ایران‌بوم

بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که در حال حاضر 36.6میلیون نفر بیمار مبتلا به آلزایمر در دنیا زندگی می‌کنند و در هر چهار ثانیه یک نفر به این آمار افزوده می‌شود، ضمن آن‌که تخمین زده می‌شود تا سال 2015میلادی این آمار به بیش از 115 میلیون نفر برسد. بر اساس این آمار در سال 1420 خورشیدی حدود 6/3 درصد جمعیت ایران را سالمندان بالای 80 سال تشکیل می‌دهند که 50 درصد آنان دچار زوال عقلی می‌شوند، بنابراین در آن زمان تعداد مبتلایان به آلزایمر در کشور قریب به 500 هزار نفر خواهند شد.‏

کارشناسان معتقدند،افزایش طول عمر می‌تواند افراد مختلف را از نظر ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن و به‌‌خصوص آلزایمر، در معرض خطر قرار دهد و حتی باعث ایجاد ناتوانی یا نابسامانی‌های خانوادگی شود.
آنان هــمچنین مـی‌گـویند: «دمانس» یا «زوال عقل» یا «خردسودگی»، شایع‌ترین اختلالی است که در سالمندی بر حافظه و مهارت‌های شناختی مانند تفکر، استدلال، قضاوت و محاسبه‌های انسان تاثیر می‌گذارد و در نهایت هم انجام فعالیت‌های روزمره برای بیمار، سخت می‌شود و برای مراقبت از خود، به کمک نیاز پیدا می‌کند.‏

روند روبه رشد بیماری آلزایمر

معصومه صالحی ـ مدیر عامل انجمن آلزایمر ایران در مورد این بیماری به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: به «فراموشی» که بر اثر ابتلا به بیماری‌های دیگر در فرد رخ می‌دهد، «دمانس» گفته می‌شود و 60 درصد آن‌ها هم به آلزایمر می‌انجامد. اما دمانس‌های ناشی از بیماری‌هایی همچون دیابت (قند)، افسردگی و بیماری‌های عفونی با درمان بیماری زمینه، قابل بهبود و برگشت به حالت عادی است.
وی با اشاره به این مطلب که آمار ابتلا به بیماری آلزایمر متأسفانه در کشور روبه افزایش است، می‌افزاید: از آنجا که سالمند ایران روبه افزایش است و نیز ریسک فاکتورهایی که باعث بیماری آلزایمر می‌شوند، به‌صورت تصاعدی افزایش پیدا می‌کنند، بنابراین، باید از حالا به فکر آینده بود، چرا که فردا برای برنامه‌ریزی خیلی دیر خواهد بود. ‏
‏ ریسک‌های فاکتور‌های آلزایمر
صالحی با بیان این مطلب که علت به‌وجود آمدن بیماری آلزایمر هنوز مشخص نیست، یادآوری می‌کند: بالا رفتن سن یکی از عوامل اصلی ابتلا به این بیماری است و ‍‍وراثت هم تا قبل از 65 سالگی در ابتلا به آلزایمر موثر است. ولی مهم‌ترین مسایلی که می‌تواند این ریسک فاکتور‌ها را تشدید کند، عبارتند از روش زندگی که باید آن را تغییر دهیم و سعی کنیم بیشتر از مواد غذایی گیاهی، سبزیجات،میوه، غلات و گوشت سفید استفاده کنیم و از مصرف غذاهای آماده، نوشابه و روغن‌های اشباع بپرهیزیم و نیز روزی حداقل 20 دقیقه پیاده‌روی کنیم، چون زمانی که جسممان قوی شود، مغز مان هم قوی می‌شود.
