ایران‌بوم

خبرگزاری مهر: نام این مکان به سبب ایجاد تفرجگاهی برای گذران خوش اوقات به «طاق بستان» نامدار است، نامی که بستان آن نماد آبادانی است و آبادانی همواره از آب می آید.

به دنبال بررسی مشکلات روستای طاقبستان بودیم تا آب چشمه ها قبل از اینکه به منازل سکنه برسد حداقل کلرزنی شود که خبر خشکیدن این چشمه های چند هزار ساله همه را به نوعی غافلگیر کرد، تا حدی که پس لرزه های این خشکی منجر به انتشار این خبر که طاقبستان ثبت جهانی نمی شود، شد.

آب موجود در دریاچه های طاقبستان نه تنها معیار ثبت جهانی شدن آن بود بلکه طی سال های اخیر چشمه آرزوهای مردم و مسافران نیز شده بود، چشمه آرزوهایی که حتی مردم برای برآورده شدن آرزویشان در آن سکه پرتاب می کردند و خشکی آن نه تنها چشمه آرزوهای مردم را خشکاند بلکه آرزوی چند ساله مردم کرمانشاه برای ثبت جهانی این اثر تاریخی را نیز یک شبه برباد داد.

گرچه ۱۳روز از خشکیدن چشم های چندهزارساله می گذرد اما کارشناسان هنوز هم موفق به گشودن جعبه سیاه این چشمه ها نشده اند و این سوالات به وجود آمده که با فروکش کردن یکباره آب این دریاچه و بازگشت ناگهانی و چند باره آن طی روزهای اخیر بالاخره تکلیف چه خواهد شد و آیا طاقبستان تحت عنوان میراث جهانی ثبت خواهد شد یا معمای خشکیدن یکباره آن، در لیست عجایب هشتگانه ثبت خواهد شد.

طی پیگیری های مکرر خبرنگار مهر در خصوص علل خشکیدگی چشمه های طاقبستان، نظرات مختلفی مطرح شد، نظراتی که بعضا ضد و نقیض نیز بود، مدیرعامل آبفا شهری کرمانشاه علت خشکی آن را وجود احتمالی چاه های غیر مجاز و مدیر عامل آب منطقه ای خشکسالی را دلیل آن عنوان کرد و البته با این اخبار و توصیفات مدیرکل میراث فرهنگی نیز در اقدامی برای کشف حقیقت از کارشناسان پایتخت دعوت بعمل آورد، اما علی رغم همه موارد ذکر شده هنوز هم وضعیت این اثر تاریخی مشخص نیست و این روند موجب نگرانی مردم کرمانشاه شده است.

نماینده مردم کرمانشاه و سخنگوی هیئت رئیسه مجلس در این باره به خبرنگار مهر، گفت: درحال حاضر هر سازمانی به دنبال فرافکنی و انداختن توپ در زمین دستگاه اجرایی دیگر بوده و دستگاه های استان مشغول یافتن راهی برای پیدا کردن مقصر هستند. اما وقت کشی فایده ای ندارد و سریعترین و ممکن ترین راه کارشناسی گمانه زنی است.

عبدالرضا مصری با بیان اینکه چیزی که باعث بهت و حیرت همگان شد خشکیدگی یکباره چشمه های طاقبستان بود، افزود: اگر این قضیه مربوط به خشکسالی می شد باید به تدریج سطح آب پایین می آمد و منجر به قطع یکباره جریان آب نمی شد، لذا به سبب وجود موارد مشابه احتمال می دهیم که رانشی در گسل های زیرزمینی ایجاد شده و مسیر چشمه های طاقبستان را تغییر داده است.

رفته رفته خشکیدگی چشمه ها فراموش می شود

وی عنوان کرد: باید ازطریق گمانه زنی ببینم مسیر چشمه از کجا دچار رانش شده و اکنون در کجا انباشته و یا در کجا مسیر خروجی دیگری یافته است، چرا که بعید می دانم خشکسالی علت این پدیده باشد.

