یادمان

راه نابودی «اودلاجان» این است؟!

مسئول تهیه پرونده بافت تاریخی «اودلاجان» گفت: در طول سال‌های گذشته چند طرح شناسایی از آثار واجد ارزش بناها و بافت‌های تاریخی با محوریت منطقه 12 تهران انجام شد، اما تاکنون هیچ‌کدام به‌روز یا انطباق داده نشدند.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، می‌گویند تهران چیزی حدود دو هزار بنای تاریخی دارد، بناهایی که بیشترشان در منطقه‌ی 12 تهران‌ واقع شده‌اند و دیگر مناطق هم لکه‌های تاریخی را در خود دارند، اما ...

این آمار و ارقام توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی تهران، در طول سال‌هایی که اقدام به تهیه‌ی پرونده‌های ثبتی می‌کردند، بیان می‌شد. از همان زمان یکی از کامل‌ترین بافت‌های تاریخی تهران را بافت «اودلاجان» در منطقه‌ی 12 تهران می‌دانستند، اما حالا این بافت تاریخی بیش از هر بنا و بافت دیگری دست‌خوش تغییرات مدیران شهری با توجه به هوس، سلیقه و تغییرات مدیریت‌های شهری در دوران مختلف است.

و هیچ‌کدام به این فکر نمی‌کنند که منطقه‌ی 12 تهران چقدر می‌تواند تاریخ و هویت این شهر را تغییر دهد و چه بسا برای جلوگیری از هر اتفاق دیگری تلاش کردند تا قبل از هر اقدامی صورت مساله تاریخ تهران پاک کنند و بهترین راه‌حل آن منطقه‌ی 12 تهران بود با بافت‌های تاریخی گسترده و البته نقطه‌ای که هسته‌ی اولیه تهران را تشکیل داد ...

و این‌بار برای دادن نمره‌ی 20 به منطقه‌ی 12 برنامه دارند تا با برقراری «انضباط شهری» مجردهای منطقه را هم سروسامان دهند، اما به کدام بها،‌ هنوز مشخص نیست!

با این وجود با بررسی آن‌چه در طول سال‌های گذشته در بررسی‌های میدانی در منطقه 12 تهران رخ داده، به راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که منطقه‌ی 12 تهران، هنوز‌ آن‌قدر بنا و خانه‌ی واجد ارزش دارد که باید پس از بررسی تک تک آن بناها، ویار تخریب خانه‌های قدیمی در منطقه را خواباند.

اما «قدیر افروند» که در طول دوران معاونتش در حوزه‌ی میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در حدود سال 1384، پرونده‌ی بافت تاریخی «اودلاجان» را تهیه کرده و به صورت اضطراری این بافت را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده است، ‌درباره‌ی طرح‌های مطرح شده‌ی جدید برای این بافت تاریخی به خبرنگار ایسنا می‌گوید: از دوران معاونت میراث فرهنگی اسکندر مختاری، در معاونت میراث فرهنگی تهران در حدود سال 1383 تا آخرین دور طرح شناسایی آثار واجد ارزش «اودلاجان» در سال‌های 1387 - 1388 که توسط آقای جلایری انجام شد، چند مورد دیگر طرح شناسایی آثار واجد ارزش در سطح تهران با محوریت منطقه‌ی 12 انجام شد، اما هیچ کدام پس از پایان کار مورد بررسی قرار نگرفتند.

او با اشاره به شناسایی حدود دو هزار اثر تاریخی در سال 1383 در تهران در دوره معاونت میراث فرهنگی اسکندر مختاری و ابلاغ آن به شهرداری اظهار می‌کند: از آن زمان تاکنون شناسایی‌های مکرری در سطح تهران انجام شد، اما مشکل اینجاست که از خروجی این شناسایی‌ها هیچ چیز به دست نمی‌آمد، به جز خروجی اطلاعات دوره‌ی آقای مختاری که به شهرداری تهران ابلاغ شد.

