زیست بوم
صنعت و تجارت را جایگزین توسعه اراضی کشاورزی کنید - انتقال آب ارس به نام دریاچه ارومیه به کام کشاورزی ناپایدار
- زيست بوم
- نمایش از سه شنبه, 02 مهر 1392 11:38
- بازدید: 6247
برگرفته از همشهری آنلاین
اسدالله افلاکی
معاون دفتر زیستگاه‌ها و امورمناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه می‌گوید حجم آبی که قرار است تحت نام دریاچه ارومیه از ارس به داخل کشور آورده شود سالانه ۲۷۰میلیون مترمکعب است که حتی اگر این آب عینا هم به دریاچه ارومیه وارد شود کمتر از ۱۰درصد حداقل آبی است که دریاچه به آن نیاز دارد؛ براین اساس، انتقال این میزان آب، چندان تأثیری در بهبود وضعیت این دریاچه رو‌به احتضار ندارد. این درحالی است که ۷۰درصد آبی که صرف کشاورزی می‌شود به‌دلیل سنتی بودن شیوه آبیاری و کشت، هدر می‌رود.
دکتر مسعود باقرزاده کریمی در گفت‌وگو با همشهری، حداقل آب مورد نیاز دریاچه ارومیه را سالانه حداقل 3.1 میلیارد مترمکعب عنوان کرد و گفت: با توجه به اعتبارات و زمان محدود ضروری است بهترین گزینه برای حل معضل دریاچه ارومیه اجرایی شود؛ به‌ویژه آنکه طی 8سال کار میدانی 24راهکار اجرایی برای نجات دریاچه ارومیه با مشارکت همه دستگاه‌ها و ذی‌نفعان تدوین شده، ضمن آنکه براساس مصوبه هیأت دولت دستگاه‌های ذی‌ربط ملزم به اجرای این راهکارها شده‌اند. وی تصریح کرد: با وجود 24راهکار مصوب، هیچ دستگاهی نمی‌تواند ادعا کند چون برنامه‌ای وجود ندارد ما تشخیص دادیم آب را از حوضه‌ای دیگر به این حوضه منتقل کنیم. البته اگر انتقال این آب براساس یک برنامه توسعه باشد قابل توجیه است اما نباید به اسم دریاچه ارومیه این کار انجام شود زیرا این تصور برای مردم ایجاد می‌شود که قرار است آب به دریاچه منتقل شود درحالی‌که به نام دریاچه ارومیه قرار است برنامه دیگری اجرا شود که این باعث گمراهی مردم می‌شود.
این کارشناس برجسته تالاب‌ها در ادامه گفت: طرح انتقال آب ارس به حوضه دریاچه ارومیه با مهارت نوشته شده زیرا حوضه دریاچه ارومیه شامل مناطق متعددی ازجمله شبستر، مراغه و سلماس هم می‌شود. با همین توجیه آب را با اهداف دیگر به حوضه ارومیه منتقل می‌کنند اما مسلم است که برای دریاچه ارومیه ثمری ندارد به همین دلیل، این اقدام را نمی‌توان اقدامی برای احیای دریاچه ارومیه تلقی کرد.
معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست با تأکید بر اینکه هرگونه اقدامی برای نجات دریاچه ارومیه باید در چارچوب 24راهکار اجرایی مصوب انجام شود، گفت: براساس این راهکارها، وظایف وزارت جهادکشاورزی، نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست به تفکیک مشخص شده که از آن جمله می‌توان به الزام وزارت جهادکشاورزی به نوین‌سازی سیستم آبیاری وارتقای بهره‌وری آبیاری اشاره کرد. براین اساس، اگر قرار است وزارت جهادکشاورزی سالانه 5 تا 10درصد آبیاری سنتی را به آبیاری نوین تبدیل کند ضروری است با توجه به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، این راهکار با سرعت و حجم بیشتری در این حوضه به اجرا درآید. این درحالی است که وزارت جهاد کشاورزی به دلایل مختلف این راهکار را اجرا نکرده است که این جای سؤال دارد.
