خبر
نکات مهم در روزه‌داری ماه مبارک رمضان با حفظ سلامت روزه بگیریم
- خبر
- نمایش از یکشنبه, 01 مرداد 1391 06:24
- بازدید: 4532
برگرفته از روزنامه اطلاعات
هر سال با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، مسلمانان خود را برای استقبال از این ضیافت الهی آماده می‌کنند و این در حالی است که روزه‌داری یکی از فرایض الهی است که از پیامد‌های روانی و جسمی مثبتی برخوردار است.
از آنجا که روزهای تابستان بسیار بلندند و بعد از ساعت‌ها نخوردن و نیاشامیدن، وقت افطار فرا می‌رسد، مهم است که بدانیم چــگونه و با کدام مواد غذایی روزه مان را باز کنیم، تا سلامتی‌مان به خطر نیفتد.
پزشکان و کارشناسان مواد غذایی معتقدند روزه بسیاری از بیماری‌هایی رادرمان می‌کند که طب جدید از درمان آن‌ها عاجز است.براساس یافته‌های پژوهشگران، مهم‌ترین اثرات روزه، تندرستی و سلامت جسمی است و بدون شک زمانی می‌توان از تأثیرات مثبت روزه بهره‌مند شد که تغذیه در این ماه، منطبق بر رژیم غذایی متعادل و متنوع باشد.
بیماری‌های گوارشی و روزه داری
دکتر امیر عمادی ـ متخصص بیماری‌های گوارشی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: بیشتر مشکلات تغذیه‌ای و اختلالات مربوط به دستگاه گوارش، به دلیل رعایت نکردن رژیم غذایی سالم، پرخوری، افراط در مصرف بعضی از گروه‌های غذایی و تحرک نداشتن به وجود می‌آید و به طور کلی اسهال و یبوست مزمن، مشکلات سوءهاضمه بدون زخم یا مشکلات روده تحریک‌پذیر که قسمتی از مشکلات قابل تقسیم‌بندی گوارشی به حساب می‌آیند، در صورت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب، در ماه مبارک رمضان تشدید می‌شوند ولی چنانچه رژیم غذایی وجود داشته باشد، هیچ‌کدام ضرر عمده‌ای را متوجه فرد نمی‌کنند و به همین دلیل از موارد منع روزه‌داری به شمار نمی‌روند.
بیمارانی که نباید روزه بگیرند
دکتــر عمادی می‌افزاید: روزه گرفتن برای مبتلایان به برخی از بیماری‌های گوارشی ممنوع است، که عبارتند از مبتلایان به زخم معده، شامل زخم‌های فعال دستگاه گوارش (زخم‌های معده و اثنی‌عشر). همچنین بیمارانی که به تازگی آندوسکوپی کرده‌اند و زخم معده برایشان تشخیص داده شده است، نباید روزه بگیرند.
مبتلایان به بیماری‌های کبدی: شامل بیماران کبدی که تحت درمان قرار گرفته‌اند، ولی علایم پیشرفته کبدی ندارند و برای مثال دچار نارسایی‌های کبد یا سیروز کبدی نشده‌اند، می‌توانند با نظر پزشک معالج، زمان و مقدار مصرف دارو‌هایشان را تنظیم کنند و روزه بگیرند. اما اگر به نارسایی‌ها و یا مشکلات کبدی همراه با تورم بدن دچارند و تنظیم پروتئین و دیگر فاکتورهای حیاتی آنان از طریق داروها کنترل شده است، نباید روزه بگیرند.
مبتلایان به کولیت اولسروز: کسانی که به بیماری‌های کولیت اولسروز یا کرون مبتلایند به دلیل تشدید مشکلات بر اثر روزه‌داری، بهتر است از روزه گرفتن خودداری کنند.
مبتلایان به یبوست: کم‌آبی بدن، یبوست مزمن را در کسانی که به این بیماری دچارند، تشدید می‌کند. با این حال این افراد اگر تمایل دارند روزه بگیرند، برای پیشگیری از ابتلا به مشکلات جدی‌تر، باید حجم مواد غذایی فیبری مانند میوه و سبزی را در وعده‌های غذایی خود بیشتر کنند، تحرک داشته باشند و در طول شبانه روز 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشند و مصرف چای را کم کنند.
