ایران‌بوم

صدای زنگ و ضرب مرشد در فضای نه چندان وسیع زورخانه طنین انداز می شود تا بیش از 10 مرد، با سینه و بازوان ستبر، یکی پس از دیگری وارد گود شوند و دایره وار ایستاده و کار را با ذکر الله و نام مبارک مولا علی(ع) آغاز کنند.

new nike football boots 2012 2017 - 002 - Nike Air Max 270 ESS Ανδρικά Παπούτσια Γκρι / Λευκό DM2462 | Asics Gel-Lyte XXX Shoe Palace Japan - 1201A209-400

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، نخستین باستانی کار که همراه با ضرباهنگ مرشد به میان می آید، چرخ را برداشته و رقص پاهایش آنچنان سریع و تند است که نمی توان دید.

او از همه جوانتر و تازه کارتر است و این رسم فروتنی در جایی است که از تکبر خبری نیست و آخرین نفر، مردی کهنسال است با عنوان میاندار که با شروع کارش، همه به احترام او بر محمد (ص) و آل او صلوات می فرستند.

* با وضو وارد شوید

زورخانه مکانی است مقدس که هیچ کس بدون وضو برآن وارد نمی شود. این ورزش ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد و خاص ایرانیان است. کانونی برای مردی و مردانگی که مردانش به فتوت و جوانمردی شهره عام هستند.

* پهلوانان همیشه زنده

زورخانه، قهرمان پرور نیست و هرچه هست از پهلوان و پهلوانی است و کسی که عنوان پهلوان گرفت، امین صادق جماعت می شود، در گذشته به هر نقطه از شهر که می رفت، همگان به احترامش کلاه از سر برمی داشتند، هر چند پهلوان به رسم فروتنی پیش سلام کوچک و بزرگ بود و به دیگران درس تواضع می داد.

* فیله همدانی شناسنامه پهلوانمردان همدان

پهلوان فیله همدانی در سده هفتم هجری سرشناس ترین پهلوان ایران زمین بود. فیله همدانی یکی از پهلوانان دوره ایلخانی (دوران حکومت بر ایران ۶۵۴ تا ۷۵۰ ه‍. ق.) در همدان بود. خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی (۷۱۷-۶۴۸ ه ق) در جامع التواریخ و عطاملک جوینی (۶۸۱-۶۲۳ ه ق) در تاریخ جهانگشای جوینی داستان پهلوان فیله همدانی را چنین گفته‌اند:

"پسر سوم چنگیز خان، اوگتای‌خان (۶۳۸-۵۸۱ ه ق) آرزو داشت که در مسابقه کشتی پهلوانی برنده شود. برای انجام مسابقه از پهلوان فیله همدانی و سی نفر دیگر از نوچه‌ها و پهلوانانش دعوت می‌کند. پهلوان فیله در مسابقات مقدماتی همه حریفان را می‌اندازد و در آخرین مسابقه در برابر پهلوان بزرگ مغول و مورد نظر قرار می‌گیرد. اوگتای جایزه مسابقه را پانصد اسب و پانصد بالش سکه طلا در نظر می‌گیرد.

در مسابقه پهلوان فیله آنچنان پهلوان مغول را به زمین می‌زند که صدای شکسته شدن استخوان‌های او را اطرافیان می‌شنوند."

* پهلوان علی میرزای همدانی

پهلوان علی میرزای همدانی ، پهلوان صاحب بازوبند و ورزشکار عاشق دل در کمند زورخانه و ورزش باستانی و کشتی پهلوانی و دلاور زورخانه های کولانج و بنه بازار و شیشه گران بود.

پهلوان علی که پسوند میرزا را به نامش بعلت سوادی که داشت افزوده اند در سال 1205 هجری شمسی به روایتی در قریه حصار که مجاور همدان است یا خود همدان این شهر دلاورمردان با فتوت و مومنان امین و با کرامتی چون آیت ا... آخوند ملاعلی و آیت ا... شهید مفتح همدانی پای به عالم هستی نهاد و دوران کودکیش تا آنجا که نوشته اند به کار زارعت و کشاورزی گذشت و سپس به بازار روی آورد.

