ایران‌بوم

سه تیم باستان شناسی از موسسات فرانسوی، آلمانی و لهستانی به دنبال فراخوان جهانی ایران برای نجات بخش 84 محوطه باستان تنگه بلاغی، بخشی از نخستین پایتخت هخامنشیان به ایران می آیند.

به گزارش «میراث خبر»، تنگه 18 کیلومتری بلاغی در فاصله 4 کیلومتری از محوطه ثبت جهانی پایارگاد جای گرفته و بخشی از محوطه باستانی پاسارگاد محسوب می شود. این تنگه که به اعتقاد برخی کارشناسان محل عبور راه شناسی؛ مهم ترین راه باستانی کشور بوده و پاسارگاد را به تخت جمشید و شوش متصل می کرده آثاری از دوران غارنشینی و سکونت گاه هایی از دوران پیش از میلاد تا دوران اسلامی را در خود جای داده است.
«مسعود آذرنوش» رییس پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در مورد فراخوان جهانی ایران برای نجات بخشی آثار موجود در این تنگه گفت: «با توجه به ویژگی های محوطه های باستانی درون تنگه بلاغی، برای نجات بخشی محوطه ها از سه موسسه فرانسوی، آلمانی و لهستانی که پیش از این نیز در ایران فعالیت های باستان شناسی انجام داده اند؛ دعوت کرده ایم.
وی با اشاره به شروع نجات بخشی محوطه ها بعد از تکمیل نقشه ها و اطلاعات اولیه گفت: «در نجات بخشی محوطه های باستانی از باستان شناسان فرانسوی که پیش از این نیز در تنگه بلاغی و پاسارگاد فعالیت های باستان شناسی انجام داده بودند، دعوت کرده ایم تا ما را در ادامه اقدامات و بررسی ها بر روی آثار دوران هخامنشی یاری کنند. به منظور شناسایی و انجام فعالیت های کارشناسی روی فلزات و کوره های فلزکاری باستانی نیز از کارشناسان آلمانی کمک خواهیم گرفت.»
بر اثر ساخت سد سیوند حدود 8 کیلومتر از تنگه بلاغی به همراه آثار درون آن به زیر آب خواهد رفت. طی یک ماه گذشته گروهی از کارشناسان بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد کار شناسایی و تهیه طرح نجات بخش محوطه های باستانی موجود در تنگه بلاغی را آغاز کرده اند.
«بابک کیال» سرپرست مجموعه باستانی پاسارگاد در مورد محوطه های باستانی شناسایی شده گفت: «در این بررسی ها 84 محوطه باستانی شامل تپه های باستانی پیش از میلاد، کوره های ذوب فلز، غار و سکونت گاه های پیش از میلاد، گورهای سنگی مربوط به دوران فرمانروایان فارس (فرته داران)، دو قبرستان دسته جمعی مربوط به دوران اشکانی، بیش از 7 کیلومتر مرز سنگی مربوط به دوران اشکانی، 4 کیلومتر سنگ چین راه شاهی، دو قسمت از جوی سنگی (راه شاهی) در شرق تنگه و 6 قسمت از راه شاهی در غرب تنگه و دیگر محوطه های باستانی که بر اثر ساخت سد به زیر آب خواهند رفت شناسایی شد.»
در حالی که به اعتقاد کارشناسان کاوش های باستان شناسی د ر84 محوطه باستانی نیازمند صرف زمان و دقت بسیار زیاد است، مجریان پروژه ساخت سد از آغاز آبگیری سد سیوند در دو سال آینده خبر می دهند.
«جلال جامعی» مجری پروژه ساخت سد سیوند در این باره گفت: «با توجه به تعهدات سازمان آب منطقه ای فارس و وزارت نیرو در مورد اتمام پروژه سد تا پایان سال 84، به هیچ وجه امکان عقب انداختن زمان آب گیری سد وجود ندارد و در این باره تنها مقامات عالی رتبه کشوری نظیر هیات دولت می توانند تصمیم گیری کنند.»
اما با توجه به زمان آب گیری سد بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که کارهای باستان شناسی باید با تیم های فعال تا زمان آب گیری ادامه پیدا کند تا اکثر اطلاعات از محوطه ها بیرون کشیده شود.
