ایران‌بوم

بررسی‌های انجام شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر ناشی از سوء مصرف مواد مخدر و محرک در ایران، حدود 4 هزار نفر است که شامل مصرف و تزریق مواد مخدر، بی‌خانمانی و مرگ بر اثر سرمازدگی است.

کارشناسان معتقدند مافیای قاچاق مواد در سال‌های اخیر بیشتر فعالیت خود را بر شیوع مصرف مخدرهای صنعتی در کشور متمرکز کرده است، به نحوی که قیمت یک کیلوگرم شیشه در سال‌های ابتدایی دهه 80 حدود 80 میلیون تومان و در سال 90 با کاهش 400 درصدی به 2 میلیون تومان و در سال 91 به کمتر از یک میلیون تومان رسیده است.

آنان همچنین می‌گویند تمامی افرادی که انواع مواد مخدر یا محرک مصرف می‌کنند، در معرض خطر و از دست دادن سلامت و جانشان قرار دارند، معمولاً افراد معتاد از نظر روانی، شخصیتی و بیماری‌های زمینه‌ای، مستعد آسیب هستند و این در حالی است که معتادان تزریقی هم همواره در معرض انواع عفونت‌ها و خطر مرگ زودرس قرار دارند.

دکتر محمدعلی جعفرنژاد ـ کارشناس اعتیاد، از مرگ بیش از 80 درصد مصرف‌کنندگان شیشه تولید داخل بعد از گذشت 2 سال خبر داده و اظهار داشته است که معتادان به شیشه پس از این مدت به علت افزایش مصرف و آسیب به مغز و عروق قلبی، جانشان را از دست می‌دهند.

آمار بالای مصرف شیشه

دکتر غلامرضا میرسپاسی ـ رئیس انجمن علمی روان‌پزشکان در مورد پیامدهای مصرف شیشه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: متأسفانه آمار مصرف شیشه در کشور افزایش پیدا کرده و این در حالی است که شیشه ماده مخدر نیست، بلکه جز مواد محرک طبقه بندی می‌شود که ماده اصلی آن مت آمفتامین (از مشتقات آمفتامین) است.

این استاد دانشگاه تهران در مورد تاریخچه تولید شیشه در جهان می‌افزاید: پیش از دهه 60 در انگلستان موجی به وجود آمد که از شیشه برای کاهش اشتها بخصوص در خانم‌هایی که دارای اضافه وزن بودند، استفاده می‌شد که بعد از مشخص شدن عوارض بارز روان‌پزشکی و بروز بیماری‌های مختلف، استفاده از این ماده ممنوع شد.

او با بیان این مطلب که در چند سال اخیر استفاده از این ماده در کشور ما روبه افزایش است، یادآوری می‌کند:

ـ عاملی که باعث می‌شود عده‌ای به طرف مصرف این محرک روی بیاورند، این است که‌ فعالیت ماده دوپامین را در مغز بیشتر می‌کند و باعث می‌شود که به شخص احساس خوشایندی دست بدهد، فعال شود و احساس نیاز به خواب و استراحت در او کاهش پیدا می‌کند، شخص شاد می‌شود، اعتماد به نفسش بالا می‌رود، به راحتی با همه ارتباط برقرار می‌کند (بخصوص افرد خجالتی)، به اهدافشان می‌رسد و توانایی‌های فیزیولوژیک او افزایش می‌یابد، اما برای رسیدن به ‌این حالات باید هزینه گزافی را بپردازد.

عوارض روانی شیشه

دکتر میرسپاسی در مورد عوارض روانی مصرف شیشه می‌گوید: مصرف‌کنندگان بعد از استفاده از این ماده محرک دچار علایم روان‌پریشی و اختلالات بارز روان‌پزشکی (بدبینی، رفتار‌های مهار نشده، پرخاشگری و حتی توهّم) می‌شوند، به طوری که فکر می‌کنند آدم بسیار مهمی هستند و دیگران قصد آزار آنان را دارند.

او با اشاره به‌ این مطلب که مصرف شیشه در جامعه ما متأسفانه تبدیل به یک معضل شده است، می‌افزاید: این ماده محرک به راحتی در لابراتوارها ساخته می‌شود و این در حالی است که قربانیان اصلی این ماده محرک جوانان هستند.

این روان‌پزشک با بیان این مطلب که آموزش و اطلاع‌رسانی بهترین راه پیشگیری از ابتلا به مصرف این ماده محرک است، یادآوری می‌کند: مواد سنتی مخدر مانند تریاک وابستگی زیادی برای شخص ایجاد می‌کند، اما عوارض روان‌پزشکی که محرک‌ها ایجاد می‌کنند، ندارند.

