ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ‌ گروه میراث فرهنگی ـ 4 هزار واحد مسکونی مسکن مهر در حالی قرار است که در محل باغ تاریخی و کشاورزی گرگان ساخته شود که به گفته یک استاد دانشگاه، این باغ از نقطه نظر تاریخی، زیرساخت‌های شهری و میراث معنوی اهمیت ویژه‌ای دارد. از سوی دیگر باغ‌ تاریخی کشاورزی گرگان در نقشه‌های فائو در سازمان ملل ثبت شده است.

به گزارش CHN باغ تاریخی و کشاورزی گرگان که به مرکز تحقیقات کشاورزی گرگان دشت شهرت دارد و قریب به یک قرن از عمر آن می‌گذرد، در معرض تخریب قرار گرفته است. قرار است 4 هزار واحد مسکونی روی این باغ ساخته شود. این در حالی است که باغ‌های ایرانی قرار است در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت برسد

«مزدک دوربیکی»، استاد دانشگاه آزاد اسلامی گرگان و کارشناس محیط زیست دراین‌باره به CHN گفت: «ساخت خانه‌های مسکن مهر مهم است اما به اعتقاد من در کنار حفاظت و نگهداری از باغ کشاورزی گرگان و سابقه تاریخی آن کار بزرگی نیست. اگر مسکن مهر را با همان نیازهای شهری در یک کفه ترازو و قدمت تاریخی، کارکردها و زیرساخت‌های شهر و میراث معنوی باغ گرگان را در کفه دیگر ترازو قرار دهیم، باغ کشاورزی گرگان کفه خود را پایین می‌آورد.»

وی در ادامه گفت: «وجود چنین باغ شهری از زوایای مختلفی چون اکولوژیک و تاریخ، معماری و کاربری شهری قابل بررسی بوده و هر کدام مسئله کارکردهای خود را دارد.»

به گفته وی باغ کشاورزی گرگان قدمتی حدود 70 تا 80 سال دارد و تقریبا در نقطه مرکزی شهر گرگان واقع شده است. این منطقه بخش تجاری و مسکونی شهر محسوب می‌شود و اگر از نقطه‌ای بالای شهر گرگان به آن نگاه شود،‌ یک فضای سبز در میان آپارتمان‌ها و ساختمان‌ها دیده می‌شود که گویی با مساحت قابل توجهی در بهبود هوای شهر و کاهش آلودگی سهم مهمی دارد.

دوربیکی همچنین یادآور شد: «از نقطه نظر زیرساخت‌های شهری، این باغ کارکرد عمومی ندارد و مرکز تحقیقات کشاورزی استان است. پتانسیل‌های گرگان در کشاورزی باعث شد تا این باغ که از ابتدا با نگاه به تحقیقات زیست محیطی و کشاورزی شکل گرفته بود، آغاز به کار کند.»

باغ کشاورزی گرگان از نقطه نظر تعامل میان انسان و فضای شهری هم قابل تامل است. دوربیکی دراین‌باره می‌گوید: «پیشینه تاریخی باغ تعلق خاطری را برای اهالی ساکن در شهر گرگان به وجود آورده است و همچون میراثی معنوی، حس خاصی به مردم گرگان می‌دهد. در اطراف گرگان مناطق سبز بسیاری وجود دارد که مردم و گردشگران برای تفریح به آن‌جا می‌روند اما حضور یک باغ تاریخی در نقطه مرکزی شهر از جمله ویژگی‌های باغ کشاورزی گرگان است.»

دوربیکی همچنین در واکنش به ساخت مسکن مهر گفت: «پروژه مسکن مهر در هر نقطه دیگری از شهر قابل اجرا است و مشابه آن را در هر شهری از کشور می‌توان ساخت؛ اما با تخریب باغ کشاورزی گرگان، دیگر نمی‌توان نمونه آن را در جای دیگر با همین قدمت و تاریخ و میراث معنوی به وجود آورد. تخریب باغ کشاورزی گرگان مثل تخریب جنگل‌ها است. زمانی که جنگلی تخریب می‌شود دیگر نمی‌توان مشابه آن را ساخت.»

