بتونی، به علت وارد آوردن آسیب جدی به سازه‌های خشتی، وجود ندارد از این رو، پیشنهاد می‌شود که این مکان پس از تخلیه از زباله و لوله‌های آب، ساماندهی شود و به عنوان نمایشگاه عکس یا موزه اختصاصی با موضوع آتشگاه، مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

8 – ثبت آتشگاه در فهرست میراث جهانی:

از آنجا که ایرانیان آنچنان که بایسته و شایسته است نسبت به ارزش‌های میراث فرهنگی و طبیعی خود آگاه نیستند، برای پاسداشت هر چه بهتر آتشگاه به عنوان یکی از کهن‌ترین آثار تاریخی شهر اصفهان، پیشنهاد می‌شود هرچه سریع‌تر نسبت به ثبت این اثر تاریخی در حال نابودی در فهرست میراث جهانی اقدام شود، شاید جهانیان ما را از ارزش‌های این اثر تاریخی و ضرورت حفظ آن آگاه کند.