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری آلزایمر، به چالــش کشــیدن مغز از طــریق یاد گیری زبان جدید،حل کردن جدول و حفظ کردن شعراست و همچنین باید از ضربه به سر پیشگیری شود، چون ضربه‌ای که در دوران کودکی منجر به بیهوشی کوتاه مدت شده باشد، ممکن است در سالمندی به آلزایمر بیانجامد. از این رو بوکسورها و کسانی که در کودکی ضربه مغزی شده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. ‏
‏ علایم هشدار دهنده آلزایمر
وی در پاسخ به این پرسش که آیا بیماری آلزایمر علایم خاصی دارد، اظهار می‌دارد:‌ باید فراموشی را در سالمندی جدی گرفت، تا جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود زیرا که شناخت زود هنگام این بیماری موجب کاهش معلولیت‌های ناشی از آلزایمر می‌شود . به طور کلی آلزایمر 10 علامت هشدار دهنده دارد که عبارتند از فراموش کردن قرار ملاقات‌ها و این‌که شخص آن‌ها را به یاد نمی‌آورد،مشکل در انجام کارهای عادی به طوری که غذا خوردن را به یاد نمی‌آورند یا اینکه توانایی قسمتی از پخت غذا را فراموش می‌کنند،ضعف بیان که برای پیدا کردن لغات مناسب دچار مشکل می‌شوند و گاهی کلمات ساده را از یاد می‌برند و لغات نامناسب دیگری جایگزین آن‌ها می‌کنند،گم کردن زمان و مکان به طوری که نمی‌توانند محل زندگیشان را پیدا کنند،قضاوت کردنشان کاهش پیدا می‌کند چون قدرت تصمیم گیری‌هایشان را از دست می‌دهند، تفکر ذهنی شان دچار مشکل می‌شود و در حساب و کتاب‌ها مشکل پیدا می‌کنند، به‌طور ناگهانی بدخلق و خوشحال می‌شوند و به طور کلی برای بیمار، تغییرات عملکردی به‌وجود می‌آید.‏
صالحی سپس می‌گوید: عدم شرکت در فعالیت‌های اجتماعی در سنین سالمندی به خصوص پس از بازنشستگی، موجب کاهش اعتماد به نفس افراد می‌شود.
انجام برنامه‌هایی مانند فعالیت در امور خیریه، رضایت و آرامش بیشتری را برای سالمندان به همراه می‌آورد.
همچنین توصیه می‌شود افراد در این سن با برقراری ارتباط دوستی با همسالان، از تنها ماندن بپرهیزند ضمن آن‌که با داشتن زندگی فعال و اجتماعی؛ به حفظ سلامت حافظه خود کمک کنند.
مراحل بیماری
صالحی می‌افزاید: بیماری آلزایمر 3 مرحله دارد و این مراحل نیز با توجه به گذشته و شرایط کنونی بیمار، در افراد مختلف متفاوت است و با پیشرفت بیماری، علایم آن نیز تشدید می‌شود. در مرحله اولیه، علایم و نشانه‌های بیماری خفیف است و به‌ تدریج بروز می‌کند و ممکن‌است این مرحله 2 تا 4 سال طول بکشد.‏
‏ در مرحله میانی، بسیاری از علایم ظاهر می‌شود و از نظر شدت هم متوسط و تکرارشونده است. در این مرحله، وابستگی بیمار شروع می‌شود و احتمال دارد 2 تا 10 سال هم ادامه یابد.‏
‏ در مرحله نهایی هم بیماری شدید است و بسیاری از نا توانی‌های جسمی و وابستگی‌های کامل بیمار اتفاق می‌افتد. تشخیص مراحل بیماری با انجام معاینه‌‌های بالینی و توجه به علایم‌ بیمار، تست حافظه و ام‌آرآی مشخص می‌شود.‏
‏ تشخیص قطعی آلزایمر
رئیس انجمن آلزایمر ایران در پاسخ به این پرسش که تشخیص بیماری آْلزایمر چگونه ممکن است، اظهار می‌دارد: معمولا افراد مبتلا در پاسخ‌دهی به سوال‌های به ظاهر ساده دچار مشکل می‌شوند و با تشخیص احتمالی بیماری، برای بررسی بیشتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌شوند تا با انجام اقدام‌های تشخیصی از قبیل گرفتن نوارمغزی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی یا آزمایش مایع مغزی نخاعی، ضایعات ساختاری مغز خود را نشان دهند. ‏
گاهی نیز بررسی اختلال‌های شناختی و رفتاری توسط متخصص اعصاب و روان لازم است تا احتمال وجود بیماری‌هایی که می‌توانند علایمی ‌مشابه آلزایمر ایجاد کنند، بررسی شود. بد نیست بدانید که یک روش تشخیصی تقریبا دقیق هم برای تشخیص آلزایمر وجود دارد که در آن، اسکن مغز همراه با تزریق ماده رادیواکتیو انجام می‌گیرد، اما به‌دلیل خطر مواد رادیواکتیو و گران بودن آن، زیاد استفاده نمی‌شود.
در حال حاضرهم روش ام‌آر‌آی به دلیل ایجاد تصاویر بهتر و خطرهای کمتر، بیشتر از سایر روش‌ها به کار می‌رود.‏
‏ اجرای طرح «حساس» ‏
‏ وی اجرای طرح «حساس» یعنی «حفظ سلامت افراد سالمند» را یکی از برنامه‌های مفید انجمن آلزایمر ایران ذکر می‌کند و می‌افزاید: براساس این برنامه افراد دارای بالای 50سال سن، مورد معاینه و تست حافظه و افسردگی قرار می‌گیرند و با تشکیل پرونده‌های بهداشتی می‌توانند در کلاس‌های زبان و قرآن و برنامه‌های سخنرانی، گردشی و تفریحی که برای آن ها در نظر گرفته شده است، شرکت کنند. چراکه انجام این فعالیت‌‌ها تا حد زیادی عوامل ابتلا به آلزایمر را در سالمندان کاهش می‌دهد.
بالا بودن فشارخون و کلسترول ‏
‏ صالحی با اشاره به این مطلب که بالا بودن فشار خون و کلسترول احتمال ابتلا به آلزایمر را در بزرگسالی افزایش می‌دهد،یادآوری می‌کند: با کنترل سندروم داون، بیماری‌های قلب و عروق، بالابودن فشارخون و کلسترول و همچنین دیابت، بیماری‌های عفونی و کم کاری تیروئید که از جمله بیماری‌های مسبب آلزایمر به شمار می‌روند، می‌توان تا حدی از دچارشدن به این بیماری پیشگیری کرد. نکته مهم و قابل ذکر این است که هر یکسال پیشگیری و شناخت زودهنگام آلزایمر، معلولیت ناشی از بیماری را 5 سال به تعویق می‌اندازد.
آموزش کودکان ‏
صالحی می‌گوید: انجمن آلزایمر ایران طرحی را در سطح مدارس منطقه 2 تهران به اجرا درآورده که بسیار موفقیت‌آمیز شناخته شده، به نحوی که توانسته است گواهی‌نامه بین‌المللی آموزش بیماران مبتلا به آلزایمر را دریافت کند.. براساس این طرح، به کودکان آموزش داده شد که چگونه به سبک صحیح زندگی کنند، از کلاه ایمنی به هنگام دوچرخه سواری یا اسکیت استفاده به عمل آورند و به اطرافیان خود کمک کنند که با به‌کارگیری شیوه‌های قابل اجرا، از بروز تنش‌های روانی در جمع خانواده پیشگیری کنند.‏
‏ رئیس انجمن آلزایمر ایران در مورد فعالیت‌های دیگر این انجمن خاطر نشان می‌کند: بیشتر فعالیت‌های انجمن در زمینه‌های فرهنگی است و چــندی اسـت که طرح کشــوری آموزش مبتـلایان به « دمانس» را به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ارائه کرده‌ایم و زنگ‌های خطر افزایش این بیماری در ایران را برای مسئولان به صدا در آورده‌ایم، چون در 30 سال آینده جمعیت سالمند ایران افزایش می‌یابد، به طوری که در سال 1425 خورشیدی تعداد این جمعیت به حدود 25 میلیون نفر می‌رسد که برای تامین رفاه و سلامت آنان از هم اکنون باید به فکر باشیم.‏
زنان، قربانیان اصلی آلزایمر ‏
وی با اشاره به اینکه بیماری آلزایمر درمان قطعی ندارد، می‌افزاید: نکته مهم در برخورد با بیماران مبتلا به آلزایمر، تشخیص زودهنگام بیماری است.
