مجله
هفتمین شماره دورۀ جدید دوفصلنامه «باستان‌پژوهی» منتشر شد
- مجله
- نمایش از چهارشنبه, 19 مرداد 1390 14:14
- بازدید: 5509
هفتمین شماره نشریه «باستان‌پژوهی» که به زمینه‌های ایران‌شناسی، میراث فرهنگی، باستانشناسی، تاریخ و تاریخ هنر و موزه‌داری می‌پردازد، منتشر شد.
مطالب صفحات آغازین این شماره از باستان‌پژوهی نیز به وضع بحرانی میراث فرهنگی و نابودی میراث فرهنگی و معنوی ایران اختصاص دارد. همچنین موضوع چندپاره‌شدن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مورد توجه قرار گرفته و پرونده‌ای با عنوان «خودزنی در هنگامه جنگ» به وضعیت وخیم میراث فرهنگی و باستانشناسی در ایران پرداخته است.
بخش مهمی از مطالب این شماره به پروندۀ ویژه‌‌ای با عنوان «باستانشناسی، فرهنگ و هنر ماناها» اختصاص دارد که در خلال آن به مطالعات باستانشناسی انجام‌شده دربارۀ فرهنگ و تاریخ ماناها پرداخته شده است. ماناها یکی از اقوام بومی و ساکن منطقۀ غرب و شمال غربی ایران در هزارۀ یکم پ م هستند که در کنار سایر اقوام این خطّه همچون الیپی‌ها، پَرسوماشی‌ها، اَلَبریه‌ای‌ها و... حکومت‌هایی را تشکیل داده بودند. تدریجاً این حکومت‌های کوچک محلی در مواجهه با امپراتوری نیرومند آشور ضعیف و مضمحل شدند و در پی تشکیل اتحادیۀ قبایل ماد، که واکنشی در برابر تهاجم آشوری‌ها به لبۀ غربی فلات ایران بود، در پادشاهی متحد ماد مجتمع گشتند و به حیات خود ادامه دادند. تپه‌ها و محوطه‌های معرّف فرهنگ ماناها همچون سایر محوطه‌های باستانی غرب و شمال غرب کشور، در خلال سال‌های 1358 تا 1364، مورد تعرض و تجاوز غارتگران اموال فرهنگی قرار گرفتند و آسیب جدی دیدند. به‌گونه‌ای که هم اکنون شمار زیادی از آثار مربوط به ماناها در موزه‌های سراسر جهان از ژاپن تا آمریکا پراکنده است. با توجه به اینکه تاکنون نسبت به شناخت ماناها تلاش‌های اندکی صورت گرفته، انتشار این ویژه‌نامه برای گشودن بحث‌های بیشتر در این زمینه گامی مؤثر است.
از مطالب دیگر این بخش، میزگرد مفصل و خواندنی‌ای است که با شرکت مهرداد ملکزاده، کامیار عبدی و یوسف حسن‌زاده برگزار شده و بحث جامعی دربارۀ باستانشناسی و فرهنگ مردمان مانایی ارائه کرده است. در این میزگرد پژوهشگرانِ صاحب نظر در این حوزۀ مطالعاتی، به این پرسش که ماناها در کجای تاریخ ما ایستاده اند و چقدر دربارۀ آنها می دانیم پاسخ گفته‌اند. تکمیل‌کنندۀ مطالب این پرونده، کتابشناسی مطالعات مانایی است که به صورت موضوعی تدوین و نشر شده است.
از دیگر مطالب این شماره، مقاله‌ای است به قلم کوروش روستایی است که به نقد و ارزیابی فعالیت‌های یک گروه باستانشناسی ژاپنی به سرپرستی سه‌ایچی ماسودا در تپه‌های سنگ چخماق اختصاص دارد. این مقاله که با عنوان «ماسودا و چخماق: نگاهی به کاوش های هیأت ژاپنی در تپه های سنگ چخماق شاهرود» منتشر شده به دقت به ارزیابی و تحلیل کاوش ژاپنی‌ها در سال‌های آغازین دهۀ 1350خ/ 1970م در ایران می‌پردازد. تپه‌های سنگ چخماق یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی مربوط به دورۀ نوسنگی در خاورمیانه محسوب می‌شود که هرچند چندین فصل کاوش شده اما کاوشگران در انتشار نتایج آن کوتاهی کرده‌اند.
