خبر
نابودی بی‌صدا با آلودگی صوتی - بخش نخست
- خبر
- نمایش از شنبه, 25 آذر 1391 06:11
- بازدید: 4796
منبع: روزنامه اطلاعات
زندگی انسان پر از صدا است با این حال از صداهای نامطبوع و خطرناک می گریزد. انسان ها باتولید صوت با یکدیگر حرف می زنند! ارتباط برقرار می کنند! از احساساتشان می گویند از کارها! خواسته ها و غیره. اما امروزه تنها منبع تولید صدا محدود به حنجره آدمی نیست؛ در واقع منابع صوتی آن قدر زیاد شده اند که صدای انسان در آنها گم شده است چه بسا که گاهی در این هیاهو انسان خود را نیز فراموش می کند و این همان چیزی است که به تعبیری از آن با عنوان آلودگی صوتی یاد می شود. بی توجهی به این آلودگی باعث اثرات مزمن بر سلامت انسان ها و هزینه های سنگینی برای بهداشت و سلامت جامه خواهد شد.
به هرگونه صدایی از هر منبعی که باعث ایجاد آزردگی در انسان شود آلودگی صوتی گفته می شود. واحد اندازه گیری صوت «دسی بل» است و مشخص کردن سطح آستانه این آلودگی با یک رقم به تنهایی میسر نیست چرا که فرد بسته به مدت و زمان در معرض آلودگی قرار گرفتن، فاصله از منبع صوت، مداومت، حساسیت ها و توانایی های متفاوت افراد در تحمل آلودگی، واکنش ها و غیره تأثیرهای متفاوتی می پذیرد.اما به طور میانگین قرار گرفتن در معرض صدایی با شدت 85 دسی‌بل به گوش انسان صدمه جدی وارد می کند و قرار گیری بیش از 2 دقیقه در معرض صدایی با شدت 109 دسی‌بل ممکن است به کری موقت انسان منجر شود.قرارگیری در معرض دائمی صدا باعث کاهش قدرت شنوایی و کری خواهد شد. در واقع علت بیشتر کری ها افزایش سن و پیری نیست بلکه مداوت قرارگیری در معرض سر و صدا است.
با توجه به شیوع بی رویه و کنترل شده لوازم و ادوات صداساز به ویژه اتومبیل در کشور به نظر می رسد که بینش و آگاهی کمتری صرف توجه به چنین نکاتی می شود. دیدگاه های عمومی راجع به آلودگی محیط زیست معمولاً اندازه گیری غلظت مواد سمی را در بر می گیرد، حال آن که کمیت های صوتی تأثیر به سزایی روی زیستمندان دارد. متأسفانه انتظار عمومی از شنیدن واژه آلودگی صوتی تداعی کننده بحث فانتزی در اذهان شنوندگان است. حال آن که این پدیده به عنوان یک واقعیت عینی در زندگی روزمره افراد رسوخ کرده است. انتشار صدا بسته به این که در محیط باز یا بسته صورت پذیرد رفتار متفاوتی دارد. در یک محیط باز امواج صوتی بدون برخورد به مانع روند انتشار را تا مرز تباهی ادامه می دهند. شرایط محیطی تأثیر غیر قابل انکاری در چگونگی انتشار صدا دارد. اگر چه انسان به سر و صدا عادت کرده ولی در حقیقت آلودگی صوتی یک عامل خستگی است و ظرفیت کار انسان را چه در مشاغل فکری و چه در شغل های بدنی و ساده کاهش می دهد. آلودگی صوتی روی وضع روانی و روحی شخص اثر می کند و باعث اشکال در تطابق یافتن انسان با محیط کار و حتی اجتماع و خانواده می شود که نتیجه آن کاهش بازده کار است. تأثیر دما و باد دو عامل مهم در چگونگی انتشار صوت هستند. یکی از راهکارهای مؤثر در کاهش سر و صدای ناخواسته و آلودگی صوتی استفاده از گیاهان است استفاده از گیاهان تنها برای کاهش تراز صدا در فرکانس های بالا مؤثر است. خاصیت پراکنده سازی امواج صوتی توسط پوشش گیاهی به مراتب بیشتر از خاصیت جذب کردن آنها است؛ در نتیجه درختان بلند با کاهش دادن سرعت باد موجب عدم هدایت امواج صوتی به طرف شنونده می شوند و می توانند به عنوان عایق صوتی در مقابل آلودگی صوتی مورد استفاده قرار گیرند.کاشت گیاهان فقط به منظور کاهش آلودگی صوتی نیست بلکه به منظور رعایت مسایل اکولوژیکی و روانی نیز صورت می گیرد. پوشش گیاهی می تواند در داخل فضای اصلی، محصور کننده های کوچک تر را تشکیل دهد. همانند لبه ها، پوشش های گیاهی نیز می توانند ترکیبی از جان پناه ها و چشم اندازها را که مشوق حضور و ماندگاری مردم در فضا هستند پدید آورند.