وی برداشتن این اقدام توسط مختاری را یک قدم مثبت برای نجات بناهای تاریخی تهران می‌داند و می‌افزاید:‌ پس از آن هیچ گاه این اطلاعات به‌روز نشدند و میراث فرهنگی حتی به آن نگاه هم نکرد. از سوی دیگر شهرداری نیز نسبت به این اطلاعات بی‌توجه بود.

او بهترین حالت در هر بافت تاریخی را ارائه‌ی عدد و رقم توسط مسئولان میراث فرهنگی می‌داند و با مصداق خواندن آن‌ها بیان می‌کند: پس از برداشتن نخستین قدم توسط میراث فرهنگی که شناسایی این آثار است، باید در تعاملات با شهرداری اتفاقاتی نیز رخ دهد و آن‌ها نیز در زمان صدور مجوز و انجام هر اقدامی در این محدوده‌های تاریخی به بناهای ابلاغ شده نیز توجه کنند، اقدامی که هیچ‌گاه مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

وی با اشاره به بی‌تفاوت بودن شهرداری نسبت به ابلاغ نتیجه‌ی شناسایی‌ آثار واجد ارزش در سطح تهران، ادامه می‌دهد: پس از آن نه شهرداری از میراث فرهنگی خواست تا فهرست آثار تاریخی تهران و به خصوص منطقه 12 را به‌روز کند و نه ما در مجموعه استان تهران پیگیر این قضیه شدیم و بدون پیگیری دقیق، باز هم سراغ طرح‌های شناسایی در مناطق مختلف رفتیم.

او استفاده نکردن از این‌گونه اطلاعات را عاملی می‌داند که باعث می‌شود این‌گونه آثار به راحتی به حال خود رها شده و حتی مورد استفاده قرار نگیرند و بیان می‌کند: باید توجه کرد که زمان و هزینه‌های زیادی برای تهیه‌ی این طرح‌ها پرداخت می‌شود، با این وجود اما متاسفانه مدیریت لازم برای این نوع از کارها تقریبا انجام نشده است، به همین دلیل همه‌ی اقدامات دچار روزمرگی شدند.

کارشناس سابق میراث فرهنگی استان تهران ادامه می‌دهد: در دوره‌ای به این نتیجه رسیدیم که عدد 2000 برای بناهای تاریخی در تهران بسیار کم است، چون به صورت مکرر به آثاری رسیده‌ایم که در فهرست دوهزار بنا نیستند، اما به اغراق همه نشان می‌دهند این آثار دارای ارزش‌های زیادی هستند که مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند.

مسئول تهیه‌ی ‌پرونده‌ی بافت تاریخی «اودلاجان» ادامه می‌دهد: در این فاصله تخریب‌هایی مانند اتفاقی که 10 سال پیش در بافت تاریخی اودلاجان رخ داد، پیش آمد و بنیاد تعاون ناجا تخریب‌هایی انفرادی را به خاطر متروکه بودن برخی از بناهاد ئر منطقه 12 تهران انجام داد که این عدد و رقم‌ها درباره‌ی بناهای تاریخی تهران را تحت‌الشعاع قرار داد. با این وجود مهم آن است که تا به امروز واقعیت دیده نشده است. اگر واقعیت مورد توجه قرار می‌گرفت وضعیت کنونی دوباره‌ی حضور معتادان در منطقه 12 تهران نبود.

«افروند» با بیان این‌که 23 اسفند 1384 بافت تاریخی «اودلاجان» را به صورت اضطراری در فهرست آثار ملی ثبت کرده است، تاکید می‌کند: در آن زمان که تصمیم گرفتیم این بافت را ثبت کنیم، آسیب‌های زیادی متوجه آن منطقه بود، به همین دلیل با توجه به رویکرد سازمان میراث فرهنگی درباره‌ی بافت‌های تاریخی باید این بافت به سرعت و به صورت اضطراری ثبت می‌شد تا با تصویب فوری طرح انجام هر تخریب و اقدامی در بافت متوقف شود.