البته نظرات کارشناسان با تجاربی که دارند بیشتر می تواند مقبول تر باشد، اما نکته مهم این است که دستگاه های مربوطه نباید فرصت را از دست بدهند و به فکر این نباشد که تقصیر را به گردن دستگاهی دیگر بیندازند که نه تنها مشکلی حل نمی شود بلکه رفته رفته خشکیدگی چشمه ها به دست فراموش سپرده می شود.

به دنبال تشکیل یک جلسه اضطراری هستیم که همه دست اندرکاران را دعوت کنیم و اشکال کار را پیدا کرده و نسبت به رفع آن اقدام کنیم
نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی در خصوص برداشت آب از چشمه های طاقبستان اظهار داشت: برداشت از آب خروجی چشمه بر خشک شدن دریاچه اثر می گذارد اما این اتفاق برای خود چشمه رخ داده است و از آنجا که در محدوده آثار باستانی است و اجازه برداشت به کسی داده نمی شود، پس به این نتیجه می رسیم که این آب از جای دیگری هدایت شده است.

وی با اشاره به فعالیت مجدد چشمه ها گفت: من کارشناس نیستم اما اینکه چشمه ها می جوشند و دوباره خشک می شوند در ابتدای امر اینگونه به ذهن می رسد که درجای دیگری مکشی صورت می گیرد که پس از پایان یافتن آن مکش، آب چشمه ها مجددا طغیان می کند. لذا به دنبال تشکیل یک جلسه اضطراری هستیم که همه دست اندرکاران را دعوت کنیم و اشکال کار را پیدا کرده و نسبت به رفع آن اقدام کنیم.

سوءمدیریت اثرات خشکسالی را مضاعف می کند

مصری در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی بر میزان تخصص کارشناسان استان کرمانشاه باتوجه به از دست رفتن سراب های بسیاری همچون سراب نیلوفر گفت: در اصل اشکال کار مربوط به خشکسالی است و این مسئله منحصر به استان کرمانشاه نیست اما متأسفانه ما با سوء مدیریت، رفتارهای غیرکارشناسی و غیر دلسوزانه نسبت به طبیعت اثرات خشکسالی را مضاعف می کنیم.

وی در ادامه افزود: سوء مدیریت از این نظر که اهرم نظارتی دستگاه های ما برای جلوگیری از کشت های پرمصرف در تابستان اهرم مناسب و مؤثری نبوده است و سراب نیلوفر را نه فقط بدلیل خشکسالی بلکه به واسطه برداشت بی رویه آب در دشت های قبل تر از آن، از دست دادیم. محصولاتی که در تابستان بیشترین آب را مصرف می کردند و به میزان یک دهم بهای آب هم سوددهی نداشت.

سخنگوی هیئت رئیسه مجلس عنوان کرد: بهای آب از کشور و استان داده می شود و سود آن یک واحد کالا به جیب یک نفر می رود، درحالی که ضربه سنگینی به منابع زیر زمینی می زند ما مانند ثروتمندانی هستیم که وقتی هم فقیر می شویم دست از عادت هایمان دست برنمی داریم.

فرهنگ، واکسن نیست که تزریق شود

مصری گفت: زمانی باران و برف بسیاری در کرمانشاه می بارید و منابع آبی بسیارخوبی داشتیم اما الان رفتار آن زمان را انجام می دهیم که نیازمند تغییر فرهنگ و نگرشی جدید به طبیعت است و بعداز آن هم مسئولین محکم تر اقدام کنند. حتی وقتی برخی مسئولین اجازه کشت های پرمصرف را نمی دهند عده ای از باب دلسوزی فشار می آورند که به کشاورز اجازه برداشت داده شود.