به‌طوری که هرچه زودتر پی به این بیماری برده شود، بهتر می‌توان آن را کنترل کرد. زیرا که مصرف داروها پیشرفت آلزایمر را کند می‌سازد.‏‏ صالحی همچنین یادآوری می‌کند: براساس تحقیقات انجام شده احتمال ابتلا به آلزایمر در زنان 5 تا 6 درصد بیش از مردان است، و این در حالی است که آلزایمر بیماری دوران سالمندی است و از اینرو کمک به حفظ فعالیت‌های مغزی و سلامت افراد در این دوره، در به تاخیر انداختن ابتلا به آلزایمر نقش مهمی دارد. ‏
راه‌های پیشگیری از بیماری آلزایمر
پزشکان برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر، توصیه‌هایی به شرح زیر دارند: از مصرف چربی‌های بد دوری کنید.‏مصرف چربی‌های اشباع و روغن‌های ترانس را به حداقل برسانید. این کار علاوه بر آن‌که به پیشگیری از آلزایمر کمک می‌کند، باعث پیشگیری از چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی - عروقی نیز می‌شود. چربی‌های اشباع، عمدتا در محصولات لبنی، گوشت و برخی روغن‌ها مانند روغن نخل (خرما) و روغن نارگیل یافت می‌شوند. چربی‌های ترانس نیز در تنقلات، کیک‌ها و کلوچه‌های آماده و غذاهای سرخ‌کرده وجود دارند. اگر در برچسب اطلاعات تغذیه‌ای یک خوراکی عبارت «روغن هیدروژنه» یا «نیمه هیدروژنه» دیدید، بهتر است از خرید آن صرف‌نظر کنید.
- بیشتر سبزیجات بخورید.‏
سبزیجات، حبوبات، میوه‌ها و غلات کامل، باید اصلی‌ترین بخش رژیم غذایی شما باشند. این خوراکی‌ها فاقد روغن اشباع و ترانس و در عوض سرشار از ویتامین‌هایی مانند فولات و ‏B6‎‏ است که نقش مهمی در سلامت مغز دارند.
همچنین اگر سبزیجات، میوه جات، حبوبات و غلات کامل بخش اصلی رژیم غذایی شما باشند از خطر بروز اضافه وزن و دیابت نیز دور خواهید ماند.
- مصرف ویتامین ‏E‏ را فراموش نکنید.‏
ویتامین ‏E‏ نوعی آنتی‌اکسیدان است که در بسیاری غذاها و به‌ویژه دانه‌ها یا مغزها یافت می‌شود. این ویتامین برای سلامت مغز مفید است و می‌تواند به پیشگیری از آلزایمر کمک کند. مصرف روزانه30 گرم از دانه‌ها یا مغزها، می‌تواند نیاز شما به ویتامین ‏E‏ را تامین کند. اگر به اندازه یک مشت آجیل معمولی مصرف کنید، تقریبا 5میلی‌گرم ویتامین ‏E‏ دریافت خواهید کرد. منابع دیگر این ویتامین، شامل میوه‌های استوایی مانند انبه، پاپایا، آووکادو و همچنین گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای قرمز، اسفناج و غلات پرک‌شده غنی‌شده با ویتامین ‏E‏ است.‏
‏- ویتامین 12‌‏B‏ کافی دریافت کنید.‏غذاهای غنی‌شده با ویتامین 12‌‏B‏ یا قرص‌های مکمل که دست کم نیاز روزانه به ویتامین 12‌‏B‏ برای یک فرد بالغ (2/4 میکروگرم در روز) را تامین کنند، منبع مناسبی از این ویتامین است. این ویتامین و دیگر هم‌خانواده‌هایش از گروه ویتامین ‏B، یعنی فولات و ویتامین ‏B6‎‏ به داشتن حافظه بهتر کمک می‌کنند و مانع از تحلیل رفتن بافت مغز می‌شوند.برای تامین ویتامین 12‌‏B‏ مورد نیاز بدن، می‌توانید از مکمل‌ها استفاده کنید یا غذاهای غنی‌شده با این ویتامین مانند شیرسویای غنی‌شده یا غلات پرک‌شده غنی‌شده را مصرف کنید. هر فرد بالغ روزانه به 2/4 میکروگرم ویتامین 12‌‏B‏ نیاز دارد. با وجودی که ویتامین 12‌‏B‏ در گوشت و لبنیات نیز یافت می‌شود، اما در افراد سالمند و به‌ویژه آن‌هایی که متفورمین یا داروهای ضداسید مصرف می‌کنند، مقدار کمی از این ویتامین جذب بدن می‌شود.
