ایران‌بوم

بی‌تردید برای رسیدن به اهداف عالیه سند چشم‌انداز بیست‌ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و دستیابی به چشم‌اندازهای سازمان میراث فرهنگی همسو با سیاست‌های کلان نظام و با رویکرد جهانی شدن و شناساندن فرهنگ ایرانی با محوریت فرهنگ اسلامی، نیاز مبرم به حفظ منابع فرهنگی که بخش اعظم آن صنایع دستی است، وجود دارد.

یکی از راهکارهای اساسی برای حفظ صنایع دستی کشور استانداردسازی است که متاسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به کمک استانداردسازی می‌توان به بهترین شیوه، عملکرد فعلی خود را مستندسازی کرد و برای طراحی و بهبود مستمر کیفیت تولیدات صنایع دستی بستری مناسب فراهم آورد.

جهان امروز مدیون تمدن‌هایی است که طی اعصار و قرون، خردورزی بشر را گسترش داده‌اند. این توسعه و گسترش فکری بانیان و صاحبان تمدن‌ها بیش از همه خود را در محصولات و نمادهای قومی و تمدنی آن‌ها نمایان می‌سازد؛ محصولاتی که اکنون در موزه‌ها جانمایی شده‌اند و یا همچنان از آن‌ها استفاده می‌شود و یا در کتاب‌ها و کتابخانه‌ها به دنبال اطلاعاتی درخصوص آ‌ن‌ها می‌گردیم.

صنایع دستی از تبار همین نمادهای فرهنگی و تمدنی‌اند که با آن‌ها می‌توان زندگی تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و... اقوام و جوامع مختلف جهان را شناخت و شناساند. در واقع صنایع دستی بخش مهمی از سابقه و هویت و شناسنامه بشر را با خود همراه دارد.

کشورها از طریق صنایع دستی با دیگر کشورها آشنا می‌شوند. حتی صنایع دستی یکی از طرق گفت‌وگو محسوب می‌شود. گفتمان صنایع دستی در حال حاضر گفتمان مسلط بر رویدادهای فرهنگی دنیاست و ایران که یکی از کشورهای تمدن‌ساز دنیا به شمار می‌آید و تاثیری جدی در پدید آمدن دیگر تمدن‌ها داشته است، دارای صنایع دستی بسیاری است که ژرفا و گستردگی حوزه تمدنی ایران را نشان می‌دهد. صنایع دستی ایرانی ثابت کرده است که می‌تواند در زندگی ماشینی امروز نیز کاربرد داشته باشد.

استانداردسازی یکی از اصلی‌ترین نیازها برای رسیدن به اهداف کلی و کلان حوزه معاونت صنایع دستی است.

تجربه نشان داده است که در عمل برخی از کشورها و به‌ویژه کشورهای در حال توسعه به عللی چون ناآگاهی افراد در مورد استاندارد، توافق نداشتن با استاندارد،‌ ناتوانی در تطبیق دادن خود با تغییرات سریع و کنار آمدن با پیامدهای ناشی از تغییرات، نبود مزیت ویژه در بازار در قبال اجرای استاندارد و بالاخره برخوردار نبودن از امکانات یا توانایی لازم، به اجرای استانداردها تمایلی نشان نمی‌دهند.

بنابراین لازم است در کشور ما نیز به این عوامل توجه شود و موسسه استاندارد با مشارکت دستگاه‌های مسوول به از میان برداشتن عوامل کاربرد نداشتن استانداردها اقدام کند.

از اصول اولیه استانداردسازی که به جرات می‌توان گفت این سیستم بر پایه آن استوار است، کاهش تنوع و گوناگونی است. یعنی بر اساس این اصل نگاه استانداردگونه به موضوعات مختلف کالا، خدمات، فعالیت‌ها و سازمان‌ها به این شکل است که آیا تنوع بی‌موردی وجود ندارد که کاهش یابد؟

«اعظم اکبر حلوایی»، کارشناس صنایع دستی، می‌گوید: هدف از استانداردسازی دستیابی به درجه مطلوبی از نظم در یک زمینه معین است. اهداف استانداردسازی مناسب بودن کالاها، خدمات و فرایندها، کنترل گونه‌های مختلف، قابلیت تغییرپذیری و سهولت در ارتباطات را شامل می‌شود که با دستیابی به تمام یا برخی از این اهداف، استانداردسازی از مردم و محیط زیست حمایت می‌کند و موجب صرفه جویی کلی در مواد، ‌انرژی و کاربرد نیروی انسانی می‌شود.

استانداردسازی یک فعالیت علمی و اقتصادی است که نمایانگر تلاش آگاهانه جامعه و مبتنی بر همکاری تمام طرف‌های ذی‌نفع و ذی‌ربط از طریق فرایند اجماع است.

وی می‌گوید: ایجاد رویه‌های اصولی برای ارزیابی مطابقت محصول با استاندارد مانند نمونه‌برداری، ‌آزمایش و معیارهای انطباق ضروری می‌نماید.

این کارشناس در ادامه می‌افزاید: در حال حاضر با ورود صنایع دستی چینی و غیر استاندارد ،چالشی در مسیر رشد و توسعه‌ صنایع دستی بومی احساس می‌شود که استانداردسازی و در پی آن ارتقای سطح کیفی محصولات بومی یکی از راهکار‌های اساسی برای مقابله با این چالش و رسیدن به جایگاه واقعی در جهان به شمار می‌رود.

هدف از استانداردسازی صنایع دستی مانند استانداردسازی محصولات صنعتی نیست، بلکه با تدوین یک آیین‌نامه، تنها مراحل تولید، ابزار تولید، نحوه بسته‌بندی، شرایط کارگاهی و مواد اولیه با هدف حفظ و ارتقای کیفیت محصول، قانونمند می‌شود.

وی با بیان این که در شرایط حاضر کارگاه‌های صنایع‌ دستی ما کمتر این ویژگی‌ها را دارند، تصریح می‌کند: هدف از استانداردسازی حذف کارگاه‌های سنتی و یا روش‌های سنتی نیست، بلکه تنها می‌توان از مزیت تولید انبوه بر اساس یک دستورالعمل واحد به منظور ورود بیشتر به بازارهای جهانی استفاده کرد.

هدف از استانداردسازی محصولات صنایع دستی حفظ و پاسداشت میراث معنوی است البته با در نظر داشتن جایگاه تاریخی رشته‌های بومی.

بنابراین با انجام فعالیت استانداردسازی می‌توان کمک زیادی به حفظ این ارزش‌ها کرد و گامی بلند در مسیر حفظ اصالت‌ها و فرهنگ‌های دیرینه برداشت.

با استانداردسازی محصولات صنایع دستی می‌توان مصرف‌کننده‌ داخلی و خارجی را مطمئن ساخت که آنچه خریداری کرده اصل و مرغوب است و از آن مهم‌تر اصیل و فرهنگی است و این اقدام از فروش کالاهای نامرغوب و تقلبی نیز جلوگیری می‌کند.

در نتیجه، استانداردسازی راهی است برای معرفی، حفظ و تثبیت هرچه بهتر جایگاه صنایع دستی در جهان.

منبع: تارنمای میراث آریا