درمان اعتیاد به شیشه

دکتر میرسپاسی در مورد مداوای مبتلایان به مصرف شیشه می‌گوید: شیشه باعث افزایش میزان دوپامین می‌شود از این‌رو باید با تجویز دارو فعالیت آن را کم کرد. در صورتی که بیمار همکاری کند، به‌طور سرپایی درمان می‌شود و در غیر این صورت بیمار نیاز به بستری هم پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه در پاسخ به ‌این پرسش که ترک شیشه چه اندازه سخت است، می‌افزاید: وابستگی به شیشه به اندازه وابستگی به مواد مخدر نیست، اما مصرف این ماده در شخص ولع ایجاد می‌کند و حالات مثبت مصرف را به یادش می‌آورد از این‌رو بیمار باید برای درمان انگیزه داشته باشد.

درمان هم فقط دارو نیست، بلکه برای ترک باید از روش‌های غیردارویی استفاده کرد و از روان‌درمانی‌های مختلف و ازجمله رفتار درمانی و حمایت‌های خانواده کمک گرفت.او در مورد برخورد خانواده‌ها با فرزندان بیمارشان یادآوری می‌کند: خانواده‌ها باید به جوانان آگاهی‌های لازم را بدهند و بدانند چگونه با آنان برخورد کنند و این در حالی است که خانواده دقیقاً باید در جریان سیستم درمان قرار بگیرد.

رئیس انجمن روان‌پزشکان با بیان این مطلب که سلامت در پزشکی در 3 بُعد بررسی می‌شود، خاطرنشان می‌کند: این 3 بُعد عبارتند از پیشگیری، شناخت بیماری‌ها، علایم و پرداختن به درمان بیماری‌ها و بازتوانی و رسیدن به بیمار‌های مزمن است، پیشگیری تنها از طریق آموزش امکان‌پذیر است و سیاست‌گذاران باید برنامه‌ریزی‌های جامع برای پیشگیری از این مسایل انجام دهند، زیرا که‌این ماده مخدر نیست، بلکه محرک است.

او می‌گوید: والدین باید روی روند زندگی نوجوانشان کنترل داشته و آگاه باشند جوانان خود را هم آگاه کنند با چه کسانی دوست هستند و به کجا‌ها می‌روند و در برنامه‌هایشان شرکت کنند، نه ‌اینکه آنان را محدود و با تحکم با آنان صبحت کنند.

اگر می‌بینند جوان خجالتی‌شان خیلی فعال و پرحرف شده و رفتار‌هایش تغییر کرده است، باید به آن اهمیت بدهند و پیگیر دلایل تغییر شوند.

رفتاردرمانی

این روان‌پزشک در مورد رفتاردرمانی معتادان به شیشه می‌گوید: رفتاردرمانی یکی از روش‌های روان‌درمانی است که بر پایه نظرات یادگیری است، به عنوان مثال رفتاری یاد داده شده و پاداش آن هم داده شده است، بنابراین آن رفتار تکرار می‌شود.

او در مورد مراکز ترک شیشه می‌افزاید: کسی که بخواهد کار درمانی در این زمینه انجام دهد، باید از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهزیستی مجوز این کار را دریافت کند.

دکتر میرسپاسی در پاسخ به‌این پرسش که ترک شیشه کار روان‌شناس است یا روان‌پزشک، یادآوری می‌کند: کاری که مربوط به درمان و دارو است، فقط با روان‌پزشک است و روان‌شناس بالینی می‌تواند در کنار روان‌پزشک به بیمار کمک کند.

کاری که مربوط به درمان و دارو می‌شود، حال هر نوع درمانی که باشد مربوط به کسانی است که‌ این دوره‌ها را دیده‌اند. روان‌پزشکان 4 سال دوره مسائل روانی را می‌بینند و دوره‌های سوء مصرف مواد چه مخدر چه محرک در این مجموعه قرار می‌گیرد و آنان کسانی هستند که می‌توانند این کارها را انجام دهند و در کنار آنان روان‌شناسان بالینی با درجات کارشناسی ارشد که دوره‌هایی را گذرانده‌اند، می‌توانند به تیم روان‌پزشکی کمک کنند.

اعتیادآوربودن شیشه

دکتر علی فرجام ـ روان‌شناس اجتماعی در مورد اعتیاد به شیشه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: متامفتامین با نام‌های اسپید، کریستال و ایس و در ایران با نام شیشه شناخته می‌شود.

او می‌افزاید: این ماده محرک به 4 روش کشیدنی، استفاده از طریق بینی، خوردنی یا تزریق مصرف می‌شود و متأسفانه در وهله اول با تجربه‌های بسیار لذت‌بخشی همراه است، به صورتی که شخص جذب آن می‌شود. این در حالی است که مصرف مقدار کم این ماده، ساختمان مغز و کارکرد آن را به طور همزمان تغییر می‌دهد و برخلاف تصور بسیاری از مصرف‌کنندگان، شیشه به شدت اعتیادآور است، به طوری که حتی مصرف تفننی آن هم فرد را معتاد می‌کند.

این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که «اسپید» نسبت به «‌ایس» قابلیت حل شدن بهتر در آب را دارد، خاطرنشان می‌کند: این ماده بیشتر به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد، درحالی که‌ «ایس» به شکل بلور (خرده شیشه) است و به صورت تدخینی با پایپ شیشه‌ای استعمال می‌شود.

