زیست بوم

سدها عامل اصلی خشکیدگی تالابها

در سالهای اخیر شاهد کاهش بخشهایی از مساحت تالابها و دریاچه ها در سراسر کشور هستیم و در حالیکه در کنار عوامل جوی و خشکسالی ها بر خلاف نظر مسئولان وزارت نیرو همچنان بسیاری از کارشناسان و متخصصان سدسازی در بالادست تالابها را اصلی ترین عامل خشک شدن آنها عنوان می کنند برخی کارشناسان محیط زیست اختصاص بخشی از درآمد سدهای برق آبی برای اقدامات حفاظتی را راه حل مناسبی برای جبران خسارت سد سازی می دانند.

LTB - JuzsportsShops | New Balance 550 White Green - BB550WT1

به گزارش مهر، به بهانه مدیریت آبهای سطحی و تولید انرژی برق‌آبی، یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه سدسازی و احداث نیروگاه‌های برق‌آبی بر روی کارون انجام گرفته و در دهه‌های اخیر با صرف سرمایه‌های هنگفت، سدهای عظیم عباسپور، مسجد سلیمان، دز، کارون 3 و کارون 4 ساخته شد و دست‌کم 12 سد بزرگ دیگر در دست‌ساخت و یا در دست‌مطالعه است تا هدف تولید سالانه بیش از 6  هزار مگاوات برق قابل دست‌یابی باشد.   

سطوح پرشیب کوهستانی، ضریب جریان سطحی بیش از ۶۰ درصد و بارشهای خوبی که غالبا در فصل سرد سال متمرکز شده‌اند، حوضه آبخیز کارون بزرگ را به‌صورت طبیعی بسیار آسیب‌پذیر کرده است. اما در حقیقت مؤلفه‌های انسان‌ساز از قبیل چرای بیش از حد دام، کشاورزی غیراصولی و تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی، وابستگی‌های معیشتی و سوختهای هیزمی است که موجب تخریب جنگلها و تنک شدن پوشش گیاهی شده، در اثر کاهش نفوذ باران در خاک و افزایش روان‌آبها، پدیده فاجعه‌بار فرسایش بیش از حد مجاز خاک (بیش از 20 تن در هکتار در سال) را برای حوضه‌های بالادستی این سدهای بزرگ برق‌آبی رقم زده است. ماجرای تلخی که سبب می‌شود سالانه بیش از 200 میلیون تن رسوب وارد مخازن این سدها شده و اضافه بر خسارت‌های جبران‌ناپذیر محیط زیستی، با وارد کردن خسارت‌های مالی هنگفتی شاهد کاهش عمر سدها و نابودی سرمایه‌گذاری‌ها در اثر انباشت رسوبات در پشت آن‌ها باشیم.   

البته خسارتهای محیط زیستی ناشی از این فرسایشها و رسوبات بر حیات رودخانه‌ها، تالابها و زمینهای زراعی، تقریبا ۹ برابر خسارتهای وارده بر سدها و ارزش سرمایه‌گذاری جهت ایجاد حجم مخازن این سدها برآورد شده است.

از سوی دیگر فرسایش خاک سبب کاهش تا ۵۰ درصدی تولید محصول در اراضی کشاورزی شده و این کاهش تولید زمینه و انگیزه‌ دست‌اندازی‌های بیشتر جوامع محلی به اراضی مرتعی و زیراشکوب جنگلی را مهیا خواهد کرد.

در این خصوص یک کارشناس منابع طبیعی می گوید: متأسفانه تاکنون روند بودجه‌دهی برای انجام اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه در بخش‌های حفاظت پوشش گیاهی و آب و خاک از جایگاه مناسبی در اولویت‌های بودجه‌ریزی ملی برخوردار نبوده و روند تحمیل خسارت‌های ناشی از ته‌نشت رسوب در مخازن اینگونه سدها شتابی بسیار نگران کننده پیدا کرده است.

به گفته هومان خاکپور، بدون شک یکی از عملی‌ترین راه‌های تأمین منابع اعتباری برای کنترل و مقابله با تخریب‌های انسانی در حوضه‌های بالادست و ممانعت از مرگ زودرس و کاهش عمر مفید این سدهای مخزنی، اختصاص بخشی از درآمدهای سالانه این سدهای برق‌آبی به اینگونه فعالیت‌های پیشگیرانه در بالادست است.

او تاکید می کند: در همین راستا تهیه لایحه "اختصاص بخشی از درآمدهای حاصل از فروش برق نیروگاه‌ها به منظور کنترل و مقابله با عوامل تخریب در حوضه‌های بالادست سدهای مخزنی برق آبی" می‌تواند در شمار مهمترین اولویت‌ها و برنامه‌های راهبردی بخش آب و خاک و پوشش گیاهی دولت تدبیر و امید برای تقدیم به مجلس شورای اسلامی باشد.

خاکپور به فعالان و متخصصان این حوزه توصیه می کند: با مطالبه و پیگیری از طریق رسانه‌ها و نشست‌های علمی ‌تخصصی، نهادهای متولی در دولت را حمایت کنند تا تهیه این لایحه در ردیف اولویت‌های کاری آنان قرار گیرد.

بنابراین به نظر می رسد با تصویب این لایحه و تأمین منابع اعتباری لازم، بخش اعظمی از اهداف توسعه پایدار در مناطق زاگرسی کشور نیز محقق شده و با کنترل عوامل تخریب از طریق توانمندسازی افراد و تغییر معیشت، ایجاد تعادل بین وابستگی معیشتی بهره‌برداران و توان تولیدی جنگل‌ها و طبیعت، نقش مخرب انسان و دام – به‌عنوان مهمترین عوامل فرسایش و رسوب – کم‌رنگ می شود.

همچنین با انجام عملیاتهای احیایی و حفاظتی بر پوشش گیاهی و  عملیات آبخیزداری، اهدافی همچون کنترل رواناب ناشی از بارش در سرشاخه‌ها، حفاظت آب و خاک و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در حوزه سدسازی کشور تحقق می یابد.

• < قبلی
• بعدی >