ایران‌بوم

«شاهنامه ثعالبی» در شرح احوال سلاطین ایران اثر ابومنصور عبدالملک‌بن محمد‌بن اسماعیل الثعالبی نیشابوری ترجمه محمود هدایت 1328 چاپ نخست انتشارات اساطیر 1385. تالیف کتاب سال‌های 408 تا 412 هجری قمری بوده است و با توجه به این‌که شاهنامه فردوسی‌ بنا به سروده فردوسی:

سـرآمد کنون قـصه یــزدگرد
بــه مـاه سـپـنـدارمـز روز اَرَد
ز هـجرت شـده پنج هـشتاد بار
که من گفتم این نامه‌ی شاهوار

در سال 400 هجری قمری به پایان رسیده بنابراین می‌بینیم که ثعالبی شاهنامه منثور خود را در همان عصر و زمان فردوسی تدوین کرده و ناگزیر می‌بایست از همان منابعی که در دسترس فردوسی بوده، بهره برده باشد چرا که ثعالبی هم در روستای بلده‌ی نیشابور که همجوار توس می‌باشد می‌‌زیسته است.
این کتاب می‌تواند کلید مناسبی برای گشودن بعضی ابهامات و دریافت معانی بعضی ابیات شاهنامه فردوسی باشد چرا که چه‌بسا فردوسی به هنگام سرایش شاهنامه برای رعایت وزن و قافیه به ناگزیر از مفاهیم اصلی فاصله گرفته باشد. در این شاهنامه‌ می‌بینیم که بعضی بخش‌ها و داستان‌ها به آن تفصیلی که فردوسی بیان نموده به اختصار گفته شده و در بخش‌هایی اضافه بر آن‌چه در شاهنامه فردوسی آمده نکاتی را آورده است، این بیش‌تر به این دلیل بوده که مولف از ذکر داستان‌ها و افسانه‌های اغراق‌آمیز پرهیز داشته و آن‌چه را که به عقل و منطق نزدیک‌تر است بیان نموده است.

ناسیونالیسم ایرانی

«ناسیونالیسم ایرانی» نوشته دکتر هوشنگ طالع چاپ نخست انتشارات سمرقند
هر چند «ناسیونالیسم» یا ملت‌گرایی واژه‌ای نو در فرهنگ فارسی است که در سده‌ی اخیر در گفتارها و نوشتارای فارسی به کار گرفته شده ولی «ملت‌گرایی» پیشینه‌ای بسیار کهن در باورهای ایرانی داشته است به‌طوری که در این کتاب بدان پرداخته می‌شود.
خاستگاه اندیشه‌های ملت‌گرایی (ناسیونالیسم) سرزمین ایران است.
دکتر طالع در کتاب حاضر ابتدا مفاهیم و ملت‌گرایی و پیدایی ملت در اروپا را که نهایتا پیشینه‌ای 200 تا 300 ساله دارد، بررسی نموده و سپس، به ردیابی ریشه‌های ناسیونالیسم ایرانی در اسناد و متون کهن می‌پردازد. و به این ترتیب شکل‌گیری و انسجام ملت و «ملت‌گرایی» در ایران را کمابیش در پنج هزار سال پیش می‌یابد.
در این پژوهش افزون بر شاهنامه فردوسی و متون آیینی و اوستا و وندیداد از بسیاری منابع دیگر فارس و بیگانه که در بخش کتاب‌نامه به آن‌ها اشاره شده استفاده گردیده است.

من هم باستان‌شناس شدم

تانیا کریشمن ترجمه فیروزه ایلخانی نشر بنیاد فرهنگ کاشان چاپ نخست سال 1389
تانیا کریشمن همسر دکتر رومن کریشمن (گریشمن) است که بین سال‌های (46-1311/66-1931) در مناطق مختلف باستانی ایران از جمله سیلک کاشان، چغازنبیل، بیشابور، شوش، مسجد سلیمان، جزیره خارک، لرستان و... حتی کشورهای همسایه ایران مثل اردن و عراق و مصر به کاوش‌های باستان‌شناسی پرداخته. خانم تانیا کریشمن در تمام این مدت همراه هسرش بوده و شرح رویدادهای روزمره و رخدادهایی کاری و کاوش‌های 35 ساله کریشمن و همکاران او و مناسبات اجتماعی در آن روزگار را با مردم ایران نگاشته است.
کتاب از نظر جامعه‌شناسی و روند تحولات ایران به‌ویژه گسترش شهرهای ایران که اغلب به صورت دهکده‌های بزرگی بوده‌اند و به شهرهای بزرگ امروزی تغییر یافته‌اند حائز اهمیت است. آن‌چه محور اصلی جریانات است باستان‌شناسی است اما تانیا در حقیقت ماجراهای پشت‌صحنه را از دیدگاه یک غیر باستان‌شناس توصیف می‌کند. این کتاب هم برای متخصصین باستان‌شناسی آموزنده است و هم برای دیگران جذابیت دارد. چرا که دارای نثری روان در ترجمه بوده و شیوه‌های زندگی و تعاملات مردم آن روزگار را از نظر جامعه‌شناسی بیان نموده است.