علی میرزا قد و قامتی رشید و بلند و مردانه ، سینه ای ستبر با پیشانی بلند و محاسنی در چهره و اندامی درشت و پر ابهت داشت بطوریکه در میان پهلوانان گود زورخانه آن روزگاران همیشه یک سر و گردن از هم عصران خویش بلندتر می نمود. ورزش را در زورخانه های کولانج بنه بازار ، شیشه گران بهمراه نامدارانی چون پهلوان فتحعلی و پهلوان شیر علی و پهلوان مفتون و پهلوان عبدالعلی بکتاش شروع کرد .

پهلوان علی میرزا در روزگار حیاتش با شکست پهلوانان نامی صاحب زنگ شد و در زورخانه های ایران احترامات و آیین ویژه پهلوانان زنگی را برایش بجای می آوردند .

* خاطراتی از زورمندی پهلوان علی میرزا

از پیشکسوتان زورخانه ای همدان نقل شده است؛ در یکی از شبهای بسیار سرد و پر برف همدان علی میرزا که در خاتمه ورزش از زورخانه به خانه خویش به طرف حصار همدان میرفته (قریه حصار مجاور و نزدیک شهر همدان است ) دو گرگ تنومند و گرسنه بوی حمله می کنند، علی میرزا گردن دو گرگ را در پنجه های نیرومند خود گرفته و سرهایشان را چنان بهم می کوبد که مغزشان متلاشی شده و صبح روز بعد جسد گرگهای وحشی تماشاگه مردان و زنان حصار و شهر قرار می گیرد.

* 95 سال در گود زورخانه

پهلوان علی میرزا پس از عمری دراز در سال 1310 دارفانی را وداع گفت و او را در گورستان مجاور آرامگاه باباطاهر عارف همدانی به خاک سپردند.

این نامدار در سن تقریبا شصت سالگی پهلوان ایران شد و تا هشتاد سالگی کشتی هم می گرفت و تا سن 95 سالگی ورزش باستانی را ترک نکرد و بیش از یکصد سال زندگی کرد. او دارای منشهای پهلوانی و فتوت و مروت و شجاعت بود و از آداب جوانمردان برخوردار، پهلوان هرگز از حقوق و مستمری بازوبند پهلوانی که حق مسلم وی بود استفاده نکرد و در همه عمر از ثمره کار و کوشش خویش امرار معاش کرد.

* حکایت وعده ساخت 16 باب زورخانه!

شنبه 17 بهمن 1388 بود که نورالله هدایتی نایب رییس وقت فدراسیون پهلوانی و زورخانه ای در مراسم معارفه رییس جدید هیات زورخانه همدان وعده داد: 16 زورخانه با تلاش و حمایت استاندار ورزش دوست در استان همدان ساخته می‌شود!

اکنون حکایت ساخت این 16 باب زورخانه در ذهن ورزشکاران این رشته تداعی شده است و خبری از این ساخت و سازها نیست!

* قدمت 300 ساله ورزش زورخانه ای

"عبدالله کاظمی روشن" از پیشکسوتان ورزش باستانی می گوید: ورزش باستانی در همدان بیش از 300 سال قدمت دارد و پهلوان فیله همدانی به لحاظ شخصیت پهلوانی شهره خاص و عام بود. قدیمی ترین زورخانه همدان هم زورخانه سعادت است که در محله پل یخچال همدان بنا شده است.

ورزش زورخانه ای، ورزش ملی، مذهبی و سنتی ایرانیان است و استان همدان به خاطر وجود پهلوانان بزرگی همانند علی میرزای همدانی، احمد کوهکش، فیله همدانی و ... سرآمد است. افزون براین، مرحوم پهلوان سید احمد بطحایی، حاج محمد مسچی و پهلوان قاسم بی نیاز جزو پیشکسوتان ارزنده این رشته به شمار می آیند و پهلوانانی همچون حاج سید حسن حوایجی، حاج حیدر یلفانی، حسین مسچی و حاج محمد برنایی سالها در گود زورخانه فعالیت داشته اند.

* ورزش زورخانه در مدارس گسترش یابد

این پیشکسوت ورزش زورخانه ای که بیش از 18 سال ریاست این ورزش را برعهده داشته معتقد است که اگر ورزش زورخانه ای به خاطر قدمت و مذهبی بودن آن در مدارس تدریس شود، شاهد گرایش عده زیادی از جوانان به آن و دوری جستن آنان از فساد و تباهی از جمله اعتیاد خواهیم بود.

