زیست بوم

خشک شدن دریاچه ارومیه - خاطره کفن‌پوش

برگرفته از دنياي اقتصاد

نمایی از دریاچه ارومیه که تنها در اینترنت قابل دسترسی است و نشانی از آن نمانده است
«آرتمیا ارومیانا» جان سخت‌ترین موجود دنیاست که در شورترین آب‌هازندگی می‌کند اما تا چندی دیگر با خشک شدن سراسری دریاچه ارومیه، امکان حیات از این گونه جانوری و ده‌ها نوع پرنده و آبزی دیگر سلب خواهد شد.

مساله دیروز و امروز و پارسال و امسال نیست. از سال‌ها پیش نسبت به خشک شدن بزرگترین دریاچه ایران هشدار داده می‌شد اما با بی‌توجهی کار به جایی رسید که در عرض 13 سال، سطح اب دریاچه کاهش پیدا کرد و در حال حاضر دریاچه مملو از نمک، گویی که کفن پوشیده باشد، به انتظار مرگ خود نشسته است. دریاچه ارومیه بین دو استان آذربایجان غربی و شرقی واقع شده و حوضه آبریز آن علاوه بر این دو استان، کردستان را هم دربر می گیرد. خشک شدن دریاچه ارومیه، خطر تبدیل شدن قسمت زیادی از زمین های استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی به نمکزار را به همراه دارد. از سوی دیگر دریاچه ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره کوچک و بزرگ است که تعدادی از آن ها وضعیت منحصر به فردی از نظر حیات وحش موجود در آن و گونه های گیاهی دارند. اسپیر، اشک، کبودان از جزایر مهم این دریاچه هستند که گوزن زرد، کل، بز و انواع دیگر پستانداران در آن زندگی می کنند. پارک ملی دریاچه ارومیه که جزو ذخایر ۵۹ گانه بیوسفری جهان اعلام شده با مساحت متوسط ۵ هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه داخلی ایران محسوب می شود.
عاقبت «طرح» درمانی
در 13 سال گذشته بیش از 30 طرح کشوری و استانی برای حل معضل دریاچه ارومیه به تصویب رسیده اما هیچ کدام اجرایی نشده است. آخرین نمونه امضای سند ملی نجات دریاچه ارومیه از سوی رئیس سازمان محیط زیست و وزرای کشور، جهاد کشاورزی و نیرو در ۲۷ مهر ماه گذشته بود. دکتر نظری‌دوست،‌ مدیرملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، در این باره توضیح می دهد: چشم‌انداز این سند برای یک برنامه ۲۵ ساله است و این سند تا ۲۵ سال دیگر اعتبار دارد. در این سند که شامل شش بند و هشت تبصره است وظایف هر یک از دستگاه‌های مربوطه مشخص شده است؛ اما با توجه به اینکه هم‌اکنون دریاچه با شش متر کاهش عمق آب مواجه شده است سعی ما این است که حداقل در مدت پنج ‌سال نخست اجرای این طرح، تراز اکولوژیک دریاچه را که هم‌اکنون دو‌متر از حد آستانه پایین‌تر است جبران کنیم تا حیات به دریاچه بازگردد. بعد از آن می‌بایست کمبود آب دریاچه را ( یعنی چهار‌متر دیگر را) در یک برنامه‌بلند مدت جبران کنیم. وی افزود: دریاچه امروز به قدری دچار کاهش آب شده که اگر همه آب حوضه آبریز دریاچه را تا دو سال آینده به هیچ مصرفی هم نرسانیم و فقط به دریاچه دهیم باز هم کمبود آب آن جبران نخواهد شد.
به گفته او برای اینکه سطح آب دریاچه ارومیه به حداقل تراز اکولوژیک که همان دو متر است بازگردد، به ۱۲ میلیارد متر مکعب آب نیاز است. اما گویا این طرح هم به سرنوشت طرح‌های قبلی دچار شده و کسی آن را جدی نگرفته است؛ همان طور که کردان، وزیر وقت کشور در مراسم امضای سند نجات حضور پیدا نکرد. آن چه مسلم است، دریاچه زیبا و منحصر به فرد کشورمان تا مرگ قطعی فاصله چندانی ندارد، حال چه به گفته منتقدان بر اثر سیاست‌های غلط سدسازی به این روز افتاده باشد، چه به زعم مسوولان یک عارضه طبیعی و عادی بر اثر خشکسالی باشد. خشک شدن این دریاچه علاوه بر این که یک فاجعه تمام عیار زیست محیطی است، یک بحراان انسانی هم به دنبال خواهد داشت، چرا که باعث نابودی کشاورزی در استان‌های مجاور خواهد شد. شاید اگر هنوز عزمی در بین مسوولان پیدا شود، امیدی باقی مانده باشد؛ شاید...