به همین دلیل محققان توصیه می‌کنند همه افراد بالای 50 سال از مکمل‌های حاوی ویتامین12‌‏B‏ مصرف کنند.
منابع سالم فولات شامل سبزیجات برگدار مانند کلم بروکلی، کلم‌پیچ، اسفناج و همچنین مرکبات، طالبی، نخودفرنگی و لوبیا است. مقدار توصیه‌شده مصرف فولات برای بزرگسالان 400 میکروگرم در روز است. برای اینکه این مقدار فولات را به بدنتان برسانید، می‌توانید در وعده صبحانه یک کاسه غلات پرک‌شده غنی‌شده با فولات بخورید یا یک بشقاب بزرگ سالاد سبزیجات درست کنید و روی آن لوبیای پخته‌شده، پرتقال حلقه‌شده و نخود فرنگی بریزید و نوش جان کنید. ویتامین ‏B6‎‏ نیز علاوه بر سبزیجات سبزرنگ، در لوبیا، غلات کامل، آجیل، موز و سیب‌زمینی شیرین یافت می‌شود. مقدار مورد نیاز روزانه این ویتامین برای سالمندان بیشتر است. با خوردن روزانه نصف فنجان برنج قهوه‌ای می‌توانید مقدار لازم از ویتامین ‏B6‎‏ را برای خودتان تامین کنید.
- مراقب آهن و مس باشید.‏
هنگام انتخاب مولتی‌ویتامین، محصولی را انتخاب کنید که فاقد آهن یا مس باشد و فقط در صورتی که پزشکتان تجویز کرده است از مکمل‌های آهن استفاده کنید. اگرچه آهن و مس هر دو برای سلامت مفیدند، اما مصرف بیش از حد آن ها باعث مشکلات ذهنی می‌شود.
- دور ظروف آلومینیومی را خط بکشید.دانشمندان سال‌هاست احتمال می‌دهند آلومینیوم یکی از عوامل تاثیرگذار در بروز بیماری آلزایمر باشد. هرچند این موضوع تاکنون اثبات نشده است، اما پرهیز از استفاده از ظروف آلومینیومی و خودداری از مصرف خودسرانه داروهای ضداسید حاوی آلومینیوم (مانند آلومینیوم ام‌جی)، معقول و محتاطانه به نظر می‌رسد. آلومینیوم در بعضی انواع بیکینگ پودر و فرآورده‌های خوراکی و نیز در اکثر محصولات ضد عرق (مام یا اسپری بدن) وجود دارد.
- ورزش کنید.‏
ورزش‌های هوازی (ایروبیک) منظم باید بخشی از برنامه زندگی شما باشد. دست‌کم 3 بار در هفته پیاده‌روی (هر بار به مدت 40 دقیقه) لازم است تا شما از فواید ورزش در پیشگیری از آلزایمر بهره‌مند شوید. ‏
اگر با پیاده‌روی میانه‌ای ندارید، سایر ورزش‌های هوازی را امتحان کنید. ورزش‌های هوازی مانع از تحلیل رفتن بافت مغز می‌شوند، حافظه را بهبود می‌بخشند و از مشکلات ذهنی جلوگیری می‌کنند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد افرادی که در سنین میانسالی و حوالی 40 سالگی ورزش می‌کنند، کمتر از دیگران در سنین بالای 65 سالگی به آلزایمر دچار می‌شوند.