ایران‌بوم

بسیاری از تالاب های کشور در سال 88، به دلیل خشکسالی، سوء مدیریت، قطع حق آبه و ... نابود شدند. روزنامه همشهری در گزارشی به نابودی این سرمایه های طبیعی پرداخته است.

در میان ذخایر آبی جهان تالاب‌ها به‌عنوان شاهکار خلقت، از جایگاه ویژه‌ ای برخوردارند. ارزش اکولوژیک تالاب‌ها ده برابر جنگل‌ها و 200 برابر زمین‌های زراعی است. متاسفانه در سال 88 بسیاری از تالاب های کشور، به دلیل خشکسالی، سوء مدیریت، قطع حق آبه و ... نابود شدند. روزنامه همشهری در گزارشی به نابودی این سرمایه های طبیعی و آثار مخربش بر محیط زیست پرداخته است.

تالاب‌های کشور ما سرمایه‌های با ارزشی هستند که در تنظیم سطح آب‌های زیرزمینی، جذب گردشگر، بهره‌ برداری‌های اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و همچنین مهاجرت انبوه پرندگان مهاجر از سراسر دنیا، زاد آوری‌ آبزیان و ایجاد محیطی مناسب برای حیات گیاهان خاص آن اکوسیستم، نقش بسزایی دارند. تالاب‌ها سالانه حداقل معادل 9/4 میلیارد دلار ارزش خدماتی به کشور ما کمک می‌کنند.

این رقم با توجه به اینکه طبق برآورد برخی از کارشناسان ارزش هر هکتار تالاب از لحاظ بوم شناختی به یکصد میلیون دلار می‌رسد، چندان هم دور از واقعیت نیست. بر اساس آمار بیش از 1800 تالاب در سراسر جهان در فهرست تالاب‌های تحت حفاظت کنوانسیون رامسر قرار دارند. ایران با دارا بودن 86 تالاب در رتبه نوزدهم از میان 150 کشور عضو کنوانسیون قرار گرفته است.

از 22 تالاب ثبت شده ایران در این کنوانسیون، 7 تالاب‌ " شورگل، یادگارلو و درگه‌سنگی "، " مجموعه تالاب انزلی "، " مجموعه 3 تالاب آلاگل، آلماگل و آجی‌گل "، " شادگان "، " نیریز "، " هامون " و " هیرمند " در معرض تغییرات شدید اکولوژیکی قرار دارند و به همین دلیل در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر ( تالاب‌های در حال انقراض ) قرار گرفته‌اند.

گاوخونی اصفهان

احمد کرمی، کارشناس محیط‌زیست با ابراز ناخرسندی از آسیب‌های جدی وارد آمده به تالاب گاوخونی با ارزش گفت:" عمق این تالاب به‌دلیل تغییرات اقلیمی، ورود حجم زیادی از فاضلاب‌های شهری و زه‌آب‌های کشاورزی، مصارف بی ‌رویه، احداث سدهای بالادست، تامین نشدن حقابه و عبور جاده از کنار تالاب به 10 سانتیمتر رسیده و به‌شدت آسیب دیده است."

وی افزود:" حتی در سال گذشته طبق اخبار منتشر شده، یک معدن در کنار تالاب قصد شروع فعالیت را داشت که تشکل‌های مردم نهاد منطقه، فعالیت آن را متوقف کردند. کرمی اطرنشان کرد: با توجه به وضعیت فعلی و پیش‌بینی مسئولان محیط‌زیست کشور، احتمالا این تالاب هم به فهرست تالاب‌های در حال انقراض (مونترو) اضافه خواهد شد. ارزش اقتصادی این تالاب در کمترین برآورد، 250 میلیارد تومان در سال اعلام شده است."

هامون سیستان

زمان شاه ‌محمدی حیدری، رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون، نیز معتقد است که آواره شدن 700 هزار سیستانی، نابودی شیلات، کشاورزی و صنایع‌ دستی و به تبع آن فرهنگ بومی و بی‌کاری 15 هزار صیاد محلی از جمله مشکلاتی است که بعد از خشک شدن این تالاب برای مردم منطقه به‌وجود آمده است.

وی افزود:" متروکه شدن صدها روستا، افزایش شمار بیماران مبتلا به آسم و ریه و بیماری‌های چشمی در اثر وزش طوفان‌های شن نیز تنها بخش کوچکی از پیامدهای خشک شدن هامون است‌ که مردم منطقه در حال دست و پنجه نرم کردن با آنها هستند."

حیدری تاکید کرد:" فعالیت قاچاقچیان سوخت همراه با عوامل دیگر محیط‌زیست طبیعی تالاب بین‌المللی هامون را تحت‌تأثیر قرار داده و از بین برده است."

دریاچه ارومیه

مهندس الناز ستاری، کارشناس محیط‌ زیست ارومیه هم اعلام کرد به ‌علت احداث جاده میان گذر، دریاچه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که این امر باعث افزایش غلظت نمک در یک بخش و کاهش نمک در بخش دیگر دریاچه شده است.

وی افزود:" همچنین در پی رعایت نکردن حقابه دریاچه به‌دلیل احداث 14 سد روی رودخانه‌های بالادست و وارد شدن پساب صنعتی مانند پساب مجتمع تولید کربنات سدیم، این دریاچه در آینده‌ای نه چندان دور خشک خواهد شد."

