قنات‌های کاشمر، میراث در خطر
- ميراث معنوي
- نمایش از شنبه, 03 تیر 1391 04:25
- بازدید: 4995
شهرستان کاشمر امسال نیز همچون 13 سال گذشته با خشکسالی یا خشک‌دهگی دست و پنجه نرم می‌کند و آسمان کاشمر همچنان در انتظار ابرهای باران‌زاست، اگرچه طی ماه‌های اخیر شاهد بارش‌های مقطعی در منطقه بوده‌ایم اما همچنان چهره کشاورزی در این منطقه "شور" است.
001 - DC4091 - NikesneakersShops , nike air chromeposite for sale california cheap - Jordan Jordan 1 Mid MMD (Black) | adidas
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه خراسان، خشکسالی امسال وارد سیزدهمین سال خود در کاشمر شده است و باز هم کمبود بارندگی خبر از ادامه خشکسالی می‌دهد.
چندین سال است زنگ خطر قنات‌ها در کاشمر به صدا درآمده و امروز شاهد خشک شدن آنها یکی پس از دیگری هستیم حال آن‌که «قنات‌ها» بخشی از مهمترین فرهنگ کشاورزی در کاشمری است و از آن به عنوان میراث جاودانه کشاورزان یاد می‌شود که هر کدام از آنها توسط نسل‌های متمادی ساخته شده و امروز به دست ما رسیده است.
70 درصد قنات‌ها بلااستفاده شده‌اند
هادی قدوسی، کارشناس قنوات جهاد کشاورزی کاشمر در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: به خاطر خشکسالی چند سال اخیر، قنات‌ها به لحاظ میزان دبی آب با افت بسیار شدیدی مواجه شده‌اند.
وی می‌گوید: از 220 رشته قنات ثبت شده و شناسنامه‌دار، تنها بر روی 30 تا 40 رشته آن می‌توان برنامه‌ریزی کرد و مابقی به صورت فصلی درآمده‌اند که اگر بارندگی نباشد، این تعداد قنات نیز فعال نخواهند بود.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کوهسرخ 135 رشته قنات داریم که اکثر آنها از حی ز انتفاع خارج شده‌اند، اعلام می‌کند: اگر بحران آب و نزولات آسمانی به همین منوال باشد، آینده خوبی برای قنات‌ها نمی‌توان پیش بینی کرد.
قدوسی با بیان اینکه مهمترین قنات در بخش مرکزی دهستان بالا ولایت "رزق‌آباد" است، می‌گوید: قنات روستاهای قوژد ، رزق‌آباد، فرگ و عارف آباد از جمله قنات‌های بزرگ شهرستان در بخش مرکزی هستند که با انجام مستمر مرمت و لایروبی جزء قنات‌های فعال در شهرستان به شمار می‌روند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بالاترین دبی آب مربوط به قنات روستای رزق‌آباد با 40 لیتر آب در ثانیه است، خاطر نشان می‌کند: حدود 25 سال قبل همین قنات 120 لیتر در ثانیه آب داشت اما خشکسالی‌های اخیر این میزان آب را به 40 لیتر رسانده است و سایر قنات‌های بزرگی همچون "فرگ"، "قوژد"، "فدافن" و "قلعه بالا" کمتر از این میزان آب دارند.
وی با بیان اینکه قنات‌های منطقه کوهسرخ چون از عمق کمتری برخوردارند، آب‌های سطح‌الارضی سریع‌تر جذب می‌شوند اما در قنوات کاشمر به خصوص بالاولایت که عمق مادر چاه ها از 170متر تجاوز می‌کند ، بارندگی‌های مقطعی نفوذپذیری کمتری دارند، می‌گوید: به دلیل اینکه عمدتاً قنات‌های فصلی بیشتر در معرض خشک شدن قرار دارند عملیات آبخیزداری نیز در راستای جلوگیری از خشک شدن قنات‌ها در این مناطق اجرا می‌شود و با توجه به اینکه هدف اصلی از اجرای طرحهای آبخیزداری تغذیه قناتهاست، تمام تلاش بر این است تا با اجرای طرحهای صحیح آبخیزداری در بالادست قنات‌ها زمینه احیای مجدد آنها را فراهم کنیم.