اصولاً هنگامی می توان در زمینه کنترل اصوات مزاحم به راه حل منطقی رسید که اطلاعات کافی در مورد میزان صدای ایجاد شده توسط منابع آلاینده موضعیت اجتماعی شهروندان و سیستم های ترافیکی در دست باشد. مناطق دارای ازدحام جمعیت، ترافیک سنگین و مراکز تجاری ـ اداری ازآلودگی صوتی بالایی برخوردار هستند. صدا با واحدی به نام دسی بل اندازه گیری می شود و آن واحدی است برای سنجش شدت اصوات (تراز فشار بر آستانه شنوایی) به عنوان مثال: مقدار صدای موجود در اتاق خواب باید کمتر از 35 دسی بل باشد تا انسان بتواند خواب عمیق داشته باشد اما اگر مقدار آن بیش از 65 دسی بل شود در این حالت انسان نمی تواند فکر خود را متمرکز سازد. حد مجاز صوتی برای کارخانه ها 85 دسی بل است؛ در حالی که 90دسی بل بالاترین حدی است که آدمی می تواند تحمل کند. به شرطی که مدت در معرض قرار گرفتن او از 8 ساعت در روز تجاوز نکند.
از مشاهداتی که در قدیم الایام شده و به دست ما رسیده است، معلوم می شود که صوت به وسیله آزمایش های مربوط به هوا از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می شود. در حقیقت ارسطو اصرار داشت که حرکت آزمایش های مربوط به هوا در نقل و انتقالات صوت مؤثر است، ولی این موضوع مانند سایر مطالبی که در فیزیک بیان کرده همراه با ابهام است. چون در موقع انتقال صوت، آزمایش های مربوط به هوا حرکتی نمی کند، بنابراین جای تعجب نیست که بگوییم که فلاسفه دیگر معاصر ارسطو این عقیده او را تکذیب کردند.
به همین ترتیب در زمان گالیله، یک فیلسوف فرانسوی گاساندی(Gassandi) ، انتشار صوت را جریانی از اجزا کوچک غیر مرئی بسیار ریز می دانست که از جسم صدا دار برخاسته و پس از عبور از آزمایش های مربوط به هوا به گوش ما رسیده و آن را متأثر می سازد.
نخستین کسی که تجربه زنگ زیر سرپوش خالی از آزمایش های مربوط به هوا را امتحان کرد، «آتانازیرس کرثر»است.
در تعریف ساده، آلودگی صوتی یا سر و صدا، امواج ناخواسته ای است که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت های ارگانیسم های زنده به ویژه انسان تأثیر می گذارد و ممکن است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روحی، آرامش و راحتی او را سلب کند.
به طور کلی منابع مولد آلودگی صوتی، به دو دسته «ثابت» و «متحرک» تقسیم می شوند؛ از جمله منابع ثابت می توان به سیستم های خنک کننده، نیروگاه های حرارتی، صنایع گوناگون، ساختمان های در دست احداث، مراکز تجاری و عمومی و غیره اشاره کرد و از جمله منابع متحرک، می توان انواع وسایل حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی را نام برد.