در بخش «موزه و موزه‌داری» این شماره، احسان (اسماعیل) یغمایی سلسله‌یادداشت‌های «یافتههای دور از بافت» را پی گرفته و به معرفی دو بافته یا پارچۀ با نگارۀ شاهین پرداخته که احتمالاً مربوط به دورۀ آل بویه است.
در بخش گزارش‌های این شماره نیز دو یادداشت دربارۀ بقایای بنایی احتمالاً ساسانی با چند قطعه گچبری فاخر که به طور اتفاقی در اسدآباد بهبهان یافته شده، منتشر گردیده است. همچنین در یاداشت دیگری، با توجه به نتایج آزمایشگاهی، تاریخگذاری جدید و دقیقی برای گورستان شمارۀ 88 تنگ بلاغی ارائه شده است.
بخش معرفی و نقد کتاب این شماره نیز نیز نگاهی انتقادی به موضوع «باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن کریم» دارد.
«باستان پژوهی»، با مدیر مسؤولی و سردبیری شهرام زارع انتشار می‌یابد. این نشریه هر شش‌ماه یکبار منتشر می‌شود. این مجله، از معدود نشریات حوزۀ میراث فرهنگی و باستانشناسی است که علاوه بر متخصصان، مورد توجه غیر متخصصان و عموم دوستداران میراث فرهنگی قرار دارد. برخی از مطالب شمارۀ اخیر این نشریه به شرح زیر است:
فهرست مطالب
پرونده: خودزنی در هنگامۀ جنگ
میراث یک ملت؛ یوسفی که به غلامی می فروشنش / حکمت اله ملاصالحی
سربازان یک جنگ فرهنگی / کامیار عبدی
سخت خاک آلود می آید سخن... / شهرام زارع
بازخوانی
نگاهی به کنگرۀ خاورشناسی پاریس و نتایج آن / شهریار عدل
نگاه
اهداف راهبردی برنامۀ ده سالۀ پژوهشکدۀ باستان شناسی / نوشتۀ منتشر نشده‌ای از زنده‌یاد مسعود آذرنوش
باستانشناسی بومی؛ تعبیرها و سوءتعبیرها / شهرام زارع
پرونده ویژه: تاریخ، فرهنگ و هنر ماناها از دیدگاه باستانشناسی
پادشاهی مانا، دورۀ ماد، و تاریخ ایران باستان / مهرداد ملکزاده
پادشاهی مانا: نگاهی به ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مانا بر پایۀ آگاهی های باستانشناسی و جغرافیای تاریخی / کاظم ملازاده
درآمدی بر باستان شناسی، تاریخ و فرهنگ ماناها / یوسف حسن زاده
ویژگی های قومی و شهرهای مانایی ها / راینر م. بوهمر، ترجمۀ فرانک بحرالعلومی شاپورآبادی
“زیویه” و زیویه: جعلِ یک خاستگاه / اُسکار وایت ماسکارلا، ترجمۀ اکرم غلامی خیبری و سیما میری
سفال با تزیین کنده در منطقۀ مانایی ها / راینر م. بوهمر، ترجمۀ اسماعیل امین مقدم
قاپلانتو؛ محوطه‌ای کم‌شناخته در مرکز سرزمین مانا / صدیقه قدرت آبادی و یوسف حسن زاده
کتابشناسی موضوعی مطالعات مانایی / یوسف حسن زاده
گفت‌وگو: میزگردی دربارۀ باستان شناسی ماناها / با حضور مهرداد ملکزاده، کامیار عبدی و یوسف حسن زاده
نقد و نظر
ماسودا و چخماق: نگاهی به کاوش های هیأت ژاپنی در تپه های سنگ چخماق شاهرود / کوروش روستایی
موزه و موزه داری
یافتههای دور از بافت (2) / احسان (اسماعیل) یغمایی
گزارش
گزارشی از بهبهان 1: گچبری روستای اسدآباد بهبهان (عبدالرضا پیمانی)
گزارشی از بهبهان 2: کوشک ساسانی ارگان (شهرام زارع و محمدتقی عطائی)
تاریخگذاری گورستان شمارۀ 88 تنگ بلاغی به روش کربن 14 (رمی بوشارلا، محمدتقی عطائی، خولیو سرمینتو و محمدجواد جعفری)
علاقمندان می توانند مجلۀ باستان پژوهی را از انتشارات طهوری، انتشارات توس (خیابان انقلاب، روبروی دانشگاه تهران) و کتابسرای بلخ (مقابل در شمالی دانشگاه تهران) تهیه کنند.