ستاری سوء ‌مدیریت در کشاورزی محدوده دریاچه ارومیه را، عامل اصلی کاهش آب این دریاچه دانست و گفت:" اگر در شرق و غرب دریاچه پل احداث شود، جریان آب گردش خواهد کرد و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آن کاسته می‌شود."

وی اظهار داشت:" تخریب جنگل‌ها و مراتع در بالادست دریاچه ارومیه عامل دیگر تخریب محیط‌زیست این دریاچه است که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد و با اقدامهای کارشناسی تلاش شود تا دریاچه پایداری خود را بازیابد."

تالاب بختگان

کامبیز بهرام‌ سلطانی، کارشناس آزاد محیط‌ زیست گفت:" به‌ علت احداث سازه‌های آبی در بالادست و برداشت بی‌رویه کشاورزان در طول رودخانه‌های تغذیه ‌کننده، تالاب بختگان خشک شده است و متأسفانه تعداد زیادی از جوجه فلامینگوها تلف شدند."

این دریاچه که دومین دریاچه بزرگ ‌ایران به‌ شمار می‌آید در سال‌های گذشته به ‌دلیل عوامل تهدید ‌کننده به ‌ویژه خشکسالی و احداث سدهای متعدد، آسیب بسیاری دیده است.

وی افزود:" نکته دیگری که فاجعه را در‌این منطقه شدت داده انتقال انواع فاضلاب‌های صنعتی و انسانی و کشاورزی به نواحی پایین دست است."

همچنین زه‌ کشی‌هایی که در منطقه ایجاد شده کل فاضلاب کشاورزی منطقه را که آلوده به انواع مواد شیمیایی و بیولوژیک است، وارد ‌این حوزه می‌کند. متأسفانه نگاه مسئولان و برخی کارشناسانی که به عنوان مشاور در دستگاه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، درباره اهمیت و ارزش اقتصادی منابع طبیعی چنان غیرعلمی ‌و سطحی است که از در‌یاچه‌ها به‌ عنوان گودال تبخیر فاضلاب کشاورزی استفاده می‌شود.

پریشان فارس

بیتا سحر خیز، کارشناس محیط‌ زیست استان فارس، گفت:" تالاب پریشان که از بهمن‌ماه سال گذشته مورد بی‌مهری پیمانکار راهسازی قرار گرفته و این در حالی است که پریشان تنها تالاب آب شیرین کشور محسوب می‌شود."

وی افزود:"‌ راه ‌سازان به ‌صورت مخفیانه و شبانه، ماشین ‌آلات خود را در منطقه مستقر و اقدام به آتش ‌زدن نی‌های بخشی از تالاب کردند و بعد، بستر‌ سازی‌ هزار متر از جاده را که حدود 700 متر از آن در داخل حساس‌ ترین بخش تالاب قرار داشت انجام دادند."

سحر خیز ادامه داد:" آنها با آتش زدن نیزارهای اطراف دریاچه پریشان هزاران قطعه لاک‌ پشت و پرنده‌های مهاجر را زنده ‌زنده در آتش سوزاندند. آتش‌ زدن نیزارهای اطراف دریاچه برای ساخت جاده اعتراض همه کارشناسان محیط‌ زیست را به همراه داشت."

تالاب بین‌المللی انزلی

کریم ثابت رفتار، مدرس دانشگاه گیلان، نیز بر این نکته تاکید کرد که تالاب انزلی جزو 10 تالاب ارزشمند کره زمین است.

وی افزود:" ورود 500 میلیون تن رسوب در سال، تخلیه سالانه 30 میلیون تن فاضلاب شهری، 15 هزار تن کود شیمیایی، 4 هزار لیتر سموم کشاورزی، جاری شدن فاضلاب حدود 50 کارخانه، ورود گونه غیر بومی آزولا، تبدیل تالاب به زمین‌های کشاورزی، آلودگی صوتی و سوختی ناشی از حرکت قایق‌های گردشگران و نهایتا احداث جاده کمربندی بندرانزلی از داخل محدوده حفاظتی به‌شدت این تالاب را تهدید می‌کند.

نامهربانی‌ها

اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌ زیست، اعلام کرد که 252 تالاب در ایران وجود دارد که این تالاب‌ها شامل دائمی، فصلی، شیرین، شور یا لب ‌شور هستند که یا به دریا می ‌ریزند و یا در خشکی قرار دارند.

وی دو عامل را از دلایل اصلی بحرانی شدن وضعیت تالاب‌ها در ایران می‌داند، نخست عوامل طبیعی و سپس عواملی که منشأ انسانی دارند.

کهرم بروز خشکسالی را از عمده ‌ترین عوامل طبیعی خشک شدن تالاب‌ها در ایران عنوان کرد و گفت:"‌ ایران از جمله کشورهای با بارندگی اندک است، و درحالی که میزان متوسط بارندگی در جهان 850 میلی متر است ایران سالانه 250 میلیمتر باران دارد. البته عوامل طبیعی دیگری نیز وجود دارد که از جمله آن می‌توان به ریزش کوه و پر شدن تالاب‌ها اشاره کرد که خشک شدن تالاب کره گهر در لرستان به همین دلیل بوده است."

کهرم در ادامه به عوامل غیر طبیعی با منشأ انسانی اشاره کرد و حفر چاه در اطراف تالاب‌ها، احداث جاده از میان تالاب‌ها، احداث بزرگراه و احداث سدها بدون توجه به مسائل جانبی را از جمله دلایل خشک شدن تالاب‌های بین‌المللی کشور دانست.