عوارض آلودگی صوتی بر سلامت انسان
صدا یا صوت عبارت است از امواج طولی که از ارتعاش سریع اجسام و مواد اعم از جامد، مایع و گاز تولید می شود. آلودگی صوتی شامل پخش و انتشار هر گونه صوت، صدا و ارتعاش مربوط، بیش از حد مجاز و مقرر در فضای باز (غیر سرپوشیده) می شود.حد مجاز آلودگی صوتی که استاندارد آلودگی صوتی هم نامیده می شود، عبارت است از میزان و مشخصات ویژه ای که با توجه به اصول حفاظت محیط زیست و بر مبنای واحد اندازه گیری صدا برای منابع مولد آلودگی صوتی و فضای مورد انتشار و محیط های مختلف تعیین می شود.منابع متحرک مانندحمل و نقل عمومی، خودروهای سواری، موتورسیکلت ها، حمل ونقل هوایی، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل زمینی(مترو) و غیره است.منابع ثابت شامل نیروگاه ها، پالایشگاه ها، کارخانه ها، کارگاه ها، فرودگاه ها، پایانه های حمل و نقل، توقفگاه های دائمی وسائط حمل و نقل عمومی، تعمیرگاه های وسائط نقلیه موتوری، بندرها، میادین تیر، ژنرتورها و موتورهای تولید برق می شود.
عامل آلودگی صوتی که به اختصار «عامل آلودگی» نیز نامیده می شود، عبارت است از هر شخص حقیقی که اداره یا تصدی منابع ثابت و هدایت منابع سیار مولد آلودگی صوتی را خواه برای خود یا به نمایندگی از طرف شخص یا اشخاص حقیقی دیگر بر عهده دارد یا شخصاً به طرق مختلف عامل ایجاد آلودگی است. واحد اندازه گیری صدا یا صوت «دسی بل» است. چنانچه فردی به طور مداوم طی 8 ساعت در معرض سر و صدای بالای 70 دسی بل قرار گیرد، فشار خون وی تا 5-10 میلی متر جیوه افزایش می یابد.
بررسی ها نشان می‌دهد کارگرانی که صدای 125 دسی بل را تحمل می کنند شب ها وقتی به خانه برمی گردند، انگشتان آنها سبز رنگ بعد سفید می شود که علائم بیماری «وازواسپاستیک» است که در نتیجه انقباض رگ ها و نارسایی در جریان خون عارض می شود. این ناراحتی به نام بیماری «رینال» یا «انگشتان مرده» نیز معروف است.
سر و صدای زیاد باعث تولد نوزادان زودرس، کم وزن و دارای نقص عضو می شود چرا که تولید برخی هورمون های مؤثر در رشد جنین را در مادر دچار اختلال می سازد.استرس، اضطراب، سردرد، خستگی، زخم معده، سرگیجه، انقباضات عضلانی، اختلال در سیستم گوارش، افزایش کلسترول و تعداد گلبول های سفید خون، افزایش سرعت تنفس، دل درد، تغییر در عملکرد طبیعی غدد درون ریز، سوزش سردل (ترش کردن)، تحریک رفتارهای ضد اجتماعی، خشونت طلبی، افزایش نرخ حوادث کار، مختل شدن رشد شناختی در کودکان، کاهش فراخنای حافظه، تحریک پذیری، پرخاشگری، کاهش تمرکز، کاهش بازده کاری، تسریع روند پیری، کاهش درجه حرارت بدن، تحریک پذیری و زود‌رنجی، ضعف سیستم ایمنی بدن، سوء هاضمه و مشکلات گوارشی، آسیب پذیری
در مقابل بیماری های ویروسی و عفونی، اختلال در مکالمه،
بی خوابی، تشدید یا ایجاد بیماری های روانی، کاهش بازده فکری و
جسمی، رنگ پریدگی، ام.اس و افسردگی، کاهش کیفیت و کمیت خواب از اثرات آلودگی صوتی بر انسان هستند. جالب تر از آن ثابت شده است که در مکان های شلوغ و پر سر و صدا افراد کمتر به دیگران توجه می کنند. در واقع آلودگی صوتی باعث کاهش حس انسان دوستی می شود.اینها از عوارض آلودگی بر سلامت انسان ها به عنوان مهمترین عضو توسعه پایدار است اما این آلودگی بر دیگر زیستمندان زمین هم اثرگذار است آزمایش ها نشان داده است که موش های
آزمایشگاهی که در معرض صدای شدید قرار می گیرند به بیماری های ویروسی حساس تر می شوند. آزمایش ها نشان می دهند که
صدای به شدت 160-150 دسی بل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی،
فلج و رعشه دچار می شوند.صدای فوق العاده شدید در فعالیت ها و عملکرد کبد حیوانات تغیر ایجاد می کند. صدای بلند بیش از
115 دسی‌بل باشد فساد دندان های موش را سبب می شود. کلسترول و چربی خون نیز افزایش یافته و مقدار «اسیاسکوربیک» کاهش و مقدار گلبول های سفید تا 50 درصد تقلیل می یابد. حتی پرندگانی که در شهرهای پر سر و صداتر زندگی می کنند با صدای بلندتری آواز می خوانند تا شاید جلب توجهی کرده باشند غافل از این که صدای آواز آنها در هیاهوی اصوات دیگر گم شده است.
