ایران‌بوم

درحالی‌که تا پایان سال۹۰ تعداد ۳۰هزار و ۶۷۶ محوطه و اثر تاریخی در فهرست میراث ملی کشور قرار گرفته‌اند و تنها ۱۸۴۹ اثر براساس آخرین آمار موجود تا پایان سال۹۰ دارای حریم تعیین‌شده و مصوب هستند، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی دیروز از ۲۹هزار اثر تاریخی کشور خبر داده است که تاکنون تعیین حریم نشده‌اند.
جدول آثار تاریخی ثبت ملی شده در کشور بیانگر آن است که از میان تمامی 30هزار و 676 اثر ثبت ملی شده در کشور، 13هزار و 175اثر بنای تاریخی هستند که برای تنها 1542بنا، حریم ابلاغ شده وجود دارد و 11هزار و 458بنای تاریخی ثبت ملی شده کشور هیچ حریم مصوبی ندارند.

در میان آثار ثبت ملی شده در کشور نیز 3هزار و 74 محوطه تاریخی و باستانی وجود دارند که تا پایان سال90 تنها برای 69 محوطه از این تعداد حریم مصوب ابلاغ شده است.

جالب است که از میان 1339گورستان تاریخی ثبت ملی شده کشور نیز که 56/4 درصد آثار ثبتی در کل کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند، تنها 10گورستان تعیین حریم شده‌اند.

از بین 312 دخمه ثبت ملی شده در کشور نیز تنها 25دخمه دارای حریم هستند و از 650غار ثبت ملی شده نیز تنها 28غار تعیین حریم شده‌اند.

85قنات ثبت ملی شده در کشور نیز وجود دارد که برای تنها 5قنات حریم تعیین شده است.از میان 54کتیبه باستانی و تاریخی ثبت ملی شده کشور نیز تنها 7کتیبه حریم تعیین شده دارند.

135نقش برجسته ثبت ملی شده نیز در کشور وجود دارند که تنها 15نقش برجسته دارای حریم هستند ضمن آنکه از 45 راه باستانی و تاریخی نیز تنها 6 راه تعیین حریم شده‌اند.

29هزار اثر فاقد حریم

کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی همواره این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا عزم جدی برای تعیین حریم آثار ثبت ملی شده در کشور وجود ندارد؟

فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی اما دیروز در گفت‌وگو با مهر با اشاره به اینکه 29هزار اثر تاریخی ثبت ملی شده کشور حریم ندارند، گفته است: زمان زیادی طول می‌کشد تا آثار ملی فاقد حریم تعیین حریم شوند.

او اما به نکته دیگری نیز اشاره کرده است؛ «بازنگری در حریم‌های تعیین شده برای آثار تاریخی کشور» به این دلیل که ممکن است «حریم‌های تعیین شده برای آنها امروز کارایی نداشته باشد و به‌علت تغییر شرایط باید تغییر کنند.» این سخن البته با هشدار برخی کارشناسان نیز مواجه شده است. آنطور که مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی گفته است،‌ تعیین حریم آثار ثبت‌شده از وظایف و اولویت‌های کاری اوست و بر همین اساس جلسات کمیته تعیین حریم تشکیل شده و حریم‌های ابلاغی به‌تدریج اعلام می‌شود.

فرهاد نظری تأکید کرده است: درنظر داریم از این به بعد هر اثری که ثبت می‌شود، حتما حریم نیز داشته باشد.او البته در مورد تعیین حریم آثار ثبت شده در دوران مدیریت او بر این دفتر همچون ثبت خانه ابریشم‌چی اینگونه پاسخ گفته است: «خانه ابریشم‌چی حریم ندارد چون به‌صورت اضطراری ثبت شد. این پرونده‌ها از دوره گذشته تهیه شده و در انتظار ثبت بوده‌اند.»

تعیین حریم مهم‌تر از ثبت ملی

کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی اما معتقدند که اهمیت تعیین حریم برای یک اثر تاریخی ثبت ملی شده به‌مراتب بیشتر از ثبت ملی یک اثر است. تعیین حریم آثار تاریخی در کمیته‌ای به نام کمیته تعیین حریم در دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی انجام می‌شود که این کمیته حدود 8عضو دارد. کارشناسان میراث فرهنگی البته نسبت به بازنگری تعیین حریم آثار تاریخی کشور و حساسیت این موضوع هشدار می‌دهند.

تعیین حریم آثار تاریخی که در پیش از انقلاب اسلامی تصویب شده بود، به‌دلیل فعال بودن صنایع کوچک، حریم آثار تاریخی براساس قوانین آن زمان تصویب شد، ولی اکنون که صنایع کوچک چندان فعال نیست و صنعت ساخت‌وساز بیشترین حجم صنایع را در اختیار گرفته، حتی شکایت یک همسایه نیز می‌تواند یک اثر ملی را از فهرست آثار تاریخی کشور خارج کند.

بر همین اساس کارشناسان میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که افراد حاضر در کمیته تعیین حریم‌ باید آنچنان به موضوعات میراث فرهنگی و تعیین حریم آثار تاریخی کشور تسلط داشته باشند که در شرایط کنونی بتوانند از آثار تاریخی حفاظت کنند.