توجه به قنات روستا، از نان شب مردم واجب‌تر است
رییس شورای روستای قوژد با اشاره به وضعیت قنات روستا که یکی از بزرگترین قنات‌های کاشمر است، با بیان اینکه در حال حاضر قنات روستا در وضعیت خوبی به سر نمی‌برد، به ایسنا می‌گوید: طی چهار سال گذشته 50 میلیون تومان اعتبار برای قنات روستا در نظر گرفته شد اما 30 میلیون تومان تخصیص یافت، حال آن‌که توجه به قنات روستا از نان شب مردم هم واجب‌تر است.
ذاکر با بیان اینکه قوژد یکی از روستاهای بزرگ بخش مرکزی است که خشکسالی به شدت آن را تهدید می‌کند و سفره‌های آب زیرزمینی آن کاهش بسیاری داشته است، اظهار می‌دارد: تنها جریان حیاتی در روستا، قنات است؛ در گذشته آبدهی آن بسیار خوب بوده اما خشکسالی چندین سال اخیر تأثیرات بسیاری بر کاهش آب دهی آن داشته است.
وی از مسوولان استان می‌خواهد به همه چیز واقع گرایانه و علمی نگاه کنند و اعتبارات را عادلانه توزیع کنند.
وی با بیان اینکه مسوئولان استان برای رفع مشکلات بخش کشاورزی در روستاها، نگاه کارشناسی ندارند، از مسوولان خواست توجه ویژه‌ای به قنات‌ها در روستاها داشته باشند.
وضعیت آب قنوات به همین منوال باشد، روند مهاجرت بیشتر می‌شود
محمود حسنی، رییس شورای شهر ریوش نیز در گفت‌وگو با ایسنا، توجه به قنات‌های بخش کوهسرخ را از سوی مسوولان ضروری می‌داند.
وی با بیان اینکه تمام قنات‌های این بخش یا به کلی خشک شده‌اند یا دبی آب آنها کاهش بسیاری داشته است، می‌گوید: کهن‌ترین قنات که در ریوش به نام "گبری" می‌باشد، تنها 1.5 اینچ آب دارد.
وی با اعلام اینکه اگر وضعیت آب قنوات به همین منوال باشد، روند مهاجرت از این بخش بیشتر خواهد شد، ادامه می‌دهد: اگرچه سالی یکبار قنوات این منطقه توسط جهاد کشاورزی لایروبی می‌شود اما تأثیر چندانی در میزان آبدهی ندارد.
کاهش 14 میلیون متر مکعبی دبی آب قنوات در کاشمر
مدیر جهاد کشاورزی کاشمر با بیان اینکه تا قبل از خشکسالی‌ها 38 میلیون و 473 هزار و 920 متر مکعب استحصال آب داشته‌ایم اما این میزان در حال حاضر به 24 میلیون و 282 هزار و 720 متر مکعب کاهش پیدا کرده است، می‌گوید: متأسفانه به دلیل خشکسالی‌های چند ساله حدود چهار میلیون متر مکعب کاهش دبی آب داشته‌ایم که این معضل قریب به سه میلیارد تومان به شهرستان خسارت وارد کرده است.
مهندس محمد صوابی با اشاره به اینکه از 220 رشته قنات در بخش مرکزی و کوهسرخ، قبل از خشکسالی 1220 لیتر در ثانیه آب داشته‌اند که این میزان هم اکنون به 770 لیتر در ثانیه کاهش پیدا کرده است، به ایسنا می‌گوید: متأسفانه طی چند سال اخیر تاکنون خشکسالی 450 لیتر بر ثانیه کاهش دبی آب را موجب شده است.