منابع تولید صوت در شهرها به دو دسته داخلی و خارجی قابل تفکیک هستند: منابع خارجی که مهمتربن آنها شامل کارخانجات، کار‌های ساختمانی، صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل، صدای ناشی از حمل و نقل صدای موتور هواپیما، بوق اتومبیل، ضبط یا رادیوی وسایل نقلیه، ترمز ناگهانی، تصادفات، صدای اگزوزها، اورژانس، آژیرهای خطر، دزدگیر، ساخت و ساز، ماشین آلات صنعتی، خودروهای باری، موتورها، کارگاه های پراکنده در سطح شهر و قرار گرفته در مکان های نامناسب و منابع داخلی که در منازل تولید می شوند مانند صدای تلویزیون جاروبرقی، ماشین لباس شویی و دیگر وسایل برقی که همراه صدا کار می کنند.
به هر حال رفع آلودگی صوتی یکی از معیارهای شهرهای مدرن و توسعه یافته محسوب شده و بخشی از حقوق شهروندی هر انسانی محسوب می شود به طوری که سازمان بهداشت جهانی(WHO) آلودگی صوتی را تهدیدی جدی برای سلامت انسان دانسته است که به دلیل تنوع منابع (ترافیک، صنعت، محل کار و همجواری) یکی از گسترده ترین خطرات برای سلامت انسان به شمار می رود.
با توجه به محدودیت منابع مالی تصمیم گیری در زمینه کاهش آلودگی صوتی و پیوند آن با مشکلات حقوقی، فرهنگی، فنی، اجتماعی و حتی سیاسی که مانع عزم همگانی و برنامه ریزی جامع و منسجم برای آن می شود نیاز به اندیشه بیشتر دارد و بیش از آن نیازمند فرهنگ سازی عمومی و اطلاع رسانی های مفید در این زمینه هستیم. اما می توان به مواردی اشاره کرد که از جمله عوامل کاهنده آن در سطح شهر ها عبارت هستند از: سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاه ها جلوگیری شود، ایجاد دیواره های صوتی در بزرگراه ها و معابر، ضد صدا کردن ساختمان ها و واحدهای مسکونی، مضاعف یا دو لایه کردن شیشه پنجره ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان، محدود و ممنوع کردن عبور کامیون ها و وسائط نقلیه پر صدا، محدودیت سرعت، ممنوعیت بوق زدن و اصلاح فرهنگ ترافیکی،ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پوشش های گیاهی که به میزان 10 دسی‌بل از شدت صوت می کاهد و یکی از بهترین و ارزان ترین روش ها برای کاهش آلودگی صوتی است که علاوه بر کاهش آلودگی صوتی در تلطیف هوا و زیبایی شهر نیز سهم به سزایی دارد.
به هر حال آلودگی صوتی همانند فریاد خاموشی است که پنهانی در جامعه و محیط زیست ما در حال ریشه دواندن است و اگر اکنون که هنوز در ابعاد محدود با آن مواجه هستیم جلوی آن گرفته نشود به معضل بزرگی تبدیل خواهد شد. اما متأسفانه بحث آلودگی صوتی در هیاهوی آلودگی های هوا، آب و خاک گم شده است؛ هر چند که در این زمینه ها هم اقدامات مفیدی تا کنون انجام نشده است.
ادامه دارد...
