زیست بوم
مرگ یکهزار آهو در حومه سبزوار
- زيست بوم
- نمایش از سه شنبه, 29 شهریور 1390 07:47
- بازدید: 4645
برگرفته از روزنامه جام جم
پناهگاه حیات‌وحش شیراحمد سبزوار که یکی از زیستگاه‌های مهم پرورش آهو در کشور به شمار می‌رود، به خاطر نبود و کمبود علوفه روزهای ناخوشایندی را سپری می‌کند، به طوری که آهوان این منطقه طبق آخرین سرشماری تابستان امسال نسبت به پاییز سال گذشته بیش از 1000 راس کاهش یافته‌است.
شهرستان سبزوار با وجود دارا بودن اقلیم نیمه‌بیابانی و بیابانی زیستگاه گونه‌های بسیاری از حیات‌وحش ایران است. یکی از این زیستگاه‌ها پناهگاه حیات‌وحش شیراحمد است که از زیستگاه‌های خوب پرورش آهو در نیمه شرقی کشور و یکی از مناطق چهارگانه حفاظت‌شده مهم استان خراسان رضوی به شمار می‌رود.شیراحمد به صورت دشتی گسترده با مساحتی بالغ بر22 هزار و 800 هکتار در جنوب شرقی ودر فاصله 5 کیلومتری شهر سبزوار واقع شده و گونه‌های مختلفی از پستانداران و جوندگان را در خود جای داده است که گونه غالب آنها آهو است.
این منطقه که چند سال از شروع حفاظت آن می‌گذرد سال 1375 به‌عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و حفاظت خوب و مستمر سبب ارتقای ارزش‌ها و غنای آن شد . به همین دلیل در اردیبهشت 1381 براساس ارزیابی‌های به عمل آمده شایسته احراز عنوان پناهگاه حیات‌وحش کویر تشخیص داده شد. از آن پس و براساس مصوبه شورای عالی محیط‌زیست به پناهگاه حیات‌وحش کویر شیراحمد تغییر نام داد و در حال حاضر با همین عنوان تحت کنترل، نظارت و مدیریت است.
اما خشکسالی چند سال اخیر آثار منفی زیادی بر این پناهگاه داشته است. به طوری که در سرشماری تابستان امسال به این واقعیت دست یافتند که تعداد آهوان نسبت به سال گذشته 1000 راس کاهش داشته است. این در حالی است که در سال‌های گذشته این پناهگاه از سهمیه علوفه برخوردار بود اما امسال از این سهمیه محروم شده است.
رئیس اداره محیط‌زیست سبزوار با بیان این‌که طبق پیش‌بینی به عمل آمده روزانه 5 تن علوفه در این منطقه نیاز داریم، به «جام‌جم» می‌گوید: در گذشته سالانه حدود 130 تن علوفه در این پناهگاه توزیع می‌شد اما امسال هیچ‌گونه سهمیه و اعتباری در این مورد برای منطقه اختصاص نیافته است.علی خانی می‌افزاید: کمبود علوفه باعث شده آهوها به طور طبیعی از منطقه خارج و به مزارع اطراف بروند که این موضوع هم باعث آسیب‌پذیری آهوها می‌شود و هم تبعات اجتماعی زیادی به دنبال دارد.
علی خانی یادآور می‌شود: براساس آخرین سرشماری انجام گرفته در تیرماه امسال 1663 راس آهو در پناهگاه حیات وحش شیراحمد سبزوار سرشماری شدند و این در حالی است که جمعیت آهوان این منطقه بر اساس سرشماری پائیز سال گذشته، 2664 راس بود.
وی خشکسالی، اشغال زیستگاه توسط دامداران در مقطعی از سال و تهدید سگ‌های گله برای جمعیت آهوان و به ویژه آهوان آبستن را از عوامل عمده کاهش جمعیت این گونه جانوری در منطقه شیراحمد سبزوار ذکر کرده و می‌افزاید: صید و زنده‌گیری بره‌های آهو، شکار غیرمجاز و هجوم مردم برای جمع‌آوری گیاه از دیگر عوامل کاهش جمعیت آهوان در این پناهگاه بوده است.
تعداد آهوان از این هم کمتر خواهد شد
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سبزوار، می گوید: خشکسالی در کنار ضعف مرتع در منطقه شیراحمد سبزوار از عوامل تهدیدکننده شدید مراتع این منطقه و تغذیه آهوان است. همچنین وجود 20 تا 25 گله گوسفند در قسمت‌هایی از این پناهگاه در اوایل امسال و زمان تولد بره‌آهوها به عنوان حساس‌ترین فصل زیست آهوان، جمعیت آهوان منطقه را در معرض تهدید قرار داد و اشغال زیستگاه توسط دامداران در نهایت منجر به متفرق شدن شماری از آهوان این منطقه تا شعاع حدود 40 کیلومتری و از بین رفتن تعدادی از آنها توسط سگ‌های گله شد.
