زیست بوم

دیرزیستی، از مهم‌ترین مشکلات جنگل‌های زاگرس است - جنگل چند صد ساله فرزندی ندارد

دیرزیستی یکی از مهم‌ترین مسایلی است که در جنگل‌های زاگرس دیده می‌شود. مناطق زاگرسی در سال‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش نیازهای معیشتی جوامع محلی به جنگل، شاهد رشد قطع درختان، زراعت در زیراشکوب جنگل و چرای بی‌رویه دام بوده‌است که این سه از مهم ‌ترین عوامل در دیرزیستی این جنگل‌ها بوده‌اند.

nike-dunk-low-coast-uncl | Air Jordan 4 Retro "Metallic Red" - nike air lightning low shoes - CT8527 - 112

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه محیط زیست- در سال‌های اخیر جنگل‌های زاگرسی آسیب بسیار دیده‌اند. جدا از عوامل طبیعی که در راس آن‌ها خشکسالی قرار دارد، عوامل انسان‌ساز در این تخریب تاثیر جدی داشته‌اند. این عوامل که زراعت در زیراشکوب جنگل و چرای بی‌رویه دام به علاوه قطع درختان از جمله آن‌ها به حساب می‌آیند در نهایت به دیرزیستی جنگل منجر می‌شود که نابودی جامعه جنگلی را در پی دارد.
 
«هومان خاکپور»، کارشناس منابع طبیعی و دیده بان طبیعت بختیاری در گفت و گو با ‌CHN در مورد مهم‌ترین مشکلات حال حاضر جنگل‌های زاگرس گفت: «در زاگرس از آذربایجان غربی تا فارس، کردستان و چهارمحال و بختیاری و تمامی یازده استان زاگرسی، به دلیل نبودن صنعت سازگار با محیط زیست در منطقه، از دیرباز معیشت جوامع محلی به جنگل وابسته بوده است، در نتیجه با گذشت سال‌ها و افزایش جمعیت، اتکا به عرصه‌های جنگلی بیش از توان جنگل شده و این به جنگل آسیب زده است.»
 
او اضافه کرد: «بر اساس مطالعات انجام شده،‌30 درصد از رویشگاه‌های جنگلی در زاگرس تحت کشاورزی دیم قرار گرفته است که البته این زراعت غیرقانونی است اما به هر حال انجام می شود.»
 
به گفته خاکپور،‌ جدا از زراعت، چرای بی‌رویه دام که خارج از ظرفیت جنگل است، آسیب و دیرزیستی جنگل را به همراه داشته‌است با این توضیح که: «هنگامی که دام در جنگل چرا می‌کند به چند دلیل دانه‌هایی که از درختان روی خاک می‌افتد امکان ورود به خاک و تبدیل به نهال ندارند و در نتیجه درختان جوان در جنگل کمیاب می‌شود.»
 
هنگامی که وارد یک رویشگاه جنگلی می‌شوید می‌بینید که درختان سن بالایی دارند و ترکیب‌های سنی متفاوت در رویشگاه دیده نمی‌شود. این بدان معناست که دانه‌های ریخته شده پای درختان امکان تبدیل به نهال و در نتیجه ایجاد ترکیب سنی جوان در جنگل نداشته‌اند.
 
در این رویشگاه‌ها رده‌های سنی 10 تا 30 سال دیده نمی‌شود اما در عوض درختان بالای 200 سال به وفور دیده می‌شود. در این رویشگاه‌ها علایم پیری مشاهده می‌شود و این بدان معناست که تجدید حیات طبیعی وجود نداشته است.
 
چرای مفرط دام در مناطق جنگلی به چند دلیل موجب دیرزیستی رویشگاه می‌شود. یکی از این عوامل آن است که دانه ای که از درخت روی زمین می‌افتد و قرار است به نهال تبدیل شود، توسط دام‌ها خورده می‌شود. دلیل دیگر آن‌که بابت تردد بی‌رویه دام، خاک زیر درختان فشرده می‌شود و امکان ورود دانه به خاک ایجاد نمی‌شود. به علاوه،‌ هنگامی که خاک فشرده می‌شود امکان نفوذ آب نیز به داخل خاک امکان پذیر نیست و در نتیجه شرایط برای قرارگیری دانه در خاک و ایجاد نهال و در نهایت به وجود آمدن درختان جوان در جنگل ایجاد نمی شود.
 
اما زراعت در زیر اشکوب جنگل نیز می‌تواند موجب دیرزیستی شود. خاکپور در این باره گفت: «شخم و شیار خاک زیر درختان مانع از جاگیری دانه در خاک می‌شود و این نیز در نهایت به پا نگرفتن نهال‌های جوان در جنگل منجر می‌شود.»
 
عوامل دیگری نیز موجب دیرزیستی جنگل‌های زاگرس است. مشاهده‌ها از جنگل‌های این منطقه  حاکی از آن است که 80 درصد درختان این جنگل ها شاخه زاد هستند. خاکپور در توضیح درختان شاخه زاد و دانه زاد، گفت: «تفاوت درختان شاخه زاد با دانه زاد به خصوص در مورد گونه بلوط در آن است که وقتی تنه درخت قطع می شود، پاجوش هایی در کناره تنه به وجود می آید که خود این پاجوش ها به درختان جدید تبدیل می شود. در چنین جنگل هایی، درختان تنه واحدی ندارند و غالبا چند تنه با یک ریشه هستند. این نشان می دهد که در این منطقه جنگلی قطع درختان به وفور اتفاق افتاده است.»
 
به گفته او، در چنین جنگلی ریشه با تنه و ساقه به لحاظ سنی تفاوت زیاد دارد. این یکی از عوامل دیرزیستی است. این پدیده در تمام نقاط زاگرس دیده می‌شود.

• < قبلی
• بعدی >