زیست بوم
آیا الواح هخامنشی به ایران برمی گردند؟
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 15 مهر 1392 05:32
- بازدید: 3478
برگرفته از تابناک به نقل از آسمان
زمانی که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری عازم نیویورک بود یکی از مهم‌ترین دلایل سفرش را پیگیری پرونده الواح گلی هخامنشی عنوان کرد. پرونده‌ای که 70 سال پیش با ارسال حدود 30 هزار قطعه الواح گلی هخامنشی به دانشگاه شیکاگو برای بررسی و خوانش متون روی آنها باز شد و همچنان مفتوح مانده است.
روی این الواح متونی به زبان ایلامی و با خط میخی نوشته شده که اگرچه در سال 1980 خواندن آنها به اتمام رسیده است؛ اما اهمیت بسزای آنها باعث شده که همچنان پروسه عکسبرداری سه‌بعدی آنها ادامه داشته باشد. عکسبرداری که با 27 لنز دوربین به صورت چرخشی انجام شده و می‌تواند مطالعه هرچه بیشتر الواح را ساده‌تر کند.
رئیس سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری ایران در حالی پیگیر پرونده الواح گلی هخامنشی بود و به همین منظور ملاقاتی با معاون مرکز شرق‌شناسی شیکاگو داشت که دادگاه چهارم این پرونده به تازگی تمام و رأی به نفع ایران صادر شده و بنا به درخواست استیناف شاکیان خصوصی، بررسی پرونده مجدداً آغاز شده است.
محمد‌علی نجفی در بازگشت به ایران در جمع خبرنگاران گفت: در ملاقات با معاون شرق شناسی دانشگاه شیکاگو بازگشت الواح گلی به ایران مطرح شد اما معاون شرق‌شناسی شیکاگو گفت: بری این الواح مشکل حقوقی وجود دارد. حکم توقیف این اموال داده شده، اما رسیدگی در دادگاه‌های آمریکا برای این پرونده زمان‌بر است.
گفته می‌شود در حال حاضر چند خانواده یهودی که در حوادثی که آن را به ایران نسبت می‌دهند اعضای خانواده خود را از دست داده‌اند، از دولت آمریکا درخواست کرده‌اند تا الواح گلی هخامنشی را به حراج گذاشته و غرامت آنها را به جای ایران پرداخت کند.
این در حالی است که عبد‌المجید ارفعی، خط‌شناس برجسته ایرانی احتمال برگشتن حکم به ضرر ایران را بسیار پایین می‌داند و می‌گوید: «محال است این الواح بی‌نظیر به حراج گذاشته شود.»
ارفعی می‌گوید: «در صورتی که این دادگاه هم به نتیجه نرسد احتمالاً پرونده به دیوان عدالت اداری آمریکا واگذار می‌شود و از آنجایی که سیستم قضایی و سیاسی آمریکا کاملاً از هم جداست فقط با مدارک و مستندات حقوقی می‌توان الواح را به موطن‌شان بازگرداند.»
الواح گلی هخامنشی که از اتاقی در تخت جمشید کشف شده بود، امور مالی مربوط به دوره داریوش‌شاه هخامنشی و نحوه مبادلات مالی و وضعیت حقوقی کارگران و کارمندان تخت جمشید را نشان می‌دهد. حدود 450 عدد از این الواح در نوبت‌های مختلف به ایران باز گردانده شد اما بخش بزرگی همچنان در آمریکا نگهداری می‌شود.
ارفعی با تأکید بر اهمیت تاریخی و علمی بسیار بالای این الواح گلی تأکید کرد که این الواح متعلق به ایران است و باید آنها را به ایران بازگردند.
او که پیش از این از نجفی خواسته بود یک نسخه از عکس‌های مربوط به کتیبه‌ها و مستندات آنها را با خود بیاورد ابراز امیدواری کرد که در سفر مقامات دانشگاه شیکاگو به ایران، که احتمالاً، طی یک ماه آینده صورت می‌گیرد این مستندات به سازمان میراث فرهنگی کارشناسان ایرانی ارائه شود.
ارفعی با اشاره به اینکه تعهداد دقیق این الواح کاملاً مشخص نیست از مقامات پیشین سازمان میراث فرهنگی گلایه کرد: «آقای مشایی به من دستور داد به شیکاگو بروم و تعداد دقیق الواح را به دست بیاورم ولی زیر‌دستان ایشان مانع سفر من شدند.»
در سال 1314 الواح گلی در 2535 جعبه مقوایی قرار داده شده تا برای بررسی بیشتر به شیکاگو ارسال شود و به گفته ارفعی فقط این الواح شماره‌گذاری شدند و قطعه‌ها و خورده‌های الواح شماره‌گذاری نشدند. اگرچه تعاد تقریبی الواح را 30 هزار قطعه عنوان کرده‌اند.
ارفعی در حالی از تبادل فرهنگی صورت گرفته در سفر نجفی به نیویورک ابراز خرسندی می‌کند
شاید همین کشدار بودن پرونده الواح گلی است که منجر به اظهارنظر‌های محافظه‌کارانه از سوی محمد‌حسن طالبیان رئیس بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد شده است. طالبیان می‌گوید: وضعیت الواح گلی به سیاست خارجی ایران بستگی دارد و تا‌کنون هم به ما هیچ چیزی در مورد این الواح ابلاغ نشده است.
طالبیان با اشاره به اینکه باید منتظر رسیدگی حقوقی به این پرونده و نتایج دادگاه باشیم تأکید می‌کند: «اعضای هیأت علمی دانشگاه شیکاگو مایل به پس دادن الواح به ایران هستند.»
او تأکید می‌کند که موضع‌گیری کارشنایان دانشگاه شیکاگو نسبت به باز‌پس دادن این الواح موضع‌گیری علمی است و اصولاً روابط علمی با روابط سیاسی بسیار متفاوت است.
اگرچه طالبیان نسبت به مواضع اعضای هیأت علمی مرکز شرق شناسی شیکاگو در پرونده الواح گلی ایران نگاه مثبتی دارد اما باز هم نمی‌توان از این واقعیت صرف‌نظر کرد که هیچ‌کدام از کارشناسان، پژوهشگران و باستان‌شناسان خبره ایرانی در حال حاضر، در جریان کم و کیف بررسی‌های صورت گرفته در آمریکا روی این الواح نیستند و هیچ یک از تصاویر و مستندات این الواح به سازمان میراث فرهنگی یا سازمان‌های علمی ایرانی ارائه نشده است.
طالبیان هم با اشاره به اینکه در جریان جزئیات بررسی‌های انجام شده بر الواح در آمریکا نیست، گفت: ما می‌دانیم که به لحاظ علمی کار بسیار سطح بالایی روی الواح در حال انجام است.»
اگرچه به شهادت کارشناسان ایرانی وضیعت الواح گلی هخامنشی در مرکز شرق شناسی دانشگاه شیکاگو رضایت بخش است و این الواح مستند‌نگاری و خوانده شده و مطابق با استاندارد‌های علمی از آنان محافظت می‌شود و با‌وجود ایکه برخی از اظهار‌نظر‌ها نسبت به حفاظت کامل از این الواح در ایران خوش‌بین نیستند اما آنچه بدیهی است این است که نه فقط باستان‌شناسان و مورخان که همه ایرانیان مشتاقانه تمایل دارند این الواح باستانی به سرزمین اصلی‌شان بازگردانده شوند. انتظاری که اگرچه ده‌ها سال است ادامه داشته اما طولانی بودن آن چیزی از تلاش و امید برای باز‌پس‌گیری‌اش نکاسته است.