آْدرنوش با تاکید بر این که برای نجات بخشی محوطه های باستانی با کار عظیمی رو به رو هستیم گفت: «بررسی ها و نجات بخشی های آثار درون تنگه را با سه تیم باستان شناسی مرکب ایرانی و خارجی آغاز خواهیم کرد و تا پایان کار این سه تیم را به پنج تیم فعال خواهیم رساند. همچنین امیدواریم بتوانیم ظرف مدت دو سال باقی مانده تا شروع زمان آب گیر ی سد حداکثر اطلاعات را از درون محوطه های باستانی بیرون بکشیم.»
ساخت سد سیوند از سال 1371 در تنگه بلاغی روی رودخانه پلوار و بدون هیچ استعلامی از سازمان میراث فرهنگی شروع شده است. فاصله دهانه اصلی سد تا آثار و سازه های اصلی محوطه پاسارگاد نزدیک به 17 کیلومتر و فاصله خط پایان آبگیری دریاچه تا سازه های اصلی و آرامگاه کوروش حدود 9 کیلومتر است.
به اعتقاد کارشناسان ساخت سد سیوند به جز ایجاد مشکل برای آثار درون تنگه، به دلیل به وجود آوردن شرایط خاص در منطقه به آسیب دیدن سازه های اصلی محوطه جهانی پاسارگاد منجر می شود.
کیال که خود کارشناس مرمت اثار باستانی است، در این باره گفت: «هنوز بررسی های دقیقی روی این مساله انجام نگرفته است. اما با توجه به آبرفتی و سست بودن خاک منطقه حدس زده می شود جمع شدن آب در دریاچه سد باعث افزایش شدید رطوبت هوا در منطقه و بالا آمدن میزان آب سطحی شود که این اتفاق می تواند به پی اصلی کاخ ها و آرامگاه کوروش آسیب وارد سازد.»
با این وجود کارشناسان ساخت سد معتقدند که ساخت سد هیچ تاثیر منفی بر مجموعه تاریخی پاسارگاد و آرامگاه کورش ندارد. به اعتقاد جامعی با توجه به فاصله نه کیلومتری انتهای نقطه آب گیری سد با مجموعه پاسارگاد؛ آب گیری سد هیچ تاثیری بر پی سازه های پاسارگاد نخواهد گذاشت.
طی چند سال گذشته در کشورهای باستانی جهان برخی از سدها در کنار رودخانه ها و محوطه های باستانی به منظور توسعه اقتصادی و تامین آب ساخته شده اند اما این سدها موجب به خطر افتادن بسیاری از محوطه های باستانی جهان شده است. کارشناسان جهان نیز با توجه به اهمیت طرح های عمرانی و اقتصادی کشور نجات بخشی محوطه های تاریخی را آغاز کرده اند که از آن جمله می توان به سد «اسوان» در مصر اشاره کرد. کشور مصر برای ادامه روند توسعه اقتصادی و عمرانی کشور خود و حفظ میراث فرهنگی کمیته جهانی را به رهبری یونسکو تشکیل داد و با کمک کارشناسان جهانی طی یک عملیات بسیاری گسترده معابد نوبی را از خطر غرق شدن نجات داد.»
پاسارگاد پنجمین محوطه جهانی ایران است که طی آخرین جلسه یونسکو که در تیرماه سال 1383 در چین برگزار شد به علت دارا بودن شاخصه های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. هر اثر که در فهرست جهانی یونسکو جای می گیرد طبق کنوانسیون میراث طبیعی و تاریخی باید از سوی کشور نگهدارنده اثر، مورد توجه ویژه قرار گیرد و انجام هرگونه اقدامی در به خطر افتادن آن ممنوع است.
محوطه باستانی پاسارگاد در 130 کیلومتری شهر فارس جای گرفته است. در مجموعه باستانی پاسارگاد آثار تاریخی و باستانی ارزشمندی قرار دارد که از مهم ترین آنها می توان به آرامگاه کوروش، کاخ بارعام، ‌کاخ دروازه، کاخ اختصاصی، قبر کمبوجیه و تل تخت اشاره کرد.
پاسارگاد نخستین پایتخت هخامنشیان است که به دستور کوروش در سال 550 قبل ازمیلاد مسیح ساخته شده و کهن ترین نظام باغ سازی ایرانی و الگوهای جدید معماری را در خود جای داده است.