ایران‌بوم

محوطه باستانی "فراش" یکی از این محوطه‌ها است که باستان‌شناسان در آن موفق به کشف خارق‌العاده‌ای از یک سیستم آبرسانی ۵ هزار ساله شدند. سیستمی که با استفاده از لوله‌های سفالی در هم تنیده شده به وجود آمده‌است.

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی کاوش‌های باستان‌شناسی نجات بخشی در محدوده آبگیری سد سیمره توسط پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری و با همکاری وزارت نیرو به انجام رسیده‌‌است.هرچند با آبگیری سد، بخش زیادی از مطالعات باستان‌شناسی پس از ثبت و مستند‌نگاری به زیرآب رفته‌ است، اما هنوز بخش‌هایی باقی‌مانده که هیات‌های باستان‌شناسی را دوباره راهی این محوطه‌های باستانی کرده‌است.

یکی از این هیات‌های اعزامی به حوضه آبگیر سیمره، به سرپرستی لیلی نیاکان است که در محوطه‌ای به نام "فراش"، پیش از سال جدید، فعالیت‌های باستان‌شناسی را آغاز و به طور مداوم تا این لحظه ادامه دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی این هیات منجر به کشف دانش آبرسانی، متعلق به 5 هزار سال قبل شد که بسیار ارزشمند است.

محوطه باستانی فراش در کنار رودخانه سیمره و در ساحل شرقی آن، جایی که مرز استان لرستان آغاز شده، قرار دارد.

لیلی نیاکان،‌ سرپرست هیات باستان شناسی‌ در محوطه باستانی فراش، درباره این کشف می‌گوید: در فصل گذشته قطعاتی سفالی از شی‌ای نامشخص پیدا شد؛ با بالا آمدن تراز آب و سپس با پایین رفتن دوباره آن، بقایایی از تنبوشه‌های سفالی در کنار کارگاه فصل اول نمایان و ادامه کاوش منجر به کشف بقایای یک سیستم آبرسانی، متعلق به 5 هزار سال قبل شد.

بخشی از این این تنبوشه‌ها متعلق به سیستم آبرسانی باستانی است که کار انتقال آب را از مسیری به مسیر دیگر انجام می‌داد وبخشی دیگر با استفاده از مصالح محلی حفاظت و در بافت اصلی خود قرار گرفته‌است.

گفته می‌شود؛ مشابه چنین سیستمی پیشتر در محوطه باستانی چغامیش در خوزستان به دست آمده است. بر اساس مطالعات انجام گرفته قدمت این تنبوشه‌ها را می‌توان متعلق به حدود هزاره سوم قبل از میلاد یعنی 5 هزار سال قبل تخمین زد.

با بالا آمدن آب این کارگاه‌های جدید حفاری نیز، به زیر آب رفتند؛ اما هیات باستان‌شناسی موفق شد پیش از غرق شدن بخش‌های کشف شده از سیستم آبرسانی، روی تنبوشه‌های سفالی را به طور کامل پوشانده و حفاظت کند، تا پس از پایان عمر سد سیمره، باستان‌شناسان آینده بتوانند مطالعات بیشتر روی یافته‌های بدست‌آمده انجام دهند.

هیات باستان‌شناسی فراش به منظور کشف سرچشمه انتقال آب در مسیر یافت شده، کاوش باستان‌شناسی را با استفاده از ایجاد گمانه‌های کوچک ادامه دادند. این آبراهه دست‌کند به طور کامل روی پشته طبیعی کوه ساخته شده است.

البته کارکاوش‌ به همین‌جا ختم نشد و چند گمانه دیگر نیز برای کشف مسیر تنبوشه‌ها زده شد و کاوش برای یافتن ادامه مسیر این شبکه آبرسانی همچنان ادامه دارد.

مشخصات لوله‌های سفالی این تن‌پوشه‌ها یا همان لوله‌های آبرسانی سفالی با توجه به بقایای آثار به دست آمده به نظر می‌رسد در همین منطقه تولید و پخته شده‌اند. تعداد زیادی سفال‌های لوله‌ای شکل، ساخته شده که در ابعادی کمی کمتر از یک متر در هم تنیده شده‌اند. زمانی که آن‌ها را یافتیم همچنان در هم قرار گرفته و متصل بودند.

نکته جالب آن است که دو نوع تنبوشه متفاوت در این محوطه باستانی وجود دارد که به نظر می‌رسد کار تقسم آب را برعهده داشتند.

بیش از نیز 7 هیات باستان‌شناسی، مطالعات خود را در محدوده آبگیری سد سیمره انجام داده‌اند که با آبگیری این سد، تعداد زیادی از محوطه‌های باستانی به زیر آب رفته و همچنان نیز این روند ادامه دارد.