وی اظهارداشت: متأسفانه اشکال دیگر کار در این است که وقتی محصولی آبدوست کاشته شد و کار از کار گذشت آن وقت مسئولین به فکر تخریب می افتند، و مانند شهرداری که پس از بالا رفتن ساختمان، غیرقانونی بودن ملک را اعلام می کند. پس اگر خلاف است از روز اول باید اجازه کشت داده نمی شد.

نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی درخصوص چاه های مجاز گفت: این چاه ها را نمی توان پر کرد اما می توان میزان برداشت را کنترل کرد، اکنون نیازمند کنتورهای هوشمند هستیم و قبل از آن شناسایی خود محصول در اهمیت قرار دارد که برای آن نوع کشت چه میزانی آب لازم است تا برداشت مازاد و هزینه ای اضافه صورت نگیرد. لذا نمی شود کسی که هندوانه می کارد به میزان ذرت دیم آب برداشت کند. پس اصل محصول باید طوری باشد که با مجوزها و میزان استحصال آب سازگاری داشته باشد.

مصری در رابطه با تخصیص اعتبار دراین زمینه عنوان کرد: اعتبارات سرفصل دارد و اگر کنتور هوشمند ضرورت پیدا کند باید دولت در لایحه مجلس اعتبارات را جابجا کرده و با حذف ضروریات اقدام به هوشمندسازی کنتورهای آب کند. اما اگر مسئولی شخصا اقدام به جابجایی اعتبارات کند خودش فدا می شود و باید در دادگاه و دیوان محاسبات و ... پاسخگو باشد. اکنون بحران آب در بیشتر نقاط کشور وجود دارد اما حیف است استان کرمانشاه باوجود رشته کوه های زاگرس و منابعی که دارد دستخوش بی برنامگی شده و ناخواسته کاری انجام دهیم که آب درجاهای غیرضروری مصرف شود.

این مقام مسئول در ادامه افزود: صرفه جویی در مصرف آب باید نهادینه شود، اما کار فرهنگی یک شبه انجام پذیر نیست و زمانبر خواهد بود. ما دوهزارسال با این فرهنگ مصرف زندگی کرده ایم و تغییر این فرهنگ متأسفانه به زمان بسیاری نیاز دارد تا صرفه جویی، خساست تلقی نشود.

وی گفت: فرهنگ واکسن نیست که تزریق شود، گرچه اهرم قانون و اهرم جریمه در بیشتر مواقع کارساز بوده است اما چون این مصرف بصورت گسترده و پنهان در خانواده ها صورت می گیرد کار سختی است و کنتورهای هوشمند نه تنها در بخش کشاورزی بلکه باید در یک برنامه جامع دیده شود، ما از یک طرف کشت آبی را تبلیغ کردیم و از طرفی هم به فکر تأمین منابع آن نبودیم.

به گزارش خبرنگار مهر، با اینکه عبدالرضا مصری و مدیرکل میراث فرهنگی براین مسئله اتفاق نظر دارند که یکی از عوامل خشکیدگی چشمه های طاقبستان، برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی است اما شرکت آب منطقه این موضوع را غیرکارشناسانه عنوان کرده و آن را رد می کند، به همین دلیل به سراغ بالاترین مقام اجرایی استان رفتیم تا کم و کیف موضوع را بفهیم که نهایتا به مسئول پیگیری ماجرای طاقبستان ارجاع داده شدیم.

طاقبستان قبلا هم خشکیده است

مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمانشاه، در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: تاکنون در خصوص خشکیدگی چشمه های طاق بستان مطالعات فیزیکی نداشته ایم و همه چیز در حد گمانه زنی بوده است و تا زمانی که تیم اعزامی از تهران دستگاه های خود را مستقر نکرده و مطالعات ژئوفیزیک را انجام ندهند هرچه به مردم بگوییم دروغ بوده و به نوعی اجحاف در حق آنان است.