مبتلایان به سوءهاضمه: از نظر علمی، روزه‌داری برای کسانی که سوءهاضمه دارند، جایز نیست و به طور قطع علامت‌های بیماری آنان را تشدید خواهد کرد. به طور معمول افرادی که علایم برگشت اسید معـــده، تـرش‌کردن، سوزش سر دل و بدمزه شدن دهان را تجربه کرده‌اند، علایم بیماری‌شان بر اثر خالی ماندن و ترشح اسید معده تشدید می‌شود. آنان اگر با وجود این علایم همچنان تمایل دارند روزه بگیرند، برای جلوگیری از این حالت‌های ناخوشایند باید پیش از مصرف سحری و افطاری، دارو‌هایشان را مصرف کنند، حجم وعده غذایی‌شان را کاهش دهند و پرخوری نکنند و نیز از مصرف چای با حجم زیاد و به خصوص چای پر رنگ و قهوه بپرهیزید. غذاهای کم چرب و کم ادویه، برای این قبیل افراد مناسب‌تر است و در رژیم غذایی ماه مبارک رمضان، باید مورد توجه قرار گیرند.
دکتر عمادی در پاسخ به این پرسش که آیاهر معده دردی مانع از روزه‌داری می‌شود، می‌گوید: خیر، برخی از افراد با معده‌های سالم، ولی حساس نیز می‌توانند با مشورت پزشک معالج و رعایت رژیم غذایی مناسب، در ماه مبارک رمضان روزه بگیرند.
گروهی از افراد هم به هنگام گرسنگی دچار معده درد می‌شوند که خوردن غذا درد آنان را تسکین می‌دهد. این گروه در موقع روزه‌داری در ناحیه معده دچار دردهای شدید می‌شوند که پس از شناسایی علت بیماری و درمان آن توسط پزشک و با مصرف داروهای کنترل‌کننده اسید معده به هنگام افطار و سحر، می‌توانند روزه بگیرند.
بعضی از بیماران هم بلافاصله بعد از غذا احساس نفخ، پری معده و حالت تهوع و استفراغ می‌کنند و در موارد شدید‌تر ممکن است دچار بی‌اشتهایی نیز بشوند.این افراد با خوردن کمی غذا، احساس سیری زودرس می‌کنند و از آنجا که قادر نیستند غذای خاصی مصرف کنند، دچار گرسنگی زودرس هم می‌شوند.
این افراد برخلاف گروه‌های قبلی، در طول روزه‌داری آرامش نسبی دارند و هرچه کمتر بخورند، راحت‌تر هستند. بیماران یادشده به هنگام افطار باید از غذاهای ساده و سبک مانند نان و پنیر و چای مصرف کنند و در ساعات بعدی غذای کامل‌تری بخورند.
گروه دیگری از بیماران به اختلال در حرکات معده و یا عدم تنظیم این حرکات مبتلایند. آنان با این‌که معده‌هایشان از نظر فیزیکی سالم است، ولی احساس نفخ شدید بعد از غذا، حالت پری و سیری زودرس دارند. از سوی دیگر توان تحمل گرسنگی هم در آنان کم است و زود‌تر از موعد احساس گرسنگی و گاهی درد می‌کنند و از این رو هم به هنگام غذا خوردن و هم در گرسنگی، دچار ناراحتی معده می‌شوند. که اغلب بعد از صرف غذا، شدت می‌گیرد.گرچه این بیماران گرسنگی را راحت‌تر تحمل می‌کنند. ولی صرف غذا موجب تشدید عارضه می‌شود و از اینرو در زمان روزه‌داری وضعیت بهتری دارند، ولی بعد از سحر و افطار از ناراحتی معده رنج می‌برند. تنظیم اسید معده، کنترل حجم غذا و افزایش دفعات مصرف غذا میتواند در کاهش علایم بیماری مؤثر باشد.
کبد چرب
این متخصص گوارش در مورد بیمارانی که مبتلا به کبد چرب هستند، یاد آوری می‌کند، روزه‌داری برای بیماران مناسب است و به بهبود آنان کمک می‌کند.
وی همـــچنین می‌گوید: بهترین راه درمان کبد چرب، رژیم غذایی است واین فرصت به هنگام
ماه مبارک رمضان فراهم شده است تا بیماران ذخیره چربی کبد خود را کاهش دهندتا موجب بهبود عارضه کبدی شود.