وی با تاکید بر این‌که امسال به دلیل خشکسالی برای تامین علوفه مورد نیاز آهوان با مشکلات زیادی روبه‌رو بودیم، خواستار تامین علوفه از سوی مسوولان ذی ربط شده و از مسوولان استان خراسان رضوی و سبزوار می خواهد از محل اعتبارات حوادث غیرمترقبه اعتباری برای تهیه علوفه در نظر بگیرند، در غیر این صورت تعداد آهوان منطقه در سرشماری پاییزه باز هم کاهش محسوسی خواهد داشت.
خانی با بیان این‌که تلاش شبانه‌روزی محیط‌بانان سبزوار باعث شده است که تعداد آهوها طی چند سال افزایش چشمگیری یابد و شیراحمد به یکی از زیستگاه‌های مهم آهو در کشور تبدیل شود، اظهار می‌کند: با افزایش تعداد آهوها و نامناسب بودن وضعیت تغذیه در منطقه، آهوها یا اقدام به مهاجرت به بیابان‌های اطراف که از نظر تغذیه مناسب هستند، می‌کنند، یا به روش‌های مختلف تلف می‌شوند. این در حالی است که در همه جای کشور با کمبود نیروی انسانی و محیط‌بان مواجه هستیم، به طوری که تعداد محیط‌بانان برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی مناطق، 12 برابر کمتر از استانداردهای جهانی است و با توجه به کمبود نیروی انسانی نمی‌توانیم هسته اصلی را از لحاظ حفاظتی منطقه رها و به اطراف توجه کنیم.
وی با بیان این‌که یک‌چهارم منطقه شیر احمد فنس‌کشی شده است، به اقدامات انجام شده توسط این سازمان اشاره کرده و می‌گوید: بر اساس قوانین، در یک‌پنجم پناهگاه یعنی حدود 4000 هکتار از آن به عنوان منطقه امن، عملیات فنس‌کشی صورت گرفته است و هیچ‌کس حق رفت و آمد و دخالت در این منطقه را ندارد و تا جایی که لازم باشد نیز به فنس‌کشی در منطقه ادامه خواهیم داد.
خانی همچنین با اشاره به گسترش منطقه امن تا حد 5000 هکتار عنوان می‌کند: در تلاش هستیم تا قسمتی از تاغزارهای شمال منطقه را به ناحیه فعلی اضافه کنیم تا این مهم از تنوع زیستگاه‌های جنگلی و دشتی با هم برخوردار باشد و آهوان بتوانند برای استراحت و زاد و ولد از آنجا استفاده کنند.
وی با بیان این‌که حیات‌وحش یک دارایی ملی محسوب می‌شود، تاکید می‌کند: یکی از سیاست‌های سازمان محیط‌زیست همراه کردن مردم برای حفاظت از حیات‌وحش است. مردم باید با ما هم‌عقیده شوند چرا که حفاظت از حیوانات یک وظیفه همگانی است و هرچه شناخت مردم از این مناطق بیشتر شود بیشتر ما را در این مهم یاری می‌رسانند.
پناهگاه شیراحمد
در گستره طبیعی منطقه شیراحمد سبزوار علاوه بر آهو، گرگ، روباه، شغال، کاراکال، هوبره، جغد تالابی، عقاب دشتی، سارگیه، کرکس سیاه و عقاب طلایی، گونه‌های مختلفی از خانواده گیاهان شورپسند و گونه‌های شاخصی مانند گز، تاغ، کما، علف شور و آنغوزه به همراه انواع گیاهان یک‌ساله مشاهده می‌شود. این پناهگاه یکی ازسایت‌های تکثیر جبیر است که با انتقال 2 راس آهوی جبیر نر و 3 راس آهوی ماده از منطقه نای بندان طبس از سال 1374 شروع به کار کرد و بر اساس این طرح تعداد جبیر در این منطقه حدود 60 راس افزایش یافته است.
از دیگر گونه‌های این پناهگاه پستانداران هستند که مهم‌ترین آنها گربه‌سانان‌اند و در میان آنها می‌توان به گربه وحشی کاراکال اشاره کرد. همچنین پناهگاه شیراحمد 110 گونه از پرندگان که تعدادی از آنها به صورت بومی و مهاجر زمستان‌گذر و زمستان جوجه‌آور در محدوده حیات‌وحش شناسایی شده‌اند و خزندگانی همچون بزمجه، مار جعفری، لیزاردا و سوسمارها را در خود جای داده است.
رضا قدیریان / جام‌جم سبزوار
