ایران‌بوم

سمیرم، شهری تاریخی است و غارهای متعددی دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این غارها تا دوره ساسانی نشان زندگی و تمدن دیده شده است. با این وجود امروز بسیاری از این غارها از سوی مردم و بی‌توجهی مسئولان مربوطه از بین رفته و برای همیشه نابود شده‌است.

Air Jordan 1 Blue Chill Womens CD0461 401 Release Date 4 | Clothes Online , Shoes Online , Giftofvision

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی - شهرستان سمیرم در جنوب غربی استان اصفهان بین چهار استان اصفهان، چهار محال و بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد و فارس واقع شده‌است. سمیرم درگذشته جزء محدوده فارس بوده و در حال حاضراز شهرستان‌های استان اصفهان به حساب می‌آید.

مناطق مختلف این شهرستان نشان از تمدنی بسیار کهن دارد که همگی بر پیشینیه باستانی این شهرستان گواهی می‌دهند. در اطراف شهر سمیرم پنج عدد میل سنگی وجود دارد که به احتمال زیاد نشان دهنده جای مقدس یا وجود آتشکده‌های ساسانیان بوده است. سمیرم در زمان ساسانیان نیز در حد یک شهر، وسعت و جمعیت داشته است. پس از دوره ساسانیان تا چند قرن بعد از وضعیت و تاریخ سمیرم آثار و اسنادی در دست نیست. اما چنانچه از گزارش‌های تاریخی بر می‌آید در دوره دیلمیان، سمیرم دارای دژی محکم بوده است. در دوره سلجوقیــان سمیــرم شهری نسبتا بزرگ بوده و قلعهای استوار داشته‌است.

این شهر در حمله مغول به ایران از گزند مغولان در امان نماند و سخت آسیب دید. در دوره صفویان و پس از آنکه پایتخت از قزوین به اصفهان انتقال یافت، سمیرم دوره دیگری را تجربه کرد زیرا هم به شهر اصفهان نزدیک بود و هم آب و هوای معتدلش مورد پسند پادشاهان صفوی بود. به احتمال زیاد در این دوره آسیاب‍‌های سنگی بزرگ، در سمیرم تاسیس شد. بسیاری از مورخان و سیاحان به این منطقه اشاره کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به یاقوت حموی اشاره کرد.

در زمان جنگ جهانی دوم در سال 1322 ه.ق جنگی بین سران ایل قشقایی و بویر احمدی از یک طرف و دولت موقت از طرف دیگر اتفاق افتاد از آن به نام جنگ سمیرم یاد می کنند. در این جنگ خانه‌های آنان خراب شد و خرمن‌های غلات آتش زده شد و اثرات این جنگ شوم تاکنون در وضع اجتماعی، اقتصادی و در اذهان مردم اثر گذاشته است.

منطقه تقرچه
منطقه تقرچه و یا تخت قراچه در مرکز شهرستان سمیرم قرار دارد. وجه تسمیه این نام به احتمال زیاد به این دلیل است که تلفظ درست این واژه تقر بوده به معنی مکانی سفت و سخت و چه تصغیر به دنبال آن آمده و تقرچه یعنی محل کوچک با سنگ‌ها و صخره‌های سخت .تقرچه قسمتی از سینه کش کوه بین محله های پایین و محله قلعه است.

آثار و بقایای غارها و کنده کاری‌ها نشان می‌دهد که این منطقه از گذشته سکونتگاه مهم برای مردم بوده است. مردمی که در گذشته دراین منطقه زندگی می کردند دامدار و کشاورز بودند. این محل به‌علت بافت طبیعی و صخره‌ای و وجود آبشارهای فصلی و مسیر رودخانه‌ها و پوشش گیاهی مناسب و وجود غارها و اشکفت ها و پناهگاه‌های صخره ای آهکی و همچنین آثار به جا مانده از آسیاب‌های سنگی قدیمی، معبد زرتشتی که در حال حاضر به قدمگاه تبدیل شده و میل‌های سنگی دوره ساسانی، حمام و مسجد دوره سلجوقی که در بازسازی شکل اصلی خود را از دست داده اند و قرار داشتن نارین قلعه در بالای آن یکی از قدیمی ترین مناطق شهرستان سمیرم به حساب می آید. این منطقه در حال حاضر به مجموعه فرهنگی، تاریخی و طبیعی تخت قراچه مشهور است.