مهدی رضیئی اظهار داشت: رسیدن دبی آب از ۱۶۰۰ لیتر در ثانیه به ۹ لیتر در ثانیه حساسیت این چشمه ها به بارش نزولات جوی را نشان می دهد، در آبان ماه ۹۲ و ۹۳ میزان دبی چشمه ها صفر شد اما بدلیل بارش های پاییزه، این اتفاق به چشم نیامد و مردم آن را حس نکردند.

وی افزود: در دو دهه گذشته، ۱۴ سال خشکسالی، ۳ سال تر سالی و ۳ سال وضعیت نرمال داشته ایم و سال گذشته میزان بارش ۴۸ درصد کاهش یافته و بارش برف هم نداشته ایم. از سوی دیگر بازگشایی مسیر خروجی چشمه ها توسط میراث فرهنگی، تخلیه آب جمع شده در پشت طاق را تسریع کرده و نهایتا گرمای بی سابقه طی ۵۰ سال اخیر همه دست به دست هم دادند تا چشمه ها خشک شود که االبته این موضوع در دست بررسی است.

اشخاصی که دانش فنی ندارند اظهارنظر نکنند

رضیئی اظهار داشت: با وجود ۳۰ سال سابقه کار اجرایی و عمرانی خود را صاحب نظر نمی دانم اما چرا افرادی که حداقل دانش فنی ندارند اظهار نظر می کنند، موضوعاتی همچون چاه های اطراف طاقبستان که برخی از دوستان ذکر می کنند غیر کارشناسی است و باید از کارشناسان فن در این خصوص سؤال شود، وی ادامه داد: اینکه اشخاصی وجود چاه های موجود در تنگ کنشت را عامل این اتفاق می دانند در اشتباه هستند، به دلیل اینکه جهت حرکت آب به سمت این چاه ها، با جهت حرکت آب چشمه های طاقبستان متفاوت بوده و هیچ ربطی به هم ندارند. از سوی دیگر چشمه های طاقبستان از ارتفاعات سرچشمه می گیرند و بی ارتباط با آب های زیرزمینی است، وقتی چشمه ها خشک می شوند یعنی آب موجود در ارتفاعات تخلیه شده است.

وی در پاسخ به سؤال خبرنگار مهر که اگر منابع آبی در ارتفاعات طاقبستان پایان یافته است چگونه روزی چندبار آب از چشمه ها سرریز می شود گفت: معمولا در کوه ها ذخیره گاه هایی وجود دارد که تحت تأثیر برخی عوامل حرکت کرده و باعث جوشش چشمه ها می شوند، اما تاکنون کسی به صورت کارشناسی علت را اعلام نکرده است و شاید کارشناس متخصص نداریم که اظهار نظر کند.

مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمانشاه افزود: درحال حاضر کشور با بحران کم آبی مواجه است اما مردم کرمانشاه قدر آب را نمی دانند و هنوز هم حیاط و کوچه را با فشار آب شرب تمیز می کنند، بدون اینکه بدانند، این آب با چه زحمت و مصیبتی از سد گاوشان انتقال و سپس تصفیه می شود و در اختیار آنها قرار می گیرد، این انصاف نیست، لذا باید فرهنگ صرفه جویی در این استان نهادینه شود.

به گزارش خبرنگار مهر، همانطوری که ملاحظه کردید، تلاش های ما برای رسیدن به واقعیت راه به جایی نبرد که هیچ، بلکه با مجهولاتی جدیدتر، سردرگم به نقطه آغاز رسیدیم و گفتگوها هرکدام ناقض نظرات دیگری بود.

آیا واقعا باوجود پیشرفت علم و فناوری و تکنولوژی روز، یافتن علت این پدیده آنقدر پیچیده است که از توان و دانش کارشناسان ما خارج شده و به ناچار به گمانه زنی و حدسیات اکتفا کنیم؟

ما هم امیدوارانه در انتظار اعلام نتیجه توسط تیم اعزامی از پایتخت خواهیم نشست تا ببینیم که آیا عامل فقط تغییرات اقلیمی و به دست طبیعت بوده است یا دست های پنهان دیگری در کار است.