سه شنبه, 15ام آبان

شما اینجا هستید: رویه نخست تازه‌ها خبر گزیده ای از سجایای اخلاقی حضرت رضا(ع)؛ پرتویی از خورشید

خبر

گزیده ای از سجایای اخلاقی حضرت رضا(ع)؛ پرتویی از خورشید

برگرفته از تارنمای الف

مهدی یاراحمدی خراسانی

در آن زمان که درهاى آسمان گشوده شد و پرتوىی از نور رخشان امامت و ولایت بر زمین تابید، مژده ای شادی بخش، دلهاى زمینیان را فراگرفت و تاریکی و هواپرستى، با ظهور رهبرى ربّانى به رسوایى افتاد.

یازدهم ذى القعده سال ۱۴۸ هجرى امام هشتم(ع)، حضرت خورشید به عنوان سرچشمه اى از نیکى و مهربانى و هدایت رخ نمود تا پناهگاهى پدید آید که خداپرستان را در خود گرد آورد. حضرت علی بن موسی الرضا(ع) مانند دیگر پیشوایان معصوم علیهم السلام به زیور فضایل اخلاقی و کمالات نفسانی آراسته و از هر گونه زشتی و پلیدی و رذایل اخلاقی منزه بود و در این راه گفتار و رفتارش الگو و سرمشق دیگران بود.

در بحارالانوار جلد ۴۹ صفحه ۹۰ آمده است که «ابراهیم بن عباس» دربارۀ منش و روش اخلاقی حضرت ابوالحسن رضا(ع) چنین می‏گوید: « هرگز ندیدم آن حضرت، با سخن خود در حق کسی جفا کند(و مورد اهانت و آزار قرار دهد) و یا کلام کسی را قبل از آنکه پایان یابد، قطع کند. نیاز نیازمندان را برآورده می‏ساخت و هرگز حاجتمندی را که توان انجام حاجت او را داشت، رد نمی‏کرد. هرگز پای خود را نزد دیگران دراز نمی‏کرد. و هرگز در حضور دیگران به چیزی تکیه نمی‏داد. و هرگز ندیدم غلامان و خدمۀ خود را دشنام دهد. و ندیدم که در جمع با صدای بلند بخندد؛ بلکه خنده ‏اش تبسّم بود. وقتی سفره پهن می‏کرد، بردگان و خدمه و حتی دربانها و نگهبانان نیز با او بر سفره می‏ نشستند. خوابش کم بود. و کارهای نیک و صدقه‏ های پنهانی فراوانی داشت و اکثر آنها را در شب تار انجام می‏داد (تا مبادا کسی خجالت بکشد و یا او را بشناسد) هر کس گمان کند مثل او را [در غیر اهل بیت] در فضایل دیده است، او را تصدیق نکن!»

این روایت تنها قطره ای از دریای کرامات و سجایای اخلاقی امام رئوف حضرت ثامن الحجج علیه السلام است که بدان اشاره گردید. بر اساس گواه تاریخ، خورشید تابناک امامت و ولایت حضرت رضا(ع) همچون جد بزرگوارشان پیامبر اعظم(ص) در اخلاق نیک و ستوده سرآمد روزگار بودند و تاریخ به نقل از دوست و دشمن، کرامات و سجایای اخلاقی ایشان را شهادت می دهد. بر این اساس بر شمردن ویژگی های اخلاقی حضرتش کار بسیار بزرگی است که از عهده چنین قلم و کلامی بر نمی آید. با این وجود بخشی از مهمترین موارد از سجایای اخلاقی حضرت به اختصار بیان می گردد:

 

آداب اخلاقی در مراودات اجتماعی امام رضا علیه السلام:
حضرت رضا‏‌ علیه‌السلام با این که در مقام ولایت عهد بودند و از مقام معنوی بالایی نیز برخوردار بوده اند اما هرگز به آداب اخلاقی در مراودات اجتماعی، حتی به ریزترین آنها بی ‏توجهی و کم‏توجهی نفرمودند. براین اساس و با عنایت به حدیث ذکر شده در ابتدای این مرقومه برخی از نکات اخلاقی ویژه در ارتباطات اجتماعی ایشان وجود دارد که فهرست‏ وار به شرح زیر ارائه می گردد:

• بسیار مهربان و خوش برخورد بودند.
• با گفتارشان دل کسی را هرگز نرنجانده و به کسی اهانت نکردند.
• هرگز به کسی ناسزا نگفتند و به اَحدی دشنام ندادند.
• هرگز سخن کسی را قطع نمی‏کردند و اجازه می‏دادند که شخص سخنانش را تمام کند و به آخر رساند.
• با کسی به درشتی سخن نمی گفتند. روش امام این بود که صبر می کرد تا سخن گوینده تمام شود سپس نظر خویش را درباره سخنان او ابراز نمایند.
• پای خود را هنگام نشستن در حضور دیگران که مقابل و یا اطراف حضرت نشسته بودند، دراز نمی‏کردند.
• خوی نیکوی حلم و بردباری را از پدر بزرگوار خود امام کاظم (ع) به ارث برده بودند و در برابر افراد جاهل و گستاخ با بردباری مواجه می شدند.
• در حضور دیگران به دیوار تکیه نمی‏زدند و این را خلاف ادب و احترام حضّار می‏دانستند.
• هرگز دیده نشد که آب دهان خود را بیرون اندازدند.
• با صدای بلند نمی‏خندیده بلکه خنده ی ‏ایشان تبسّم و لبخند ملیح بود.
• میهمان را گرامی می‏داشتند و او را به کار وا نمی ‏داشتند.
• قبل و بعد از غذا دستها را می‏شستند و نظافت را رعایت می کردند.


