ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ میراث فرهنگی ـ بقعه آقاسید حسین کیا در راسته ماهی فروشان و در جنب سماک کوچه در محله فشکالی در بافت قدیم شهر لنگرود قرار دارد. این بنا شامل اتاق حرم و ایوان های جانبی آن بوده كه امروزه دورتادور ایوان‌ها با دیوار محصور شده و جز ایوان ورودی، ایوانی باقی نمانده است. آزاره دیوارهای حرم و ایوان‌ها نیز با كاشی كاری عصر ایلخانی، صفوی و قاجار پوشیده شده است.

درهای بقعه از قدمت زیادی برخوردارند و دارای كتیبه با آیات قرآنی و ادعیه هستند. اتاق حرم دارای گنبد و ضریح مشبك است. دورتادور دیوارهای ایوان منقوش به نگاره‌های مذهبی است كه واقعه كربلا را حكایت می‌كنند. این اثر در تاریخ 11/4/1377 با شماره ثبت 2045 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

احمد بركاتی متولی و مسئول هیئت امنای بقعه آقا سید حسین در خصوص تاریخ این بنا گفت: « این بنا به نام بقعه آقا سید حسین كیا است. وی از فرزندان سید علی کیا و از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بوده و شجره او به امام زین العابدین(ع) می‌رسد و این شجره نامه به صورت مكتوب در این بقعه موجود است.»

وی به وجود یك بنای قدیمی در محل بقعه آقا سید حسین كه قدمت آن به دوره ایلخانی باز می‌گردد اشاره كرد و گفت: « بنای اصلی این ساختمان قبل از آتش سوزی دارای قدمتی درحدود 700 سال است و معماری همانند بناهای دوره ایلخانی داشته است. پس از آتش سوزی شهر لنگرود، بنای جدیدی در این مكان ساخته شد كه بانی آن حاج حسن از تجار استان گیلان بود. وی به همراه برادر خود علی، بقعه و مسجد آقا سید حسین را بازسازی كردند.»

با استناد به این كتیبه موجود در بنا می‌توان گفت بنای مذكور در این تاریخ توسط شخصی به نام حاج حسن مرمت شده و امروزه نیز بخشی از آن توسط سازمان متولی بازسازی شده و به گفته بركاتی این بازسازی‌ها شامل ترمیم بخشی از نقاشی‌های دیواری، سقف و كله شیری‌های این بنا می‌شود.

به گزارش CHN، چهار سوی شمال، جنوب،‌ شرق و غرب این ساختمان در گذشته باز بود و دور تا دور آن ایوان قرار داشت ولی پس از سال 1340 برای فراهم آوردن آسایش زوار، دور تادور این بنا محدود و دیوار كشیده شد و فقط ایوان جنوبی آن كه ورودی بنا به شمار می‌رود حفظ شده است.

اصل بنا خشتی بوده و از کاهگل ساخته شده است درحالی كه امروزه به دلیل بازسازی‌های غیر كارشناسانه تمام دیوارهای بنا با گچ پوشانده شده و گاه بسیاری از تزیینات این بنا همچون گچبری‌ها و آیینه‌كاری‌های آن زیر این گچ‌‌ها از بین رفته‌اند. به گفته بركاتی برخی از این آیینه‌كاری‌ها نیز به دلیل توسعه‌ای كه دراین بنا صورت گرفته از بین رفته‌اند.

بازسازی‌های غیر كارشناسانه به اینجا ختم نمی‌شود بلكه در بسیاری از بخش‌ها همچون سقف گنبدی شكل این بنا كه درست بالای بقعه قرار دارد و زیر بام سفال پوش مستور مانده است، شاهد هستیم با استفاده از رنگ روغن تمام آنچه كه بویی از قدمت و تاریخ داشت پوشانده شده و دیگر اثری از طاق آجری، کاهگلی كه این بنا با آن ساخته شده است نیست درحالی كه طاق نمای آن آجر كاری زیبایی داشته ولی امروز زیر گچ و رنگ روغن پوشیده شده است.

برخی از این آثار نیز به دلیل كنده‌كاری‌ها و یادگاری‌های بسیاری كه روی آنها نوشته شده بود توسط گچ پوشیده شده‌اند. به گفته بركاتی قرار است این بازسازی‌های غیر كارشناسانه كه توسط هئیت امنایی كه در گذشته متولی این بنا بوده‌اند انجام شده‌اند، توسط كارشناسان سازمان میراث فرهنگی تراشیده و احیا شود.