وی همچنین یادآور شد: «تا کنون اطلاعاتی از مشابه چنین باغی منتشر نشده و یا لااقل من در جایی به آن برنخورده‌ام. در همان زمانی که این باغ ساخته می‌شد، آن را در برنامه‌ریزی توسعه شهری دیده بودند. این درحالی است که امروز و با توسعه شهر قرار است باغ تاریخی گرگان از بستر شهری حذف شود.»

باغ کشاورزی در زمان پهلوی اول و با نگاهی به جمع‌آوری گونه‌های گیاهی ایران و تحت موضوع باغ گیاه‌شناسی به وجود آمد. به همین علت اکنون در این باغ گونه‌های متفاوت و حتی کم‌یابی از گیاهان و درختان پرورش یافته است و از سوی دیگر حضور همین گونه‌های نادر باعث شده تا این باغ به یک مرکز علمی آموزشی و تحقیقاتی بدل شود.

مساحت فعلی باغ بر اساس آخرین نقشه و گزارش‌ها حدود 97703 متر مربع است. طول آن در امتداد خیابان شهید بهشتی از ابتدای خیابان فردوسی، كنار اداره کل بازرگانی فعلی شروع و تا ساختمان جدید الاحداث بانک ملی در ناحیه شرقی ادامه یافته است. عرض آن در امتداد شمال به جنوب است و خیابان شهید بهشتی نیز در شمال این باغ قرار دارد.

باغ کشاورزی و مجموعه ساختمان‌ها و محوطه‌ی دانشگاه علوم کشاورزی، قبل از ایجاد خیابان شهید بهشتی در سال 1311 به صورت یکپارچه و واحد بوده است. این باغ در محدوده‌ی جغرافیایی عرض شمالی 36 درجه و50 دقیقه و30 ثانیه و طول شرقی 54 درجه و 26 دقیقه و30 ثانیه قرار دارد که ارتفاع آن 144 متر بالاتر از سطح دریای آزاد است.

طرح‌های درختکاری، کلکسیون‌های مختلف از گونه‌های مثمری همچون زیتون، آلو، انار و .. و انواع کاج و سرو نشان می‌دهد که هدف تحقیق و بررسی و پژوهش در این باغ مدنظر بوده، به نحوی که هم اکنون کلکسیون ارقام خارجی و همچنین ارقام زیتون داخلی باغ کشاورزی در دو قطعه جدا از هم باقی مانده است. طراحی باغ و آرایش کاشت درختان زیتون به نحوی صورت گرفته که اکنون پس ازگذشت 75 سال از کاشت نهال و اثبات پایداری درختان کاج و سرو، سر به فلک کشیده و ارقام مختلف زیتون، عرصه‌ مناسبی برای فعالیت علمی تحقیقاتی برای محققین رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی بوده و به عنوان بانک ژنی غنی و سرمایه‌ زیستی ارزشمندی برای استان گلستان و کشور محسوب می‌شود.

در گذشته در این باغ مجموعه‌ای دیگر همچون انواع گونه‌های سیب درختی، انار و آلوگوجه، توت و ... وجود داشته که به دلیل نیاز به ساختمان‌های اداری همچون اداره كل كشاورزی، سازمان پنبه و دانه‌های روغنی ایران به مرکزیت گرگان، اداره کل منابع طبیعی، بنگاه توسعه ماشین‌های کشاورزی، اداره خدمات هواپیمایی ویژه و در دهه چهل، بخشی از کلکسیون‌های باغی از جمله درختان انار به ایستگاه تحقیقات کشاورزی هاشم‌آباد در غرب گرگان منتقل و کلکسیون ارقام زیتون و انار در آن محل ایجاد شد و هم اکنون نیز موجود است.

محور فعالیت باغ کشاورزی گرگان هم برکلکسیون درختان مثمر، سیب، آلوگوجه، انار، گلابی، فندق و توت و ... قرار داشته و تک درختانی از این گونه‌ها به طور پراکنده تاکنون باقی مانده است. کلکسیون ارقام خارجی و داخلی زیتون در دو قطعه‌ی مجزا از هم وجود دارد و کلکسیون ارقام فندق نیز با انتقال نهال از دشت مغان استان اردبیل در سال 1378 نیز ایجاد شده است