ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که 5 سال از شروع عملیات ترمیم و بازسازی دو بنای تاریخی حمام و مسجد روستای استاد می‌گذرد، این دو بنا همچنان در حال خاک خوردن هستند.

در مورد قدمت روستای استاد همین بس که برخی از مورخین معتقدند که آساک که یکی از پایتخت‌های دوره اشکانیان بود همین استاد کنونی است.

نام‌های قبلی این روستا آساک و استو بوده است و بر اساس نسخ تاریخی در زمان خسرو پرویز به دلیل اینکه ساکنین این منطقه در تولید صنایع دستی خبره (استاد) بوده‌اند، نام این منطقه از استو که یک لغت عربی است به استاد تغییر کرد.

اگر از قدمت تاریخی روستای استاد و مجموعه روستاهای اطراف آن بگذریم، بناهایی که میراث فرهنگی خراسان شمالی دست روی آن‌ها گذاشت و مدعی حفاظت و حمایت از آنان شد دو بنای تاریخی حمام و مسجد این روستا بود که متعلق به دوره صفویه و قاجاریه هستند.

شعری که مسئولین گفتند و در قافیه‌اش لنگ ماندند!

این دو بنا در سال 85 به ثبت ملی رسیدند و پس از آن زمزمه‌های مرمت و بازسازی آن‌ها از زبان مسئولین وقت میراث فرهنگی خراسان شمالی به گوش رسید.

خرداد ماه سال 86 بود که مسوول کارگاه‌های مرمتی میراث فرهنگی خراسان شمالی از اجرای طرح مرمت حمام تاریخی روستای استاد خبر داد.

علی مستوفیان عنوان کرد: در مرحله نخست این مرمت، بنای یاد شده پاکسازی شده و در قالب حفاظت اضطراری از آن رفع خطر شده است.

وی حفاظت اضطراری را مرحله مقدماتی مرمت دانست و گفت: در این مرحله برای بنای حمام تاریخی استاد ‪ ۱۵‬میلیون ریال هزینه شد که برای ادامه کار مرمتی بنا، به حدود ‪ ۷۰‬میلیون ریال اعتبار نیاز است.

مستوفیان این مرحله از پاکسازی بنای حمام را در طبقه فوقانی برای ایجاد تهویه به منظور دفع رطوبت، آواربرداری و جمع‌آوری نخاله‌ها عنوان کرد.

از طرف دیگر معاون وقت میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌شمالی نیز در مورد مسجد روستای استاد گفت: مرمت و استحکام‌بخشی بنای تاریخی مسجد جامع روستای استاد، به منظور رفع‌خطر و نجات‌بخشی اثر، انجام می‌شود.

علیرضا نجفی با اشاره به فعالیت‌های مرمتی در این اثر تاریخی، افزود: جمع‌آوری اندودهای فرسوده از فضای داخلی، برداشت آوار و خاکبرداری از ضلع‌غربی، حذف فضاهای الحاقی در ضلع‌غربی، خاکبرداری فضای داخلی برای اجرای بلوکاژ، ایجاد تهویه طبیعی در اثر خروج و دفع رطوبت حبس شده در فضای داخلی و... از فعالیت‌های انجام شده است.

وی از ادامه اقدامات مرمتی در این بنا خبر داد و گفت: شیب‌بندی محوطه و اصلاح مسیر آب رودها، ایجاد کانال دفع رطوبت در صورت نیاز، اصلاح بازشوها، ساخت درب و پنجره‌های چوبی با الگوی سنتی، اندود مجدد فضای داخلی، بدنه‌سازی و تثبیت جداره بیرونی اثر، محوطه‌سازی، اصلاح سیستم روشنایی، نصب تابلوی راهنما برای بازدیدکنندگان و گردشگران و ساخت سرویس‌های بهداشتی، ازجمله فعالیت‌های مرمتی در برنامه مورد نظر است.

خوش بود گر محک تجربه آید به میان

با وجود آمال و اندیشه‌های زیبای مسئولین میراث فرهنگی برای مرمت و بازسازی این دو بنا در عمل اتفاق چندانی برای آن‌ها نیفتاد.

در مورد حمام روستای استاد تنها خاک برداری انجام شد و بعد از آن نیز از همان موقع تاکنون، به مدت 5 سال به حال خود رها شده و کسی را نیز غم تاریخ کهن نیست.

