ضرب المثل
امثال و حکم فارسی - پهلوان پنبه
- ضرب المثل
- نمایش از جمعه, 07 مهر 1391 17:24
- بازدید: 5476
برگرفته از روزنامه اطلاعات
محمدرضا سهرابی‌نژاد
یکی از اصطلاحات رایج در زبان فارسی که امروز هم ـ اتفاقاً ـ کاربرد زیادی دارد، اصطلاح «پهلوان پنبه» یا «پهلوان پنبه‌ای» است. بروز و ظهور این اصطلاح به روزگار پهلوانی و پهلوان پروری باز می‌گردد که دلیرمردانی متقی، جوانمرد، ایثارگر و باگذشت، دارای یال و کوپال بودند و در زورخانه‌ها با ذکر نام حضرت حق ـ سبحانه‌وتعالی ـ و مولا علی علیه‌السلام، جوانان این مرز و بوم را با ورزش باستانی و فنون و رموز جوانمردی آشنا می‌کردند و ایشان را به حلقة جوانمردان متصل می‌ساختند.
جوانمردانی که یک تار موی سبیل آنها با ارزش‌تر از صدها سند و قبالة خانه و مغازه بود.
به تقلید از این جماعت خدا باور و حق‌طلب، عده‌ای معدود که پایه و مایة پهلوانی نداشتند، با ادا و اصول، خود را به شکل و شمایل پهلوانان درمی‌آوردند و با قمه و قمه‌کشی و قرق بازار و گذرها و ایجاد رعب و وحشت، از کاسبان و برخی از افراد متمول باج می‌گرفتند و چنین شد که اندک‌اندک اوباشان به ایشان پیوستند و برای خود، کیاو بیایی یافتند (نمونه جالب این‌گونه افراد را مرحوم علی حاتمی در سریال به یادماندنی هزار دستان با آفرینش نقش «شعبان استخوانی» در حافظة پردة نقره‌ای به یادگار گذاشته است.)
گسترش نفوذ غدّاربندان و اوباشان با حمایت حکومت‌های دیکتاتور و زورگو که از حق و حقیقت هراسان بودند؛ کم‌کم چراغ زورخانه‌ها خاموش شد و آیین جوانمردی و پهلوانی منسوخ گردید. و از جماعت اوباش شعبان بی‌مخ‌ها ظهور کردند و میل و کباده و زورخانه را آلودند.
در پیدایی این اصطلاح، نقل قول‌های زیاد وجود دارد که از آن جمله این است که برخی از لحاف‌دوزها برای تبلیغ جنس پنبة خود، آدمک‌هایی بزرگ با پنبه تعبیه می‌کردند و در مقابل درِ مغازة خود به نمایش می‌گذاشتند و یا بعضی از افراد ضعیف الجثه برای عرض اندام، سفارش لباس‌هایی با سرشانه‌های پهن پنبه‌ای می‌دادند تا این‌که بزرگ جلوه کنند.
مردم هوشمند و روشن ضمیر و آگاهدل، به آن آدمک پنبه فروش و این‌گونه افراد که از پهلوانی فقط ظاهر آن را داشتند، به تمسخر می‌گفتند «پهلوان پنبه» یا «پهلوان پنبه‌ای»!
مصداق این‌گونه اشخاص را امروزه با ترویج داروهای مضّر ولی بادآور، در گوشه و کنار شهر می‌بینیم که بعضاً از پهلوانی فقط اندام‌های بادکرده، بازو و گردن کلفت دارند. اندام‌هایی خالی از روح فتوّت و جوانمردی و دستگیری از فقرا و ضعفا.
متأسفانه برخی از این‌گونه افراد به سبب غرور کاذب خود پهلوان بینی(!) در مسیرهای خلاف هم افتاده‌اند. در روزگار ما هم به ایشان «پهلوان پنبه» می‌گویند. باری؛ پهلوان واقعی به فرمودة سعدی بزرگ، کسی است که از ناتوانان دستگیری می‌کند:
شکرانة بازوی توانا
بگرفتن دست ناتوان است