نوشیدنی‌های ماه رمضان
دکتر مظهری ـ متخصص تغذیه در مورد نوشیدنی‌های مناسب در ماه مبارک رمضان اظهار داشته است: آب یکی از مایعات حیات بخش است و به روزه‌داران توصیه می‌شود نوشیدن آن‌را بعد از شام آغاز کنند و تا قبل از خواب ادامه دهند، به طوری که افراد در فاصله افطار تا سحر 6 تا 8 لیوان آب بنوشند.البته بهتر است این آب نه خیلی سرد و نه خیلی گرم باشد تا بتواند رفع عطش کند و احساس تشنگی را از میان ببرد. همچنین روزه‌داران در وسط غذای خود نباید نوشیدنی مصرف کنند و اگر کسی مایل است برای باز کردن روزه‌اش آب بنوشد، باید این آب جوشیده و ولرم باشد تا فرد را پس از باز کردن روزه، دچار اختلالات گوارشی نکند.
این متخصص تغذیه می‌افزاید: نوشیدن شیر به دلیل ارزش غذایی فراوانی که دارد، برای تمامی روزه دارانی که به این نوشیدنی حساسیت ندارند، توصیه می‌شود.البته بهتر است افراد برای باز کردن روزه، شیر مصرف کنند که اگر همراه با خرما یا کشمش باشد، مفید‌تر است. در ضمن نوشیدن شیر به شکل سرد و یا گرم چندان تفاوتی ندارد و با توجه به به ذایقه افراد، میتواند، انتخاب شود.
نکته مهم دیگر این‌که چون شیر یک نوشیدنی سرشار از کلسیم است و در ماه مبارک رمضان افراد بیشتری به یبوست دچار می‌شوند، نوشیدن شیر میتواند برای آنان بسیار مفید باشد، زیرا کلسیم در روده بزرگ از ایجاد ترکیبات سرطان‌زا و نیز از تماس آن‌ها با جداره روده جلوگیری می‌کند و به این ترتیب احتمال بروز یبوســت و حتی سرطان کولون را به شدت کاهش می‌دهد.
دکتر مظهری همچنین یادآوری می‌کند: علاوه بر شیر، در میان نوشیدنی‌هایی که از خانواده لبنیات هستند، از فواید دوغ نیز می‌توان بهره برد که این موضوع بخصوص در مورد افرادی که به هر دلیل نمی‌توانند شیر مصرف کنند، صادق است.
دکتر مظهری می‌افزاید: نوشیدن دوغ در صورتی که کم‌نمک، کم‌چرب، خانگی و بدون گاز باشد، برای روزه‌داران مانعی ندارد. به علاوه، چون دوغ نیز کلسیم‌دار است، به افرادی که به کم خونی فقر آهن مبتلایند توصیه می‌شود از این نوشیدنی به همراه غذاهایی که آهن دارند، مصرف نکنند، زیرا این ماده مغذی مانع جذب آهن می‌شود و از اینرو بهتر است دوغ در میان وعده‌ها مصرف شود.علاوه بر آن، باید به خاطر سپرد که خواص هر 2 لیوان دوغ، معادل یک لیوان شیر است که میتواند مواد مغذی فراوانی را به بدن روزه داران برساند.
آبمیوه‌های تازه
این متخصص تغذیه در مورد مصرف آبمیوه‌های تازه در ماه مبارک رمضان می‌گوید: آبمیوه یکی از نوشیدنی‌های بسیار مغذی برای شکستن روزه است، زیرا بدن هنگام افطار به دلیل افت قند خون به یک منبع قندی قوی نیاز دارد که در این میان، آبمیوه میتواند بهترین باشد. البته نباید فراموش کرد در حین آبگیری از میوه‌ها.، دیواره سلول‌های تشکیل‌دهنده میوه می‌شکنند و بسیاری از مواد مغذی که در برابر اکسیژن هوا حساس‌اند اکسیده می‌شوند و از بین می‌روند و به همین دلیل آبمیوه در مقایسه با خود میوه، مواد مغذی کمتری دارد و
از اینرو بهترین کار این است که بلا فاصله بعد از تهیه آبمیوه، نوشیده شود، زیرا هر قدر فاصله زمان تهیه و مصرف آبمیوه افزایش یابد، از ارزش غذایی آن کاسته می‌شود.
به این دلیل توصیه می‌شود میوه را به شکل نوشیدنی میل کنند و به جای آبگیری، آن را در مخلوط کن همراه کمی شکر یا آب به شکل مایع نسبتا غلیظ درآورند تا هم فیبری که در آن وجود دارد مصرف و هم ارزش غذایی اش حفظ شود.