معرفی غار های تقرچه
در جنوب تقرچه در پایین و سمت راست آبشار تنگ سیر غار مقدسی وجود دارد که دور آن را با سنگ و گچ پوشانده اند و امروزه به شکل یک اتاقک مستطیل شکل درآمده است. برای وارد شدن به این غار سه پله سنگی وجود دارد و پنجره‌ای که از داخل آن می توان نمای بیرون را کاملا مشاهده کرد.

سقف غار را با تیرک های چوبی و خار وخاشاک پوشانده اند . کف غار طبیعی و تغییری در آن ایجاد نشده است. در داخل غار تخت سنگ طبیعی وجود دارد که مردم سنگ قبری بر روی آن قرار دادند و در همان مکان شمع روشن می کنند و به عبادت می پردازند البته بر دیواره غار نیز بقایای شمع ها و دوده سیاه رنگ ناشی از آن ها نیز بر سقف غار باقی مانده است. این غار که از قدیم الایام مکانی مقدس برای زرتشتیان بوده و مردم بومی از آن به عنوان آتشکده دوره ساسانی یاد می کنند ،امروزه به قدمگاه شاه چراغ مشهور است و مردم همچنان برای عبادت به این مکان می آیند.

در بالای همین غار در کنار درختی که به آبشار چسبیده میل سنگی دوره ساسانی قرار داشته که توسط مردم بومی به پایین آبشار سقوط کرده و تکه تکه شده با این وجود میل سنگی دقیقا در بالای این غار قرار دارد و مقدس بودن این غار را به اثبات می رساند.

متاسفانه امروزه میل های سنگی را می‌توان در کنار منازل مسکونی اهالی مشاهده کرد؛ که از آن به عنوان حائل دیوار خانه استفاده می کنند. این میل ها توسط پرفسور واندربرگ عکسبرداری و اندازه گیری شده است. میل های سنگی برای برخی از مردم این منطقه همچنان مقدس است و در زمان کمبود باران و یا بارش شدید باران مراسم خاصی را به همراه این میل سنگی اجرا می کنند.

روی یکی از این میل ها که البته در منطقه تقرچه یافت نشده ،نوشته ای به خط پهلوی ساسانی در 9 سطر وجود دارد که اگر چه بسیار آسیب دیده است اما همچنان نوشته ها قابل خواندن است. این میل سنگی در حال حاضر در میدان محوطه دانشکاه نصب شده است .در کنار آبشار، آسیاب سنگی در حال تخریب وجود دارد که دقیقا روبه روی همین غار قرار گرفته است .

غارهای که خانه مسکونی بودند
در شمال تقرچه و در امتداد سمت چپ آبشار تنگ سیر چندین غار در کنار یکدیگر قرار گرفته اند که بسیار آسیب دیده اند. یکی از آنها وسیعتر و کمتر تخریب شده است. این غارها درامتداد هم و به یکدیگر مرتبط است و از طریق پلکانی به طبقه بالا راه داشتند. از آنجایی که شهرداری این محوطه را به پارک تبدیل کرده این بخش از منطقه تقرچه به پارک قراچه نیز مشهور است، کف این محوطه را تا نزدیکی آبشار صاف و سنگ فرش کرده اند.

روبروی این غارها را نیز با سکوی بلند 2 متری و تخته سنگ پوشانده اند . دکل های برق نیز کاملا در جلوی این غار ها کار گذاشته شده و دامنه این غار ها کاملا از بین رفته اند. ورودی کامل ترین و بزرگترین غار با سنگ های طبیعی و ملات پوشیده شده است. چندی پیش در چوبی بزرگی برای آن گذاشته بودند که در حال حاضر تنها تیرچه های آن باقی مانده است.

کف غار نیز سیمان شده‌است. در انتهای غار و رو به روی در ورودی تاقچه و سکویی که جایگاه فانوس بوده ساخته شده و در همان قسمت پلکانی تراشیده اند که به طبقه بالا راه داشته که در حال حاضر مسدود شده است. امروزه روی پلکان ها را نیز از سیمان پوشانده اند و دیواره سنگی تراشیده شده، که به طبقه بالا راه داشته نیز توسط شهرداری سنگ فرش شده است.

در سمت چپ غار چاله آتش دیده می شود و کمی جلو تر محفظه ای جهت خروج هوا وجود داشته که در حال حاضرکاملا تخریب و مسدود شده است. با تمامی تلاش های شهرداری این غار همچنان محل تجمع جوانانی است که مواد مخدر مصرف می کنند.