به گزارش CHN، در ایوان ورودی این بنا شاهد آرك های گچی هستیم كه هیچ تناسبی با معماری بنای مذكور ندارد. البته پنجره‌هایی با شیشه‌های آفتابگیر حدود 15 سال پیش در ضلع شرقی این بنا نصب شده‌اند كه كمی به سنت نزدیك هستند هرچند با معماری بناهای استان گیلان سنخیتی ندارند.

به گفته متولی بقعه، اطراف بنا با ستون‌های بسیار محكم از چوب آزاد درست شده است كه دارای قدمتی درحدود 200 سال هستند ولی امروزه، ستون‌های ایوان جنوبی با سنگهای مرمر پوشیده شده‌اند و ستون‌های داخلی بنا نیز در میان گچ پنهان شده‌اند و مرمت ستون‌های دیگر توسط چوب نراد انجام شده است. كف بنا كاشی شده و در سقف ایوان ورودی نیز سنگ كار كرده‌اند این درحالی است كه سقف داخلی بنا لمبه كوبی است و در آن از چوب‌های واشن استفاده شده است.

بركاتی یكی از دلایل بروز این مهم را عدم اهمیت سازمان میراث فرهنگی به این بنا عنوان كرد و گفت: سازمان میراث فرهنگی چند سالی است كه نسبت به این بنا توجه نشان داده است و در صدد مرمت این بنا برآمده‌.

به گفته بركاتی، كله‌شیری‌هایی كه در سقف بنا قرار دارند و دچار فرسودگی شده‌ بودند توسط سازمان متولی بازسازی شده‌است و نقاشی‌هایی كه در ضلع شمالی بنا كشیده‌شده‌اند در حال بازسازی است.

قدمت این نقاشی‌ها به اواسط دوره قاجاریه باز می‌گردد. خانواده بركاتی سیزده نسل است كه به عنوان متولی این بقعه فعالیت می‌كنند. وی به نقل از اجداد خود گفت: «این نقاشی‌ها قبل از آتش‌سوزی نیز بوده‌اند و بعد از آتش سوزی نیز توسط دو درویش مجددا كشیده شده‌اند.»

وی در اثبات صحبت‌های خود به كتیبه‌ سنگ نوشته‌ای كه در قسمت غربی بقعه قرار دارد اشاره كرد و گفت: «بعد از آتش سوزی تقریبا بخش‌هایی از این آثار سالم بودند و چهار سال بعد از آتش‌سوزی همان آثار را در قسمت غربی بنا نیز نقاشی ‌كرده‌اند.»

به گزارش CHN، آزاره دیوارهای داخلی حرم با كاشی‌های شش ضلع قدیمی و ازاره دیوار بیرونی با كاشیهای الوان منقوش از گل و پرنده پوشیده سده است . كاشی‌كاری‌هایی كه در ضلع جنوبی بقعه قرار دارند از دره قاجار باقی مانده‌اند و كاشی‌هایی كه در ضلع شرقی و شمالی بقعه دیده می‌شود كاشی‌های دوره ایلخانی است. درهای ورودی صحن و حسینیه متصل به آن دو لنگه و دارای كنده كاری‌های ظریف است و آیات قرانی به خط خوش بر آنها حك شده است.

سقاخانه‌ای كه در گوشه حیاط این بقعه قرار دارد با قدمتی درحدود 110 سال به دوره قاجار باز می‌گردد و به گفته بركاتی تنها در 10 روز اول ماه محرم در آن باز می‌شود و در كاشی‌كاری‌ها و آنچه كه در این سقاخانه قرار دارد هیچ دخل و تصرفی نشده است.

در سقاخانه نیز كاشی عصر قاجار با تصاویر بزرگ واقعه كربلا به چشم می خورد . نقاشی كاشی ها از عبدالله نامی به تاریخ 1320 هـ . ق است.

در نزدیكی این بنا نیز درختی با قدمت 500 سال وجود داشت كه طی سال‌ گذشته توسط شهردار به منظور حرص زدایی بریده شده است.