مسجد روستای استاد نیز که به علت عرق مذهبی و علایق سنتی مردم اندکی وضع ساختمانی‌اش بهتر بود، حال و روز چندان خوشی پیدا نکرد، چرا که در آن زمان حدود 100 میلیون ریال برای مرمت‌های داخلی مسجد هزینه شد و پس از آن نیز دیگر نه خبری از مسئولین میراث فرهنگی شد و نه نشانی از وعده‌های زیبای بازسازی و نجات آثار تاریخی.

رهاسازی نیمه تمام مرمت این 2 اثر تاریخی همان بالایی را سر آن‌ها آورد که چندین قرن باد و آفتاب و رطوبت بر سر آن‌ها آورده بود، یعنی مرمت‌های داخلی و گچ بری‌هایی که بر اساس بافت سنتی در مسجد جامع روستا انجام شده بود، به علت عدم بازسازی و ترمیم سقف، دوباره تخریب شدند و حال و روزی بدتر از زمان قبل پیدا کردند.

در مورد حمام روستا نیز که تنها عملیات خاک برداری در آن انجام شده بود نیز وضع به همین منوال بود و در حالی که باد و آفتاب و رطوبت بی رحمانه بر پیکره عریان این اثر تاریخی تازیانه می‌زدند، مسئولین و متولیان آن سرگرم فعالیت‌هایی دیگر و به قول خودشان اولویت‌هایی جدیدتر! بودند.

گل‌هایی که به سر تاریخ می‌زنند

عملیات بازسازی و ترمیم بنای مسجد تاریخی روستای استاد پس از چند سال وقفه بار دیگر در روزهای اخیر آغاز شده است، اما حمام این روستا همچنان مورد قهر و بی مهری واقع شده و خبری از تخصیص اعتبار و ادامه عملیات مرمت آن به گوش نمی‌رسد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار مهر، عنوان کرد: در سال جاری 250 میلیون تومان از محل اعتبارات ملی برای اتمام عملیات بازسازی و ترمیم مسجد روستای استاد اختصاص یافته است.

علی اکبر وحدتی اظهار داشت: در حال حاضر این عملیات در حال انجام بوده و قرار است با این بودجه اقدامات بام سازی، اجرای کانال ناکش برای گردش هوا و کاهش اثر رطوبت، انجام گچ کاری و گچ بری‌های داخلی (دوباره کاری فعالیت انجام شده در سال‌های گذشته)، نصب سیستم الکتریکال شامل برق کشی، سیستم صوت، نورپردازی و ... و همچنین بندکشی کامل بنا صورت گیرد.

وی تصریح کرد: بودجه اختصاص یافته برای بازسازی این بنا تقریبا تکافوی اجرای کامل طرح مرمت مسجد روستای استاد را می‌دهد و بر این اساس تا چند ماه آینده عملیات بازسازی این مسجد به اتمام خواهد رسید.

وحدتی در مورد بازسازی حمام تاریخی رها شده در این روستا عنوان کرد: برای پیگیری عملیات ترمیم این حمام بودجه‌ای اختصاص نیافته و این نهاد نیز هم اکنون برنامه خاصی برای اجرای آن ندارد.

خفته خفته را کی کند بیدار؟

شنیدن اخبار از بین رفتن آثار تاریخی و باستانی همواره دل دوست داران فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی این مرز پرگهر را به درد می‌آورد، حال اگر حتی بخشی از تخریب‌های پیش آمده نیز به علت سوء مدیریت در نهاد متولی میراث فرهنگی باشد، این موضوع به هیچ عنوان قابل اغماض نیست.

در این سال‌ها میراث فرهنگی متولیان جورواجوری به خود دیده است، متاسفانه با وجود مدیریت‌هایی با علایق و سلایق خاص، حاشیه میراث فرهنگی همواره از اصل آن مهم‌تر شده است.

موضوع مرمت و بازسازی آثار تاریخی نیز توفیر چندانی با سایر اقدامات این نهاد ندارد، و دیگر تقریبا به همه ثابت شده که به قول سعدی علیه الرحمه در حالی که «خواجه در بند نقش ایوان است» گویا برخی خبر ندارند که «خانه از پای بست ویران است».

..........................

کزارش: علی خادمی