زیست بوم
سدسازی غير كارشناسی، محيط‌زيست را تهديد مي‌كند
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 10 خرداد 1389 14:32
- بازدید: 5368
برگرفته از همشهری
«بي‌توجهي به ملاحظات زيست محيطي، خسارات جبران‌ناپذيري به محيط‌زيست و ميراث طبيعي كشور وارد ساخته است».
اين مضموني است كه تقريباً در تمام گفت‌وگوهاي كارشناسان محيط‌زيست به انحاي مختلف مطرح مي‌شود. به ويژه وقتي پاي پروژه‌هاي عمراني نظير احداث جاده، انتقال شبكه نيرو، نفت، گاز و مخابرات درميان باشد، بارها بر اين نكته تاكيد مي‌شود كه آنچه در كشور ما جايي ندارد ارزيابي زيست‌محيطي است.
سدسازي نيز از جمله پروژه‌هايي است كه همواره با تخريب و تهديد محيط‌زيست توأم بوده است. سد سيوند كه هنوز آبگيري آن آغاز نشده، يكي از دغدغه‌هاي علاقه‌مندان به طبيعت و محيط‌زيست است كه پيوسته نسبت به پيامدهاي نامطلوب آن هشدار داده‌اند. سدي كه آبگيري آن سبب نابودي 8 هزار اصله درخت 400 ساله مي‌شود، با اين همه اين روند همچنان ادامه دارد.
در نشستي كه تحت عنوان برنامه عمران سازمان ملل متحد با موضوع بحران آب، در دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت خارجه برگزار شد، كارشناسان و محققان نسبت به پيامدهاي نامطلوب سدسازي بي‌رويه بر محيط‌زيست كشور هشدار دادند.
اين كارشناسان، خشك شدن تالاب‌ها و به تبع آن جابه‌جايي جمعيتي و تحت تاثير قرار دادن لانه‌گزيني پرندگان، فرسايش خاك و تخريب اكوسيستم‌هاي حاشيه رودخانهها را از بارزترين اثرات سدسازي بي‌رويه در كشور مي‌دانند.
به گزارش ميراث خبر دکتر بصيري، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي اصفهان، در اين نشست مشکل مديريت در حوزه آب را يکي از مشکلات سدسازي در ايران عنوان کرد.
او به اين نکته اشاره کرد که معمولا از مردم ساکن در نواحي که سدسازي مي‌شود، براي ساخت سد نظرخواهي نمي‌شود: «ساختن سد موجب رونق اقتصادي نواحي بالادست و فقر نواحي پايين‌دست مي‌شود. همچنين توهم فراواني آب در پشت سدها موجب مي‌شود که ما مصرف بيشتري داشته باشيم.»
به گفته بصيري، سدسازي بي‌رويه با جلوگيري از بروز سيلاب‌ها، موجب خشک‌شدن تالاب‌ها مي‌شود. تالاب‌هايي مانند تالاب گاوخوني در اصفهان و تالاب‌هاي استان خوزستان.
همچنين سد زدن موجب زير آب رفتن اراضي و در نتيجه جابه‌جايي جمعيت مي‌شود.
بصيري از پايين رفتن سطح آب‌هاي زيرزميني و کاهش ميزان آب رودخانهها به عنوان ديگر تاثيرات نامطلوب ساخت سد اشاره كرد.
به گفته بصيري اين اثرات نامطلوب موجب شده است تا جنبش ضد سدسازي در آمريکا به وجود آيد که در نتيجه اقدامات اين جنبش، از سال 1912 تا امروز 465 سد در ايالات متحده تخريب شده است که 27 سد، سدهاي بزرگ بوده‌اند. تنها در دهه 90 ميلادي نيز، 177سد در آمريکا از بين رفته است.
بحث کارشناسان در نامطلوب‌بودن تاثير سدسازي بي‌رويه در حالي است که «فرهنگ کوثر»، استاد مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي استان فارس بر اين نکته تاکيد مي‌کند که اصولا ايران به دليل داشتن ذخاير آبرفت‌هاي درشت‌دانه، نيازي به سدسازي ندارد و مي‌توان کمک کرد که در اين آبرفت‌ها آب کافي ذخيره شود.
