ایران‌بوم

مردی بود در شهر مرو رود1 او را رشید حاجی گفتندی و محتشم بود و املاک بسیار داشت و از او توانگرتر کس نبود و سلطان محمود و مسعود را خدمت‌ها کرده بود و عوانی2 سخت بود و ظلم بسیار کرده بود و در آخرعمر توبه کرد و به کار خویش مشغول گشت و مسجد جامع بکرد و به هر ناحیتی3 و حج رفت و از حج بازآمد و به بغداد روزی چند مقام4 کرد.
روزی در بازار در راه سگی را دید گرگین5 و از رنج گر سخت بیچاره گشته. چاکری را گفت: «این سگ را بردار و به خانه آور.» چون به خانه آورد ، سیرش بکرد و به دست خویش او را روغن بمالید آن سگ را می داشت6 و داروش همی کرد تا نیک شد پس از آن حج دیگر بکرد و بسیار خیر کرد در حج تا به خانه شد و به مرو رود فرمان یافت7 و مدتی بگذشت او را خواب دیدند نیکو حال . گفتند: «مافعل الله بک 8 » گفت: «مرا رحمت و عفو کرد و آن چندان طاعت و خیر و حج مرا سود نداشت، مگر آن سگک9 که به دست خویش او را بیندودم10 که مرا ندا دادند که تو را در کار آن سگ معاف کردیم11 و مار از همه‌ی طاعت ها آن یکی بود که دست مرا گرفت.»

----------------------------------------------------

پانوشت:
1- مرو رود: یکی از شهرهای قدیم و مهم خراسان
2- عوانی: مأمور اجرای دیوان. پاسبان
3- در هر ناحیه مسجدی ساخت که در آن نماز جمعه گذارند.
4- مقام: اقامت کردن، جای گزیدن
5- گرگین: آم که به مرض جرب مبتلا باشد
6- می داشت: نگهداری و مواظبت می کرد.
7- با خانه شد و به مرو رود فرمان یافت: به خانه‌ی خود مراحعت کرد و در مرو رود وفات یافت
8- ما فعل الله بک: پروردگار با تو چه کرد؟
9- سگک: سگ بی نوا، سگ مریض و بیچاره
10- بیند ودم: روغن مالی کردم
11- ترا به خاطر آن سگ بخشودیم

* سیاست نامه (سیرالملوک) اثر خواجه نظام الملک ، وزیر مشهور آلب ارسلان و ملکشاه سلجوقی (مقتول به سال 485 هـ ق) کتاب مذکور که حاصل تجارب سالیان دراز وزارت اوست در پنجاه فصل فراهم آمده و شامل اخبار و قصص انبیا و سیر و حکایت سلاطین و پادشاهان می باشد این کتاب اگرچه از لحاظ تنوع مطالب و روانی انشا کم نظیر است، از برخی اشتباهات تاریخی خالی نیست.