* حکایت زنگ و ضرب و زورخانه و مرشد

کاظمی روشن چنین حکایت می کند که زنگ در جایگاه مرشد، زنگ خبر است و تنها برای پهلوانان و پیشکسوتان به صدا در می آید. ضرب نیز وسلیه ای است که ورزشکاران با نوای خوش مرشد و صدای ضرب به حرکات هماهنگ و زیبای خود می پردازند.

وقتی فلسفه وجود "گود" در زورخانه را از این پیشکسوت پرسیدیم، گفت: آنطور که گفته می شود؛ گود زورخانه یادآور قتلگاه حضرت "ابی عبدالله الحسین (ع)" است و از این جهت برای ورزشکاران مکانی مقدس به حساب می آید. درهای کوتاه زورخانه هم علامت فروتنی است، به گونه ای که هر ورزشکار، هنگام ورود سر خود را خم کند. ورزشکار باستای از کبر و غرور گریزان است . این شعار باستانی کاران پیشکسوت است که: "شاه و گدا می آید، جان من پاک بیا، منزل ناپاکان نیست".

کاظمی روشن درباره مرشد که در اصل گرداننده زورخانه است، می گوید: مرشد به کسی می گویند که آوای خوشی دارد و هنگام ورزش، روی "سردم" می نشیند و با آهنگی زیبا و خواندن اشعاری درباره منقبت مولا علی (ع) و ائمه اطهار و سپس شعرهای دیگری در مورد مردی و مردانگی، حاضران گود را برای ورزش آماده می کند.

* فعالیت 16 زورخانه در استان

رییس هیات ورزش پهلوانی و زورخانه ای همدان نیز گفت: هم اینک 16 زورخانه در سطح استان فعالیت دارند اما این تعداد باید بیشتر شود و نیاز به مساعدت و حمایت های همه جانبه مسوولان داریم.

سرهنگ "مهدی پویا" در گفت و گو با خبرنگار ایسنا افزود: این رشته ورزشی در تمامی رده های سنی فعال است و خوشبختانه با تلاش دست اندرکاران ورزش زورخانه ای استان توانسته ایم مقام های متعددی را در رده‌های مختلف کسب کنیم و جزو برترین های کشور هستیم.

سرهنگ پویا در ادامه می گوید: سالها از تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر اهمیت ورزش زورخانه ای و باستانی و فرهنگ مذهبی عمیق آن می گذرد. نیاز است مسوولان نسبت به این امر مهم توجه کرده و این رشته ورزشی که مروج الگوی رفتار و منش پهلوانی است را مورد حمایت همه جانبه قرار دهند. نباید بگذارند نفس این رشته ورزشی کم رمق شود.

* حاشیه ورزش های میلیاردی!

متاسفانه این اندازه که به حاشیه های ورزش های میلیاردی نظیر فوتبال اهمیت داده می شود، ورزش زورخانه ای را نادیده گرفته اند. سکوهای شلوغ و ترویج رفتارهای ناشایست در فوتبال، هزینه های هنگفت و تکرار ناکامی ها و جذاب شدن سوژه های بی اخلاقی در رسانه ها بیشتر از ویژگی های مردی و مردانگی ورزش زورخانه ای برای مسوولان ورزشی و حتی غیر ورزشی اهمیت دارد و کمتر کسی سراغی از پهلوانان این رشته می گیرد.

* گرایش تحصیل کرده ها به ورزش زورخانه ای

جای بسی خوشحالی است که از بدو تاسیس زورخانه پوریای ولی دانشگاه همدان شاهد گرایش انبوه تحصیل کرده ها اعم از اساتید، دکترها، لیسانسه ها و ... به این رشته ورزشی هستیم.

قشر زحمت کش بازاری هم در این رشته فعالیت دارند اما جای خالی مسوولان بسیار دیده می شود.

*زورخانه نباید از رونق بیفتد

سرهنگ پویا تاکید می کند: هیچ گاه در این رشته دنبال پول نبوده ایم. اینجا حتی اندازه پول عینک یک اسکی سوار هم نیست. زورخانه ها باید مرمت شوند و زمینه ای را ایجاد کرد تا تمام رده های سنی عاشقانه در افزایش کمی این رشته مشارکت کنند. مسوولان باید قدم بردارند و نگذارند زورخانه های استان از رونق بیفتد. تاکنون تمام برنامه ها براساس تقویم سالیانه را اجرا کرده ایم و قطع به یقین این تلاش همچنان پابرجا خواهد بود.

گزارش از خبرنگار ایسنا منطقه همدان؛ میثم ناصرنژاد