به گفته کوثر، ايران مقام نخست در فرسايش خاک در دنيا را دارد. براي جلوگيري از اثرات اين فرسايش، آب را روي خاک پخش مي‌کنيم. اين موجب مي‌شود که گل موجود در آب روي خاک رسوب کند و آن را تقويت کند. اما ساخت سد موجب مي‌شود که اين سيلاب‌هاي سطحي به وجود نيايد و در نتيجه نتوانيم از فرسايش خاک جلوگيري کنيم.
95درصد مردم ايران به آب سالم دسترسي دارند
نماينده سازمان ملل متحد در ايران گفت: «در آغاز قرن 21 در دنيايي زندگي مي‌كنيم كه هر چند توسعه را براي رفاه بيشتر مردم تجربه مي‌كنيم، اما هنوز فاصله زيادي ميان فقير و غني وجود دارد.»
«كنوت استبي» در نشست مطبوعاتي امروز برنامه عمران سازمان ملل متحد با موضوع «بحران آب» در دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت خارجه، گزارشي از توسعه انساني سال 2006 ارائه کرد.
وي افزود: «هرساله دو ميليون كودك در دنيا به دليل فقدان آب و دستشويي بهداشتي جان خود را از دست مي‌دهند، 1/1 درصد از مردم هنوز به آب بهداشتي دسترسي ندارند و 6/2 درصد بهداشت كافي را تجربه نمي‌كنند.»
به گفته استبي، مسئله جهان امروز كمبود آب نيست، بلكه دسترسي هرچه بيشتر به آب و تمركز بر رفع فقر به عنوان يكي از علل عدم دسترسي به آب است.
نماينده سازمان ملل در تهران تأكيد كرد که براي دسترسي به اين اهداف بايد اهداف توسعه هزاره را در نظر بگيريم. هر ساله 8/1 ميليون كودك در جهان به دليل مصرف آب آشاميدني آلوده و ابتلا به اسهال جان خود را از دست مي‌دهند.
او با بيان اينكه آب آلوده در جهان بيشتر از هر جنگي كشته مي‌گيرد، گفت: «مردم در كشوري مانند كنيا 5 تا 10 برابر مردم لندن و رم براي تهيه آب سالم هزينه مي‌پردازند و 4 ميليارد ساعت براي تهيه آب كار انجام مي‌شود».
استبي اين حجم كار را مساوي با فعاليت نيروي كار در فرانسه ذكر و تصريح كرد: «در خصوص بحران آب چهار مسئله بايد مدنظر قرار گيرد. نخست اينكه دقيقا بپذيريم دسترسي به آب يكي از بخش‌هاي حقوق بشر است و قانونگذاري دسترسي به مصرف روزانه 20 ليتر آب حق قانوني هر شهروند است.»
نماينده سازمان ملل استراتژي ملي در زمينه بهداشت آب و تخصيص بودجه تاکيد کرد و گفت: «دولت‌ها يك درصد GPP را به تأمين آب اختصاص دهند.»
وي ادامه داد: «مسئله سوم از بين بردن فقر است كه بايد از كمك‌هاي بين‌المللي در اين زمينه استفاده شود و نهايتا يك طرح عملي جهاني در زمينه ايدز، آب و تحصيل براي همه مردم تهيه شود.»
استبي با اشاره به اينكه اطلاعات گزارش توسعه انساني سال 2006 از سال2004 تهيه شده است به تحليل وضعيت ايران پرداخت و گفت: «ايران از نظر دسترسي مردم به آب سالم در رتبه 24 جهان قرار دارد و 95درصد از مردم ايران به آب بهداشتي دسترسي دارند.»
نماينده سازمان ملل در عين حال افزود: هنوز 5 تا 6درصد مردم ايران به آب سالم دسترسي ندارند و منابع آب در ايران تحت تأثير صنايع دچار آسيب‌هاي زيست‌محيطي شده و خسارات غيرقابل برگشتي به تالاب‌ها، درياچه اروميه و درياچه هامون وارد شده و سياست‌هاي كشاورزي غلط بر آنها تأثير گذاشته است.»