همچنان‌که وزارت نیرو ملزم به پلمب چاه‌های غیرمجاز و تحویل حجمی آب به حقابه بران در حوضه ارومیه شده اما عملا این اقدامات کلیدی محقق نشده است. باقرزاده کریمی با تأکید بر مدیریت منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه، افزود: اراضی کشاورزی در حوضه ارومیه از 300هزار هکتار به 700هزار هکتار رسیده که این نشان می‌دهد 400هزار هکتار به سطح تبخیر حوضه ارومیه اضافه شده است. نکته‌ای که وجود دارد به‌دلیل استفاده از شیوه‌های سنتی، 70درصد آبی که وارد مزارع و باغات می‌شود هدر می‌رود. این در حالی است که حتی اگر اراضی این حوضه مستعد توسعه کشاورزی باشد منابع آب، ظرفیت این توسعه را ندارد مگر آنکه شیوه‌های نوین آبیاری و کشت جایگزین شیوه‌های سنتی شود.
آنطور که این مقام مسئول می‌گوید یکی از ضروریات، تشکیک در رویکردهاست؛ با این توضیح که اگر کشاورزی محور توسعه ماست به‌عنوان کشور خشکی که میزان بارش در آن بسیار نامتعادل و میزان تبخیر در آن، به‌دلیل افزایش دما بسیار شدید است و هر سال هم بر شدت آن افزوده می‌شود باید در محور توسعه تشکیک شود. در واقع با شرایطی که به آن اشاره شد این ریسک بسیار بزرگی است که بگوییم کشاورزی محور توسعه کشور است بنابراین اگر روی این مسئله هدف‌گذاری شده این مسئله نیاز به تجدید نظر دارد؛ به‌خصوص آنکه در کشور ما صنعت و معادن وجود دارد و از نظر تجارت از موقعیت استراتژیک خوبی برخورداریم. با وجود این موقعیت‌ها، صنعت، معدن و تجارت می‌تواند به جای کشاورزی محور توسعه کشور باشد. باقرزاده کریمی ضمن انتقاد از بی‌توجهی به روش‌های نوین در بخش کشاورزی گفت: هیچ‌یک از اقداماتی که در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد با آنچه امروز در جهان تحت عنوان تجارت و اقتصاد آب و آب مجازی مطرح است همخوانی ندارد. برای نمونه، ارزش آبی که صرف تولید یک کیلوگرم گندم می‌شود 5 برابر ارزش گندمی است که به‌دست می‌آید. این نشان می‌دهدکه ما در بخش کشاورزی با بیلان منفی مواجهیم و از آنجایی که کشاورزی محور توسعه کشور است طبیعی است این بیلان کل سیستم مملکت را در بر می‌گیرد. این درحالی است که در حوضه ارومیه با توجه به همجواری با کشور‌های رو به توسعه مثل ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و عراق می‌توانیم دراین حوضه، به جای کشاورزی، تجارت و خدمات را محور توسعه قرار دهیم تا از فشارهای موجود بر منابع آب و خاک کاسته شود و در کنار آن براساس یک برنامه مدون، به سمت فعالیت کشاورزی متمرکز مانند کشت گلخانه‌ای و کشت‌های با راندمان بالا برویم تا از این طریق از سطح تبخیر کاسته شود.
انتقال آب برای کشاورزی
مدیرکل محیط‌زیست آذربایجان‌غربی گفت: به بهانه نجات دریاچه ارومیه، آب رودخانه ارس را برای مصارف کشاورزی انتقال می‌دهند! حسن عباس‌نژاد با بیان اینکه نباید دریاچه ارومیه را فدای توسعه کرد، به ایسنا گفت: اکنون تنها یک‌سوم از مساحت این دریاچه باقی مانده است و درصورت خشکی تمام دریاچه، نمکی که از سطح آن بلند می‌شود کل کشور را درگیر می‌کند. براین اساس، افرادی که به بهانه دریاچه ارومیه آب را برای کشاورزی، صنعت یا حتی گردشگری انتقال می‌دهند از نتیجه کار خود آگاه نیستند چراکه با خشک شدن دریاچه ارومیه دیگر زمین کشاورزی در منطقه باقی نخواهد ماند.