وی با اعلام اینکه بعضی قنوات از جمله قنات "شادغول" در روستای عارف‌آباد و روستای خضرآباد در کوهسرخ به کلی خشک شده و قنوات روستاهای "قوژد" و" قلعه‌بالا" با کاهش آبدهی مواجه بوده است، یکی از دلایل کاهش آب قنوات را اضافه برداشت از چاه‌ها دانست و خاطر نشان می‌کند: اغلب چاه‌ها در حد 20 درصد اضافه برداشت دارند.
صوابی با اشاره به اینکه اغلب چاه‌ها متروکه شده‌اند و بارندگی در آنها تأثیرگذار نیست، می‌گوید: در منطقه کوهسرخ اگرچه بسیاری از قنوات خشک شده بودند اما با توجه به عمق کم چاه‌ها دوباره جان گرفته و فعال شدند.
وی با اظهار تأسف از اینکه در خصوص برداشت آب از منابع زیرزمینی، تراز منفی است به طوری که هر سال بیش از یک متر افت آب‌های زیرزمینی داریم، می‌گوید: اگر به سرعت آب‌های شیرین را تخلیه کنیم طی چند سال آینده آب‌های شور به سمت آب شیرین پیشروی خواهند کرد.
وی با اعلام اینکه طی سال گذشته چهار قنات در شهرستان خشک شده‌اند، تصریح می‌کند: بهترین راهکار برای نجات قنوات اجرای طرحهای آبخیزداری و آبخوانداری است که در سفر اخیر هیات دولت طرحها و پیشنهادات حوزه کشاورزی را بیشتر در زمینه آب و خاک به خصوص احیاء و مرمت قنوات اعلام کردیم که جهت اجرای این طرحها نیاز به دو میلیارد تومان اعتبار است که هنوز نتیجه جلسه هیات دولت که در مشهد برگزار شد، به شهرستان ابلاغ نشده است.
خشکسالی سال‌های مدیدی است سایه شومش را بر سر قنات‌ها و چشمه‌سارهای منطقه کاشمر گسترانده و موجب افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی در این منطقه شده به طوری که می‌توان به جرأت گفت اکثر قریب به اتفاق چشمه‌ها خشکیده و اندک چشمه ساری که باقی‌مانده است، حتی از عهده سیراب کردن پرندگان هم برنمی‌آید چه رسد به سیراب شدن اشجار و مزارع.
مرگ تدریجی زندگی انسانی در امتداد خشکیدن چشمهساران و قناتهاست و در نتیجه روستانشینان مجبور به مهاجرت به شهرهای اطراف شده‌اند تا برای همیشه دیار گذشتگان و آبا و اجدادشان را ترک کنند.
روستانشینان که روزگاری از جمله تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دامی بودند، امروز فقط مصرف کننده‌اند بنابرایم اگر بخواهیم شاهد برگشت روستاییان باشیم، باید اقدام علمی و منطقی صورت پذیرد زیرا پیش بینی نمی‌شود کمبود بارندگی‌ها به این زودی جبران و خشکسالی از این شهرستان رخت بربندد.
اجرای طرحهای آبیاری نوین و مدرن در راستای رونق و توسعه بخش کشاورزی و بهره‌وری و بهینه کردن مصرف آب در این بخش ضرورت دارد و در کنار آن کاشت گیاهان مقاوم به کم آبی، الگوی کشت مناسب در هر نقطه به تناسب وضعیت آبی و خاکی، ارتقای دانش کشاورزان و مانند آن از دیگر ضروریاتی است که باید مورد توجه کشاورزان و مسوولان قرار گیرد.
مسوولان باید با نگاهی عادلانه‌تر به شهرها با قرار دادن اعتبارات مورد نیاز به شهرهایی چون کاشمر، خلیلآباد و بردسکن که از جمله مناطق کشاورزی استان است و غالب مردم آن به کشاورزی مشغولند، جهت برون رفت از این مشکل بیشتر تلاش کنند.