پرویز فتاح
وزیر نیرو
دفاعیه
امروز ما همه نگران دریاچه ارومیه هستیم اما بدانید که خشک شدن دریاچه در گذشته‌ها هم تکرار شده است. ما که بچه این منطقه هستیم می‌دانیم. حتی پدر من که الان هم اینجا حضور دارند می‌گفتند آن زمان ما از این سمت دریاچه به آن سمت دریاچه را پیاده از طریق جاده‌ای که بود می‌رفتیم و الان که دریاچه پسروی کرده، ‌بررسی کردیم دیدیم این جاده وجود داشته است.
سال ۷۳ که آب بالا آمد حتی جاده (منظور جاده شهید کلانتری) را هم داشت زیر آب می‌برد و به خاطر همین مرتب خاک می‌ریختند تا سطح جاده بالا بیاید. آن موقع به ما می‌گفتند بروید سد بزنید و نگذارید که آب بالا بیاید چون دریاچه برای جاده به یک تهدید تبدیل شده بود. اما حالا می‌گویند چرا سد می‌سازید؟ بگذارید من از خودم رفع اتهام کنم. خدا می‌داند اگر این سدها نبود چه بلایی بر سر ملت می‌آمد. حالا یک عده آمدند با تحلیل‌های غیر علمی صنعت سد‌سازی را دارند زیر سوال می‌برند. بسیاری از کشورهای جهان ۱۰۰ سال پیش سدهایشان را ساختند حالا که نوبت به ما رسیده می‌گویند سدسازی تهدید محیط زیست است. سد‌سازی افتخار ماست. همین سدسازی است که جلوی سیل را می‌گیرد. شما از سدها نگران نباشید. سدها تهدید‌کننده نیستند بلکه آباد‌کننده‌اند.

رسول زرگر
معاون آب و آبفای وزارت نیرو
راهکار 1
برای مدیریت بحران خشک شدن دریاچه ارومیه باید ۴ متغیر اصلی کم شدن آب دریاچه را که شامل بارش ها، تبخیر، سدهای ساخته شده و درجه حرارت هوا می شوند مد نظر قرار داد. طبق بررسی کارشناسان، مباحث بارندگی، تبخیر و دمای هوا به عنوان عوامل محیطی و طبیعی به میزان ۷۰ درصد در کاهش آب دریاچه تأثیر داشته اند. برای رفع این میزان تأثیرگذاری تنها باید منتظر لطف وعنایت خداوند بوده و دعا کنیم مشکل به دست طبیعت حل شود. ۳۰ درصد باقی مانده نیز مربوط به عوامل انسان ساز از جمله طرح شهید کلانتری، سدسازی و توسعه بخش کشاورزی در بالادست این دریاچه است.

نادر قاضی‌پور
نماینده مردم ارومیه در مجلس
راهکار 2
هر که می‌گوید برنامه‌ای برای نجات دریاچه دارد، فقط شعار است. طرح جامع و بودجه نداریم. پس باید منتظ خشک شدن دریاچه بمانیم. چون اگر همه آب‌های پشت سد را رها کنیم، آب دریاچه بالا نمی‌آید. وظیفه ما این است که کمک کنیم تا خشک شدن دریاچه ارومیه به تعویق بیفتد، یعنی مثلا به جای 7 سال، 15 سال طول بکشد.

• < قبلی
• بعدی >