باید‌ها و نباید‌های سحری
خوردن سحری در ماه مبارک رمضان اهمیت زیادی دارد، به طوری که پزشکان معتقدند، خوردن یک سحری مناسب باعث می‌شود شخص روزه‌دار، روزه‌هایش را با سلامت کامل بگیرد.
نخوردن سحری در این روزهای طولانی تابستان میتواند عوارضی مانند سردرد، خستگی، بی‌حوصلگی، یبوست، ناراحتی‌های گوارشی، کاهش قدرت یادگیری و کمبود آب و الکترولیت‌های بدن را در پی داشته باشد و از اینرو رعایت نکات زیر ضروری است:
ـ در صورت امکان، یک ساعت پیش از اذان از خواب بیدار شوید، تا وقت کافی برای خوردن سحری داشته باشید.
ـ بعد از بیدار شدن، ابتدا کمی میوه و مقداری لبنیات مانند شیر یا ماست میل کنید و سپس به سراغ غذای اصلی بروید.
ـ غذای سحری میتواند مانند ناهار و از منابع پروتئینی کمتری تشکیل شود. زیرا متابولیسم منابع پروتئینی به دفع آب از بدن نیاز دارد و این امر میتواند باعث تشنگی شما در طول روز شود.
ـ شما می‌توانید نیاز بدن به چربی روزانه را در وعده سحری تأمین کنید. چربی‌ها، آخرین موادی هستند که در بدن هضم می‌شوند و معده را ترک می‌کنند و به همین دلیل که ساعت‌های بیشتری شما را سیر نگه می‌دارند. به علاوه، انرژی چربی‌ها از پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها بیشتر است و به همین دلیل متخصصان تغذیه، افزودن کمی روغن‌های سالم مانند کانولا و یا روغن زیتون را بر روی برنج سحری توصیه می‌کنند.
ـ مصرف سبزی خوردن و به خصوص تره و انواع سالاد سبزی در وعده غذای سحری، باعث پیشگیری از تشنگی شما در طول روز می‌شود.خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها میتواند بوی بد دهان را هم از بین ببرد.
ـ آب، بهترین نوشیدنی برای وعده غذایی سحر است و نوشیدن چای بسیار کمرنگ هم میتواند جلوی عطشتان را در طول روز بگیرد.
ـ سعی شود در این ایام از انواع قند‌های ساده و طبیعی مانند خرما، کشمش، انجیر و توت خشک در کنار چای سحری مصرف شود.
ـ سحری را تند تند نخورید، زیرا این کار میتواند باعث دل درد و نفخ در طول روز شود.
ـ نوشیدنی‌های گازدار هم گزینه مناسبی برای سحری نیستند، چون مصرف آن‌ها نفخ و دل درد روزانه را به دنبال می‌آورد.
ـ از نوشیدنی‌های شیرین، دوغ شور، چای پررنگ و قهوه در وعده غذایی سحری خودداری کنید، زیرا باعث دفع آب ازبدن و تشنگی شما می‌شوند. چای پر رنگ و قهوه هم مدر هستند و به نوعی دیگر از دست رفتن آب بدنتان را به همراه می‌آورند.
ـ دور غذاهای شور و پر ادویه را به هنگام سحر خط بکشید.
این غذا‌ها با جذب آب بدنتان باعث می‌شوند خیلی زود احساس تشنگی به سراغتان بیاید.
ـ از خوردن سیر و پیاز خام در کنار غذاهای سحری خودداری کنید، زیرا این خوراکی‌ها می‌توانند باعث تشدید بوی بد دهان شما در طول روز شوند.
ـ غذاهای سرخ کرده و آماده (فست‌فودها) و نیز سس‌های چرب و خوش نمک، انتخاب‌های خوبی برای وعده غذایی سحری نیستند. سازوکار تمامی این موادغذایی با دفع شدید آب از بدن همراه است و میتواند تشنگی روزانه را به دنبال داشته باشد.
ـ مصرف انواع ترشی‌ها و زیتون شور با غذای سحری مناسب نیست، زیرا ترشی و شوری بیش از حد این خوراکی‌ها، میتواند باعث ابتلا به ناراحتی‌های گوارشی مانند ترش کردن در افراد شود.
بیتا مهدوی