مکتب خانه و عبادتگاه
در سمت چپ خانه مسکونی غار بسیار بزرگی وجود دارد که در قسمت غربی آن غار کوچکی قرار دارد که مردم داخل آن شمع روشن می کنند و این غار از گذشته برای مردم مقدس بوده و محل برگزاری تعزیه، روضه و عزاداری‌های مختلف بوده است.

مراسم روز عاشورا نیز هر ساله در این مکان برگزار می شود. به اختمال زیاد از دوره صفویه بخش مرکزی این غار به عنوان مکتب خانه استفاده می شده و در جلوی این غار بنای بسیار زیبایی با تزئینات کاشی کاری وجود داشته که در حال حاضر روی آن آسفالت شده و سکوها یی که دانش آموزان به عنوان صندلی استفاده می کردند نیز از بین رفته است. در سمت چپ این غار کتیبه ای به احتمال زیاد مربوط به دوره اسلامی به خط کوفی قرارداشته که به گفته مردم بومی منطقه توسط قاچاقچیان آثار باستانی از دل کوه کنده شده است و جای کنده شده آن همچنان باقی است. در جلوی این غار جاده ای ساخته شده که دامنه غار را کاملا ازبین برده است. در قدیم بازی های محلی در جلوی این غار برگزار می‌شده است.

به مرور زمان ساکنان تقرچه این محل را خالی از سکنه کردند و دیگر از غارها و خانه‌های سنگی این منطقه استفاده نشد و خانه‌های خشت و گلی به جای آن ها ساختند. امروزه بقایای غار ها و خانه های قدیمی از بین رفته را می توان مشاهده کرد. در حال حاضر در تقرچه بیشتر مهاجرانی که از دیگر نقاط ایران به این منطقه کوچ کرده اند زندگی می‌کنند. برخی از آن ها خانه های قدیمی را بازسازی و یا از آجر و تیرآهن بدون هیچ تناسبی با معماری قدیمی منطقه، خانه ساخته‌اند. در نتیجه این منطقه زیبایی خود را ازدست داده و از دور بسیار ناهنجار به نظر می رسد. سنگ فرش ها و نصب دکل های برق به آثار باستانی این منطقه بسیار آسیب رسانده است.

آسیاب آبی نیز در حال از بین رفتن است. نارین قلعه که همچون حصاری در بالاترین نقطه این صخره دور تادور آن را فرا گرفته بود تقریبا در حال نابودی کامل است. ساختمان‌های مسکونی در حال تخریب و خانه‌های قدیمی و کوچه‌های پر پیچ و خم با پله‌های سنگی و درختان کهنسال این منطقه منظره بسیار عجیبی را ایجاد کرده‌است.

مسائل بسیاری باعث تخریب این منطقه باستانی بخصوص غارهای این منطقه شده‌است از جمله جنگ‌ها و درگیری‌های قومی که صدمات جبران‌ناپذیری را به وجود آورده است. عوامل طبیعی از جمله زلزله، آتش‌سوزی و سیل، عوامل محیطی و بیولوژیکی از جمله آلودگی‌های زیست محیطی، فرسایش، رطوبت و آلودگی هوا در شرایط گوناگون نقش مهمی در تخریب آثار تاریخی از جمله غارهای تقرچه داشته‌است.

تلاش مسئولان میراث فرهنگی این شهرستان می‌تواند تاثیر بی‌چون و چرایی در جلوگیری از این تخریب‌ها داشته باشد. متخصصین مجربی جهت حفظ و حراست و مرمت و بازسازی آثار باستانی به اینگونه مناطق باید اعزام شوند تا از تخریب‌ها جلوگیری شود. بی‌توجهی مسئولان و کمبود بودجه برای حفظ و مرمت آثار تاریخی یکی دیگر از مشکلات در این زمینه است.

ویرانی‌هایی که توسط افراد ناآگاه صورت می‌گیرد یکی از مهمترین عوامل تخریب در این منطقه بوده که به راستی بیش از دیگر عوامل در ویرانی مکان‌های باستانی نقش داشته‌است. از دیگر آسیب‌های انسانی همچنین می‌توان دخل و تصرف و ساخت و سازهای ناهمگون، قاچاق اشیاء تاریخی، فقر و ناآگاهی مردم، نبود قوانین کارآمد و بازدارنده را نام برد.

نداحسین تهرانی،کارشناس ارشد باستان شناسی