فرهنگ رضوی در کمک به نیازمندان:
با عنایت به اینکه در زمان حیات امام هشتم علیه السلام نهادهای مشخصی برای کمک به محرومین و نیازمندان وجود نداشته است ایشان یکی از وظایف مهم و حیاتی خویش را کمک به فقرا و محرومین می دانستند. در فرهنگ کمک رسانی ایشان به محرومین موارد زیر در تاریخ نقل گردیده است:

• هرگز فقیری را رد نمی‏کردند: در مورد آن حضرت نقل شده است: هر گاه می‏توانستند حاجت نیازی را برآورده سازد، او را بی‏پاسخ رد نمی‏کردند.
• کمک به محرومین را سنّت حسنه‏ای در بین نیاکان خود می‏دانستند و به آن افتخار می کردند.
• امام رضا‏‌ علیه‌ السلام از پدر بزرگوارشان نقل کرده اند: که جدّش [امام] جعفربن محمد [الصادق‌ علیه‌ السلام] می‏فرمود: وقتی کسی از من درخواستی دارد (و به من ابراز نیاز می‏کند) تلاش می‏کنم در اوّلین فرصت نیاز او برطرف شود و من فرصت کمک به او را از دست ندهم.
• زمانی که حضرت در خراسان بودند، در روز عرفه‏ای تمام اموال خود را به فقرا انفاق نمودند. «فضل‏ بن سهل» به ایشان اعتراض کرد و عرضه داشت: این خسارت و زیان است. حضرت در جواب فرمودند: «هرگز خسارت نشمار آنچه را که به عنوان اجر (الهی) و یا کرم و بخشش داده‏ای.» این حدیث علاوه بر اینکه نشان می‏دهد گاه حضرت تمام اموالش را در راه خدا به فقرا انفاق می‏کرد، و ارائه دهندۀ خط فکری عمیق این مکتب؛ دربارۀ انفاق و کمک به فقرا است و آن اینکه انفاق خسارت نیست، از دست دادن نیست بلکه ذخیره سازی آن در جایی مطمئن است.
• انفاق از بهترین ها؛ پیوسته امام ابوالحسن الرضا‏‌ علیه‌ السلام هنگام غذا سینی را می‏آورد و کنار سفره می‏گذاشت (قبل از خوردن) از بهترین غذاهایی که برای او آورده بودند، برمی‏گرفت، داخل آن سینی می‏گذاشت و دستور می‏داد که آن را به نیازمندان بدهند. آنگاه این آیه را تلاوت می‏کرد می‏فرمود: «و تو چه می‏دانی آن گردنه چیست؟ آزاد کردن برده‏ای یا غذا دادن در روز گرسنگی.»
• بخشش به اندازۀ نیاز؛ روزی فقیری نزد حضرت آمد و از او درخواست کرد که: « به اندازۀ مروّت خودت به من عطا کن!» حضرت فرمود: یعنی شاید مروّت من به اندازۀ اعطای تمام دنیا باشد. فقیر متوجه خطای در کلامش شد؛ لذا دوباره عرض کرد: « به قدر مُروّت خودم بده.» در این وقت حضرت با چهرۀ گشاده به او فرمود: « در این صورت بلی» آنگاه فرمود: « ای غلام دویست دینار به او بده»
• حفظ آبرو و شخصیّت فقرا؛ حضرت رضا‏‌ علیه‌ السلام سخت به حفظ شخصیّت، کرامت و حیثیت افراد توجه داشتند؛ لذا سعی می‏کردند اغلب شبها و یا از پشت پرده دور از چشم مردم به فقرا رسیدگی نمایند.


سخن پایانی این که کرامت اخلاقی اهل بیت عصمت و طهارت - علیهم السلام - برگرفته از کرامت و بزرگواری پیامبر اعظم(ص) است که علاوه برهدایت جامعه اسلامی، موجب ارتقاء اخلاق اجتماعی مسلمانان شده و بیشترین جذابیت را حتی در برخورد با کسانی که بدون معرفت و آگاهی نسبت به آنان برخورد می کردند ایجاد می نمود. امامان معصوم با اینکه امامت و رهبری مردم را به عهده داشتند و برگزیده‌ی خداوند و حجّت او بر روی زمین بودند، امّا خودشان را از مردم جدا نمی‌دانستند و با رفتار و گفتارشان به همه درس زندگی، پاکی و درستی می‌دادند. امید است که با تأسی به خورشید هشتم آسمان ولایت و امامت، سلطان سریر ارتضا امام ‏علی‏ بن موسی الرضا‌ علیه‌ السلام بتوانیم گوشه‏ای از فرهنگ ناب تشیع را به جهانیان مدعی فرهنگ و تمدّن ارائه نماییم.

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید