یادمان

تجاوز شهرداری به حریم خانه‌ ـ موزه‌ی شهردار عهد ناصری

علیرضا افشاری

شهرداری منطقه 11 با دادن مجوز به یک ساختمان مسکونی شش طبقه در کنار خانه ـ موزه‌ی مقدم حریم این خانه‌ ـ موزه‌ی برجسته را، که دست‌کم نیم‌قرن پیش گرانترین خانه‌ ـ موزه‌ی جهان بوده است، شکست.

به گزارش کمیته‌ی پیگیری خانه‌های تاریخی شهر تهران، موزه‌ی مقدم از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار در عهد ناصری متعلق به یکی از درباریان آن دوره به نام «احتساب‌الملک»، شهردار تهران، است که در 20 آذرماه 1379 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در دی ماه 1383 به عنوان موزه‌ی مقدم دانشگاه تهران افتتاح شد.

ساختمان شش طبقه خانه حریم مقدم را شکست

این خانه توسط پدر محسن مقدم ــ باستان‌شناس ــ خریداری شد و بعد از تصمیم محسن مقدم مبنی بر تبدیل خانه‌ی پدری‌اش به موزه؛ همه‌ی اموال، اشیا و خود خانه با هدف استفاده‌ی دانشجویان و محققان رشته‌ی هنر و باستان‌شناسی در سال 1351 هجری شمسی وقف دانشگاه تهران شد. سرپرستی این مجموعه، پس از درگذشت همسر وی در سال 1369 به دانشگاه تهران واگذار شده تا براساس نیات واقف در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.

دکتر مقدم

دکتر مقدم و اساتید دانشگاه تهران

خاندان مقدم از راست به چپ اعتماد السلطنه، ادیب الملک، احتساب الملک

حال حریم این موزه، توسط یک مجتمع مسکونی شش طبقه با اجازه‌ی شهرداری منطقه 11 تهران و بدون استعلام از سازمان میراث فرهنگی استان تهران شکسته شده است و هر روز بر روند ساخت‌وساز و پیشرفت این مجتمع افزوده می‌شود و نمای مشرف به موزه نیز، بدون هرگونه زیباسازی برای تخریب نشدن جلوه‌ی موزه، در حال ساخت است.

حیاط بیرونی

بر اساس این گزارش، بنا به گفته‌ی مسئولان این موزه، پیگیری‌های مدیران موزه‌ی دانشگاه تهران و مکاتبات آنها با شهرداری منطقه 11 تهران موثر نبوده است و آنها بدون در نظر گرفتن حریم این موزه، اجازه‌ی ساخت این مجتمع مسکونی را صادر کردند.

بر اساس تبصره‌ی بند شش مصوبه‌ی شورای شهر تهران در سال 1388 با عنوان «تعیین سیاست‌های اقتصادی، جذب مشارکت بخش خصوصی در حفظ و احیای اماکن تاریخی»، بناهای تاریخی فاقد حریم به عمق یک پلاک در پیرامون اثر واجد ارزش، حریم موقت آن محسوب می‌شود و کمترین تراکم ملاک عمل صد و بیست درصد برای آن لحاظ شده است. از سویی بر اساس ماده‌ی 560 قانون مجازات اسلامی عملیات بدون مجوز در حریم آثار میراث فرهنگی تاریخی که به تنزل بنیان و خرابی آن بنا یا اثر منجر می‌شود، جرم محسوب شده و شخص خاطی باید علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت آن عملیات به آثار و بناهای مذکور، به حبس از یک تا سه سال محکوم شود. همچنین از سوی دیگر بر اساس بند دو ماده‌ی 10 قانون حفظ آثار ملی به سال 1309 هجری شمسی، اجرای عملیات در مجاورت آثار ثبت شده که به استحکام آن ضرر وارد می‌کند، ممنوع است

.

