ایران‌بوم

معزالدوله، پس از استقرار در بغداد، به فکر فتح عمان بود و مرتب نیروی دریایی خود را بدان‌جا اعزام می‌داشت و در داستان مرگ مهلبی گفته بود که او به عزم فتح عمان رهسپار آن ناحیه شده بود. در سال 354 قمری [344 خورشیدی] معزالدوله، کردک نقیب (یکی از سرداران دیلمی) را به عمان فرستاد، «‌‌کردک» با نافع، امیر عمان ملاقاتق نمود، نافع موافقت کرد تحت فرمان معزالدوله قرار گیرد و خطبه به نام او بخواند و نامش را در درهم و دینار ضرب کند. وی امور مزبور را به مرحله‌ی عمل رسانید.(1) اما چون «‌‌کردک» از عمان خارج شد، مردم عمان بر نافع تاختند از شهر بیرونش کردند و شهر را به قرامطه واگذاشتند.(2)

در سال 355 قمری [345 خورشیدی] معزالدوله، سپاهی با یکصد کشتی به همراهی سرداری به نام عبدالله‌جب به عمان فرستاد و چون این سپاه به بندر سیراف،(3) رسید. سپاه عضدالدوله و کشتی‌های او که برای یاری عمویش ساخته شده بود، به آن‌ها پیوستند، عبدالله با این سپاه به عمان رفت، شهر را به تصرف آورد و کشتی‌های عمانی را که بالغ بر هفتاد و نه کشتی بود، سوزانید. (4)

جیش‌الماء یا نیروی دریایی

از سیاق سخن مسکویه معلوم می‌شود که در آن وقت، سپاه مخصوص جنگ دریایی وجود داشته است. وی مکرر از این سپاه به عنوان جیش‌الماء و عسکرالماء یاد کرده است. از جمله گوید: و کانت له [لمعزالدوله] اخبار و احوال، منها اتفاده جیش الماء و الدیلم الی عمان.(5) (معزالدوله، دارای اخبار و حالاتی بود،‌ از جمله این‌که سپاه آب (نیروی دریایی) و سپاهی از دیلم را، به عمان فرستاد).

دیگر: قد کان عضدالدوله عزم علی النفاد عسکرالماء لفتح البصره(6) (عضدالدوله تصمیم گرفت سپاه آب را برای فتح بصره بفرستد.)

در هر حال، ‌عمان تا بعد از وفات عضدالدوله، در تصرف آل‌بویه بود و چون از آن پس حکومت آل‌بویه، از رونق افتاد و میان فرزندان عضدالدوله اختلاف رخ داد، عمان گاهی در دست این و گاهی در دست آن بود. در سال 374 ابوجعفر استاد هرمز از طرف شرف‌الدوله در عمان فرمان‌روا بود اما به عللی از شرف‌الدوله رو گردانید و از صمصام‌الدوله اطاعت کرد و در منبرها به نام او خطبه خواند، این برای صمصام‌الدوله آن‌قدر اهمیت داشت که جلوس کرد و مردم به تهنیت او رفتند، شرف‌الدوله چون آگاه شد، ابونصر خواشاذه را به عمان فرستاد و او استاد هرمز را شکست داد و اسیر کرد.(7)

پی‌نوشت‌ها

(1) همدانی در تکمله صفحه 185.

(2) تجارت‌الامم ج 6 صفحه 213

(3) بندر سیراف از مهم‌ترین بنادر ایران در خلیج فارس و از مراکز عمده کشتی‌سازی بوده است. بندر طاهری امروز به جای بندر سیراف است.

(4) مسکویه ج 6 صفحه 218 از نامه‌یی که عبدالعزیز یوسف به صاحب بن ‌عباد نوشته معلوم می‌شود که در آن وقت زنگیانی در عمان می‌زیسته‌اند که آدم‌خوار بوده و در هنگام می‌گساری به جای نقل، کف دست و انگشت انسان می‌خورده‌اند (تفصیل مطلب و متن نامه در یتیمه‌الدهر ج 2 صفحه 92)

(5) تجارب‌الامم ج 6 صفحه 232

(6) تجارب‌الامم ج 6 صفحه 347

(7) ابوشجاع صفحه 100

(نقل از: آل بویه و اوضاع زمان ایشان ـ علی اصغر فقیهی ـ انتشارات صبا ـ گیلان 1357 ـ صص 168 و 169)