او با اشاره به ‌این مطلب که مصرف شیشه در سال‌های اخیر به سرعت افزایش یافته و تبلیغات دروغین در مورد عدم اعتیادآوری آن، کاهش قیمت و افزایش عرضه در شیوع آن مؤثر بوده است، می‌افزاید: حال آن‌که اعتیادآوری شیشه احتمالاً از تمامی مخدر‌ها و محرک‌ها بیشتر و عوارض آن نیز بسیار شدید‌تر و مخربتر است.

بدبینی نسبت به خانواده

این روان‌شناس در مورد عوارض مصرف شیشه یادآوری می‌کند: مهم‌ترین اثر ناشی از مصرف این ماده محرک، بدبینی معتادان نسبت به اطرافیان و خانواده است.

به همین دلیل بسیاری از معتادان به شیشه به پرخاشگری دست می‌زنند، از حالت طبیعی خارج می‌شوند و دست به تخریب می‌زنند و به رفتار‌های تحقیرآمیز روی می‌آورند.

اومی گوید: اطرافیان کسانی که شیشه مصرف می‌کنند، در معرض آسیب‌های جدی هستند. چرا که از افراد شیشه‌ای رفتار خلق‌الساعه و خطرناکی ممکن است سر بزند.به عنوان مثال چندی پیش پدری که شیشه مصرف کرده بود، دو فرزند خود را به قتل رساند.

دکتر فرجام در مورد شرایط روانی معتادان به شیشه می‌افزاید: این معتادان به سختی قبول می‌کنند که مشکلی در دنیای بیرونشان وجود دارد. آنان دچار توهّم هستند و حاضر به مراجعه به مشاور نمی‌شوند که خوشبختانه در این وضعیت می‌توان با دستور قضایی، فرد را بستری و مجبور به ترک می‌کنند.

دلایل انتخاب شیشه

دکتر فرجام در مورد دلایل انتخاب شیشه یادآوری می‌کند: مصرف شیشه، برای تخلیه انرژی، ترک مخدر‌های طبیعی و سبک‌تر و به عنوان روشی برای رسیدن به آزادی شخصی و پذیرفته‌تر شدن در میان جمع، انجام می‌شود.

این استاد دانشگاه می‌گوید: با مصرف شیشه در مدتی اندک به طور قابل ملاحظه‌ای می‌توان لاغر شد و دلیل آن هم بی‌اشتهایی ناشی از مصرف است. اما این کار، روشی بسیار خطر‌ناک برای کنترل وزن است.

نبود توازن مواد شیمیایی در بدن و برهم خوردن چرخه تولید مواد شبه افیونی، باعث بروز حساسیت‌های شدید و وابستگی‌های روانی می‌شود و در نتیجه برای ایجاد احساس تعادل به مصرف بیشتر نیاز خواهد بود که پیامد این چرخه لذت، از دست دادن کنترل در مصرف و اعتیاد تمام و کمال به آن است.

او می‌افزاید: معمولاً کسی که به مصرف شیشه معتاد شده است، هرگز به اندازه اولین مرتبه احساس نشئگی نمی‌کند.

با بالا رفتن میزان مقاومت بدن، برای رسیدن به احساس خوشی، میزان ماده مصرفی بالا و بالاتر می‌رود که مسمومیت و مرگ را در پی دارد.

این اعتیاد نیز مانند هر اعتیاد دیگر با همان بار اول آغاز می‌شود و از آنجا که تحریک مصنوعی مغز اعتماد شخص را افزایش می‌دهد، مصرف کننده نه تنها به سادگی قادر به ترک آن نخواهد نبود بلکه در صورت ترک هم، لذات زندگی عادی برایش بی‌معنا می‌شود و امکان ابتلا به افسردگی در او افزایش می‌یابد.

این روان‌شناس اجتماعی یادآوری می‌کند: اهداف فرد معتاد که داشتن دوست، مرتبه اجتماعی و پذیرفته‌شدن در میان جمع بود، به مصرف بیشتر و بیشتر محدود می‌شود.

تا جایی که ناخودآگاه مصرف شیشه را دیگر برای ایجاد حس خوشی انجام نمی‌دهد، بلکه به یک ضرورت برای ادامه زندگی تبدیل می‌کند.

او با اشاره به ‌این‌که قطع یک باره شیشه در افراد عوارض وحشتناکی به دنبال دارد می‌گوید: افرادی که به یکباره مصرف شیشه را قطع می‌کنند، دچار علائم وحشتناکی مانند افسردگی، خواب طولانی و آشفته، بهم ریختگی‌های روانی، کم آوردن انرژی، سراسیمگی، تیک‌های عصبی، اضطراب و عدم تعادل در رفتار می‌شوند.

نوع افسردگی بعد از قطع مصرف این ماده قابل مقایسه با دیگر مواد مخدر نیست، تا جایی که توانایی انجام وظایف و کارهای روزمره فرد را مختل می‌کند و با تشدید روزافزون این علائم، تحمل فرد هم تمام می‌شود و برای کاهش دردهای جسمی حاد، شیشه مصرف می‌کند.

بیتا مهدوی

منبع: روزنامه اطلاعات