دیوار ایلخانی حوضخانه

سردر موزه

حال با توجه به مصوبه‌ی شورای شهر تهران به عنوان مرجع بالادستی شهرداری تهران و طرح تفصیلی که در گذشته وجود داشت و طرح تفصیلی جدید که در هفته‌های گذشته بعد از کش‌وقوس‌های فراوان ابلاغ شد و با توجه به بند دو ماده‌ی 10 قانون ثبت آثار ملی و ماده 560 مجازات اسلامی، شهرداری منطقه 11 چرا و چگونه اجازه‌ی ساخت این مجتمع مسکونی که خلاف قانون مجلس و مصوبات کشور است را بدون هرگونه استعلام از سازمان مربوط صادر کرده است؟ آیا شهرداری منطقه 11 ضرر و زیان مادی و معنوی شکسته شدن حریم گرانترین موزه جهان را پرداخت می کند؟

دیوار تجدد

لازم به ذکر است بر اساس قانون شهرداری‌های کل کشور، در صورت ساخت‌وساز یک ملک، شهرداری عوارضی بابت ساخت‌وساز از مالک دریافت می‌کند و در صورت تغییر یافتن تراکم آن نیز، عوارض سالیانه آن بنا هم افزایش می‌یابد. از سوی دیگر با تغییر کاربری بنا از مسکونی به تجاری، مالک باید هزینه‌ی سنگینی بابت این تغییر کاربری به شهرداری‌ها پرداخت کند.

بر اساس این گزارش، علیرضا جاوید ــ معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران ــ در مصاحبه ای در تاریخ 19 خرداد ماه سال جاری اعلام کرده است؛ «املاکی که در حریم درجه یک و دو میراث فرهنگی قرار دارد ضوابط خاص خود را دارد و استعلامات مربوط به این املاک نیز به طور ویژه انجام می‌شود و در طرح تفصیلی جدید تهران برای املاک مجاور با بافت‌های تاریخی نیز که در حریم محدوده‌های ارزشمند و دارای قدمت قرار دارند نیز ضوابط ویژه‌ای در نظر گرفته شده است».

سند ثبتی خانه موزه مقدم

  خانه ـ موزه‌ی مقدم، مانند بسیاری از بناهای بازمانده از دوره‌ی قاجار ترکیبی از معماری ایرانی اسلامی و عناصر برگرفته از معماری اروپایی است که با کاشی‌کاری‌های بسیار ظریف و زیبایی تزیین شده است. این خانه در آغاز، وسعتی بیش از ابعاد کنونی داشته و به عمارت احتسابیه معروف بوده که بخش‌هایی از قسمت بیرونی آن به واسطه‌ی احداث خیابان در دوره‌ی پهلوی تخریب شد و آنچه باقی مانده است در حدود 3400 متر مربع وسعت دارد و شامل ساختمان نشیمن،‌ ساختمان سرایداری، دفتر کار دکتر مقدم، حوض خانه، کارگاه هنری، ساختمان سیحون، گل خانه،‌ ایوان و باغ است و در خیابان امام خمینی، پس از تقاطع شیخ‌ هادی، قرار دارد.

استاد مقدم به دلیل علاقه‌ی شخصی خود به تاریخ و همکاری در پروژه‌های باستان‌شناسی زمان خود با اساتید آن زمان مانند «پرفسور گریشمن» در سیلک کاشان مجموعه‌ها و کلکسیون‌های نفیسی از آثار تاریخی مانند سفالینه‌ها، ابزارهای سنگی، مفرغینه‌ها، سکه‌ها، نسخ خطی، گل نوشته‌ها، کاشی‌ها سده‌ی چهارم تا 14 هجری قمری دارد که نمونه‌ی این آثار در هیچ موزه‌ای در ایران و جهان حتی در موزه‌ی ملی ایران نیز مشاهده نمی‌شود و می‌توان موزه‌ی مقدم را به عنوان نیم نگاهی به تاریخ ایران قلمداد کرد.

وی هم‌چنین در روند تخریب کاخ‌ها در دوره‌ی پهلوی اول، بسیاری از این کاخ‌ها و ساختمان‌ها را خریداری و آثار نفیس آن را در خانه‌ی خود اجرا کرد که می‌توان به طاق گچ‌بری دوره‌ی زندیه در اصفهان، شومینه‌ی کاخ فیروزه خانم سوگلی ناصرالدین شاه در قصر فیروزه، ستون‌های ساختمان عدلیه فتحعلیشاه، کاشی‌های کوباچه (چندرنگ) صفوی، آینه‌کاری‌های دوره‌ی زندیه، حوضچه‌ی کوچک مرمری متعلق به حمام فتحعلیشاه اشاره کرد. به همین دلیل در مجله سپید و سیاه، که از جمله آن دوران ایران بود، مقاله‌ای از پروفسور پوپ با عنوان «بررسی هنرهای ایران» به همراه مقاله‌ای از اسماعیل جمشیدی، خبرنگار معروف، چاپ شده بود که وی خانه مقدم را به عنوان گران‌ترین خانه ـ جهان معرفی کرده بود.

• < قبلی
• بعدی >