وی اضافه می کند: در آن زمان برای ثبت اضطراری با اشاره به مقاله‌ی مرحوم دکتر شیرازی که یک گزارش بسیار ساده بود، لیستی از آثار واجد ارزش تهیه و بناهای با ارزش و عمده منطقه پررنگ شدند و در نهایت آن را ثبت کردیم، در آن زمان همه مسئولان میراث فرهنگی می دانستند وضعیت چگونه است، به همین دلیل بدون مستندات و با همکاری مسئولان سازمان میراث فرهنگی این بافت به سرعت ثبت شد.

او این اقدام را به اندازه‌ای تاثیرگذار می‌داند که شش ماه پس از ثبت بافت، زمانی که دیگر معاون میراث فرهنگی استان نبود، به کمیته فنی تهران دعوت می‌شود تا در مقابل طرح ناجا از ثبت بافت دفاع کند.

وی در این زمینه نیز می‌گوید: نتیجه‌ی جلسه و دفاعیات را به محمدعلی طبرسا، مدیر کل وقت بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی اعلام کردیم و از آنها خواستیم هرچه سریع‌تر درباره این بافت‌ها تصمیم‌گیری کنند، بنابراین توانستیم در آن زمان از تخریب بیشتر منطقه جلوگیری کنیم.

افروند همچنین در آن زمان معتقد بوده است که علاوه بر موقعیت جغرافیایی کنونی که «اودلاجان» در‌ آن قرار دارد، باید محله‌ی «سیروس» نیز به دلیل یک برجستگی به محدوده بافت اودلاجان اضافه می‌شد، اما به دلیل برخی کارشکنی‌ها این اقدام انجام نشد و در مراحل بعدی از قلم افتاد.

او با اشاره به طرح جدیدی که از سوی شهرداری درباره منطقه 12 تهران تهیه شده و براساس مندرجات در یک صورت جلسه قرار است 64 خانه در این بافت به عنوان خانه‌های مجردی تخریب شوند، نیز اظهار می‌کند: منطقه 12 تهران همچنان نیازمند بررسی و شناسایی بناهای قدیمی خود است. صد درصد معتقدیم هنوز بناهایی وجود دارند که شناسایی نشده‌اند، اما از ارزش‌های تاریخی زیادی برخوردارند، چون ما در زمان ثبت منطقه به دلیل فوریت کار فقط یک خط دور محدوده کشیده‌ایم.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی می‌افزاید: در آینده نه چندان دور باید بررسی‌های بیشتری در منطقه 12 تهران انجام شود. تاکنون هر کدام از بررسی‌ها با فرایندهای روز خارج از شهرداری تهران انطباق داده نشده است. چون نه شهرداری نسبت به این اقدام تمایلی داشته و نه میراث فرهنگی آن را انجام داده است.

به گفته‌ وی، ماهیت کار بافت بسیار زیاد است، تا کار میدانی صورت نگیرد نمی‌توان در این زمینه اظهار نظر کرد.

افروند می‌گوید: قطعا کیفیت بافت تاریخی منطقه 12 تهران اقتضا می‌کند با دقت بیشتری بررسی‌های میدانی انجام شود، معتقدم معنی، مفهوم و کارکرد بافت نیازمند بررسی میدانی روی آخرین نقشه‌ها و جانمایی آن است. این‌گونه هیچ‌کس نمی‌تواند اظهارنظر دیگری در این زمینه داشته باشد. هیچ‌گاه ارزش‌های بافت را با واقعیت انطباق نداده و آنها را مستند نکرده‌ایم، تا بتوانیم در نهایت جزئیات را روی طرح تفصیلی پیاده کنیم.

او ادامه می‌دهد: شهرداری نگاه خاص خود را به بافت‌های تاریخی دارد که مطمئنا با نگاه جامعه و میراث فرهنگی انطباق ندارد،‌ به همین دلیل فراز و نشیب‌هایی نیز سراغ میراث فرهنگی می‌آید.

• < قبلی
• بعدی >