یادمان
کانسار نمک چهر آباد زنجان 4 مرد نمکی؛ شگفتی مومیایی ایرانی
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- جمعه, 04 شهریور 1390 12:19
- آخرین به روز رسانی در جمعه, 04 شهریور 1390 12:19
- نمایش از جمعه, 04 شهریور 1390 12:19
- بازدید: 3768
برگرفته از فر ایران
وقتی 1700 سال قبل 4 مرد وارد یک تونل نمکی در حوالی چهرآباد زنجان شدند، فکر نمی‌کردند که قرن ها بعد، به عنوان یکی از کشفیات باستان‌شناسی نام مردان نمکی روی آن‌ها گذاشته شود.
بعد از 1700 سال هنوز بخش هایی از این طناب پوسیده که زمانی 4 انسان وحشت‌زده را به یک‌دیگر پیوند داده بود، باقی مانده است. هر 4 مرد به فاصله 10 سال کشف شدند و آخرین آن‌ها چند سال قبل توسط باستان شناسان پیدا شد. این مردان به ترتیب کشف شدن مردان نمکی 1، 2، 3 و 4 نام گرفتند. به همراه این مومیایی‌های نمکی، تعدادی ابزارآلات و لوازم شخصی هم پیدا شده است. بررسی‌های انجام شده توسط دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد که این مردان متعلق به دوره ساسانیان هستند.
مرد نمکی 4
طبق آخرین بررسی‌های صورت گرفته روی مرد نمکی 4، احتمال می رود که این جسد متعلق به یک نوجوان با قد حدود 165 تا 170 سانتیمتر باشد.
ابوالفضل عالی، مسئول مطالعات مجموعه چهرآباد درباره یافته‌های اخیر مرد نمکی می‌گوید: «بعد از خاک‌برداری و پاک‌سازی جسد، علاوه بر شناسایی خنجر فلزی که نوک آن از سر غلاف بیرون زده است، دو کوزه کوچک سفالی هم پیدا شده که احتمالا محتوی روغنی به عنوان ماده سوختی برای روشنایی بوده است.»
مومیایی شامل سر و ساق و پای سمت چپ آن است. این مومیایی‌ها، برخلاف مومیایی‌های مصر باستان، تقریبا سالم مانده به طوری که حتی چهره فرد به وضوح مشخص است.
سر جسد که بخشی از شانه و استخوان ترقوه چپ آن را به همراه دارد، دارای مو و ریش بلند است. موها به جز ابرو که قهوه‌ای تیره است به رنگ سفید و زرد هستند.
سمت راست صورت دچار آسیب شدید شده و از بین رفته اما سمت چپ صورت سالم مانده است. درون گوش چپ، گوشواره‌ای به شکل حلقه طلایی وجود دارد.
ساق پای مرد نمکی که درون چکمه قرار گرفته است از زانوتا قوزک فقط استخوانی و کف آن دارای بافت نرم است. همراه این مرد 3 قبضه چاقو با دسته‌هایی از جنس شاخ حیوان، گوش پاک‌کن از جنس نقره، شلوارک از جنس پشم، بالاپوش پشمی با طرح های ساده‌ی هندسی به رنگ قرمز و قهوه‌ای بوده است.
قلاب‌سنگ، سنگ ساب، تکه‌هایی از سفال که قبلا به صورت یک ظرف سفالین بوده، از ابزارآلات دیگر این مرد نمکی است.
مرد نمکی 3
این مرد نمکی حین یک عملیات اضطراری کاوش با تعدادی شیشه فلزی با دسته چوبی کشف شد. وجود ابزار کار و یک پیه سوز سفالی در کنار استخوان‌های این مرد، احتمال دیگری را در ذهن باستان‌شناسان به وجود آورد.
شباهت میان این ابزار و ابزار به دست آمده از سلطانیه زنجان این احتمال را در ذهن تداعی کرد که شاید این مرد با 3 مرد دیگر ارتباطی نداشته و کارگر معدن در دوره‌ی بعد از اسلام بوده است.
مرد نمکی 1 و 2
دی ماه سال 1373 جمجمه مردی 35 ساله با موهای انبوه سفید و یک گوشواره‌ی طلا در گوش راست، از میان چنگک ماشین خاک‌برداری پیدا شد. ساق پا میان یک چکمه چرمی، شلوارک و سه خنجر با گوش‌پاک کنی نقره، همه آن چیزی بود که جمجمه را از سالیان دور همراهی کرده است. این جسد، مرد نمکی 1 نام گرفت و بعد از بررسی‌های گوناگون روی تک‌تک جوارح و اشیای متعلقه، به موزه ملی ایران منتقل شد.
10 سال بعد در همان معدن، کارگران به جسدی برخورد کردند. آنان نمی‌دانستند که همراه این جسد، 10 سال پیش از خاک بیرون آورده شده است. دومین جسد در فاصله 30 متری از مرد نمکی اول پیدا شده بود. بررسی‌های مقدماتی قدمت این جسد را هم 1700 سال تخمین زد.
اسکلت کشف شده، 185 سانتیمتر قد دارد. مردی 40 ساله با انگشت‌های خمیده که خبر از مرگ دردناک او می‌دهد. کارشناسان باستان شناسی با بررسی تعدادی لباس، چند قطعه سفال و یک تکه حصیر که در اطراف دو جسد پیدا شده، مرگ دو جسد را یک زمان اعلام کردند، اگرچه این دو، تفاوت‌های زیادی با هم داشتند.
امیر الهی، کارشناس باستان شناس می گوید: «تفاوت در نوع پوشش این دو نشان‌دهنده اختلاف طبقاتی میان آنهاست.»
جسد دوم، مرد نمکی شماره دو نام گرفت و راهی تالار مردان چهرآباد در موزه رختشوی‌خانه زنجان شد.
جلال کوچک مشکی، کارشناس ژنتیک وقتی از وجود مردان نمکی باخبر شد، به خاطر علاقه‌مندی که به تشخیص ژن مردان نمکی داشت، بخشی از استخوان دنده، بافت نرم بدن و مقداری از موی سر این جسد را مورد بررسی ژنتیک قرار داد.
هیچ بیماری خاصی در این فرد مشاهده نشد، اما آن‌چه که اهمیت دارد، شناخت بخشی از ساختمان ژنتیکی یک جسد تاریخی است که در ایران برای اولین بار تجربه شد.
