ایران‌بوم

شرکت کنندگان که در اکتبر 2005 به دعوت ایکوموس چین در شهر باستانی شیان (چین) گردهم آمدند تا در پانزدهمین نشست مجمع عمومی ایکوموس و مراسم چهلمین سالگرد تلاش طولانی آن برای تضمین صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی جهان- به‎عنوان بخشی از توسعه پایدار و بشری جهان- شرکت نمایند، ضمن بهره جستن از طیف وسیع موارد و بازتاب ‎های مشترک در جریان سمپوزیوم بین‎المللی مجمع عمومی درمورد یادمان‎ها و محوطه‌‎ها در محیط ‎های پیرامون آنها- حفاظت از میراث فرهنگی در مناظر شهری و مناظر طبیعی در حال تغییر و کسب اطلاع از طیف وسیع تجاربی که مسئولین چین و مقامات شناخته شده بین‎المللی، مؤسسات و متخصصین در تأمین مراقبت و مدیریت کافی از ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث- از جمله شهرهای تاریخی، مناظر طبیعی، مناظر دریایی، مسیرهای فرهنگی و محوطه‎ های باستان‎شناسی- در بستر تغییر و توسعه پرشتاب به دست آورده‎اند؛

- توجه به حساسیت بین‎المللی و حرفه‎ای نسبت به امر حفاظت از محیط‎های پیرامون یادمان‎ها و محوطه‎ها آنگونه که در متون ذیل اظهار شده است: منشور بین‎المللی حفاظت و مرمت یادمان‌‎ها و محوطه‌ها- منشور ونیز (1964) - و بسیاری از متونی که با الهام گرفتن از منشور ونیز و بخصوص از طریق کمیته‎های ملی و بین‎المللی ایکوموس تدوین شده‎اند، همچنین سند نارا درمورد اصالت (1994) و قطعنامه‌‎های پایانی و توصیه‎نامه‎های مصوب نشست‎های بین‎المللی نظیر بیانیه هوی آن درمورد حفاظت از نواحی تاریخی در آسیا (2003)، بیانیه بهبود وضعیت میراث فرهنگی بم (2004)، و بیانیه سیول درمورد توریسم در شهرها و مناطق تاریخی آسیا (2005)؛

- توجه به اشاره‌‎هایی که در کنوانسیون‎ها و توصیه‎نامه‎ های یونسکو راجع به مفهوم محیط پیرامون شده است، از جمله توصیه نامه راجع به صیانت از زیبایی و ویژگی منا ظر و محوطه‎ ها (1962)، توصیه ‎نامه راجع به حفظ اموال فرهنگی در معرض خطر بواسطه فعالیت ‎های عمومی یا خصوصی (1968) توصیه نامه راجع به صیانت و نقش معاصر مناطق تاریخی (1976)، کنوانسیون صیانت از میراث فرهنگی ناملموس (2003) و بخصوص کنوانسیون میراث جهان (1972) و رهنمود های عملیاتی آن کنوانسیون که دراین اسناد، محیط پیرامون به منزله ویژگی مشخصه اصالت دانسته شده و نیازمند حمایت از طریق ایجاد مناطق حایل معرفی شده است و توجه به فرصت مداومی که این امر برای همکاری بین‎المللی و در حوزه چندین رشته علمی میان ایکوموس، یونسکو و دیگر همکاران به همراه آورده و توسعه عناوینی چون اصالت یا حفاظت از مناظر طبیعی ، شهری، تاریخی مذکور در یادداشت تفاهم وین (2005) را سبب می‎شود.

- تأکید بر ضرورت توجه کافی به تغییر شکل‎های سریع و یا روزافزون شهرها، مناظر طبیعی و مسیرهای میراث- که حاصل تغییرات در روشهای زندگی، توسعه کشاورزی، توریسم یا سوا نح فراگیر ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی می‎باشند- و تأکید بر ضرورت شناسایی رسمی، حمایت و تقویت کافی حضور پرمعنایی که ساختارها، محوطه ‎ها و مناطق میراث در محیط پیرامون خود دارند و در واقع این روشی برای کاهش تهدید جریانات تغییر شکل علیه کمال اصالت، معنا، ارزشها، انسجام و تنوع میراث فرهنگی است؛

- بیانیه ذیل را که حاوی یکسری اصول و توصیه‎ هاست، تصویب می‎کنند و آن را به استحضار سازمانهای بین‎الدولی و غیر دولتی، مقامات ملی و محلی که قادر به کمک از طریق وضع قانون، سیاست‎گذاری، برنامه‎ریزی و مدیریت به منظور حمایت و حفاظت بهتر ساختارها، محوطه ‎ها و مناطق میراث جهان در محیط پیرامون آنها هستند، می‎رسانند.

تصدیق سهم محیط پیرامون در اعتبار یادمان ‎ها، محوطه ‎ها و مناطق میراث

1- محیط پیرامون یک ساختار، محوطه یا منطقه تاریخی به معنای محیط بی‎واسطه وگسترش یافته‎ای است که بخشی از اعتبار و ویژگی متمایز آن ساختار، محوطه یا منطقه را تشکیل داده و یا در آن اعتبار و ویژگی متمایز سهم دارد.، محیط پیرامون علاوه بر جنبه‎های مادی و بصری، تعامل با محیط طبیعی را نیز در بر می‎گیرد؛ اعمال اجتماعی یا معنوی گذشته یا حال، رسوم، دانش سنتی، استفاده یا فعالیت‎ها و دیگر اشکال جنبه‎های میراث فرهنگی ناملموس که فضا و همچنین زمینه فعلی و پویای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را ایجاد کرده و شکل می‎دهد.

2- ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث در مقیاس‎های گوناگون، شامل تک بناها و یا فضاهای طراحی شده، شهرهای تاریخی یا مناظر طبیعی شهری، مناظر طبیعی، مناظر طبیعی دریایی، مسیرهای فرهنگی و محوطه‎های باستان‎شناسی، اعتبار و ویژگی متمایز خود را از ارزش‎های شناخته شده اجتماعی و معنوی، تاریخی، هنری، زیبایی شناختی، طبیعی، علمی، یا دیگر ارزش‎های فرهنگی خود اخذ می‎کنند. آنها همچنین اعتبار و ویژگی متمایز خود را از ارتباطات پرمعنایشان با بستر و محیط پیرامون مادی، بصری، معنوی و غیره خود کسب می‎کنند.

این ارتباطات می‎تواند حاصل یک عمل آگاهانه و برنامه‎ریزی شده، باور معنوی، رویدادهای تاریخی، استفاده یا یک روند تدریجی و زنده در طول زمان و از طریق سنت‎های فرهنگی باشد.

درک، مستندسازی و توضیح محیط پیرامون در بسترهای گوناگون

3- درک، مستندسازی و توضیح محیط پیرامون در تعریف و تقدیر از اعتبار میراثی هر ساختار، محوطه یا منطقه ضروری است.
تعریف محیط پیرامون مستلزم درک تاریخ، تکامل تدریجی و ویژگی نواحی اطراف ذخیره میراث است. تعریف محیط پیرامون روندی است که در آن به‎ عوامل متعدد برای لحاظ ویژگی تجربه حضور و خود ذخیره میراث توجه می‎شود.

4- درک محیط پیرامون به شیوه‎ای فراگیر، مستلزم استفاده از چند رشته علمی و استفاده از منابع اطلاعاتی مختلف است.
منابع شامل مستندات ثبت شده رسمی و بایگانی‎ها، توصیفات هنری و علمی، تاریخ شفاهی و دانش سنتی، دیدگاه‎های جوامع محلی و مرتبط همچنین تحلیل نظریات و دیدگاه ‎های هنری سنت‎های فرهنگی، آیین‎های مذهبی، اعمال و مفاهیم معنوی همچنین تاریخ، نقشه‎برداری، ارزش‎های محیط زیست طبیعی، استفاده و دیگر عوامل به ایجاد طیف کامل ارزش‎ها و ابعاد ملموس و ناملموس یک محیط پیرامون کمک می‎کنند.

در تعریف محیط پیرامون باید ویژگی و ارزش‎های آن و ارتباطی که با ذخیره میراث دارد، بدقت و جزء به جزء مشخص شود.

توسعه ابزار و اقدامات برنامه‎ریزی برای حفاظت و مدیریت محیط‎های پیرامون

5- اجرای ابزار، سیاست‎ها، استراتژی‎ها و اقدامات قانونگذاری و برنامه‎ریزی مؤثر به منظور مدیریت پایدار محیط‎های پیرامون، مستلزم ثبات و تداوم به کارگیری بسترهای محلی یا فرهنگی که در آنها کاربرد دارند؛ ضمن انعکاس آنها می‎باشد.
ابزار مدیریت محیط‎های پیرامون شامل تدابیر قانونگذاری مشخص، آموزش حرفه‎ای، توسعه برنامه‎ها یا سیستم‎های حفاظت و مدیریت جامع و استفاده از روش‎های علمی و کافی برآورد تأثیر بر میراث می‎باشد.

6- وضع قوانین، مقررات و رهنمودهای حمایت، حفاظت و مدیریت ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث باید با هدف حمایت یا ایجاد منطقه حائل در اطراف آنها صورت گیرد تا از این طریق، اعتبار و ویژگی متمایز محیط پیرامون آنها انعکاس داده شده و حفاظت گردد.

7- هنگام تنظیم اسناد برنامه‎ریزی، باید پیش‎بینی‎هایی برای کنترل کار آمد تأثیر تغییر افزوده یا سریع بر محیط‎های پیرامون به عمل آید.
خطوط افق معتبر ساختمان‎ها؛ خطوط دید و فاصله کافی میان هر ساخت و ساز جدید عمومی یا خصوصی و ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث در ارزیابی پیشگیری از تعرضات بصری و فضایی یا استفاده نامتناسب از زمین در محیطهای پیرامون معتبر نقش اساسی دارند.

8- شایسته است در ارزیابی‎های تأثیر بر میراث، به هر تحول و ساخت و ساز جدیدی که بر اعتبار ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث و بر محیط پیرامونشان تأثیر می‎گذارد، توجه شود.
ساخت و ساز و هر تحولی در محیط پیرامون ساختارها، محوطه‎ها، و مناطق میراث، باید بطور مثبت به توضیح اعتبار و ویژگی متمایز آنها و کمک به آن اعتبار و ویژگی بیانجامد.

کنترل دایم تغییر موثر بر محیط پیرامون و مدیریت آن

9- نرخ تغییر و تاثیرات مجزا و تدریجی تغییر و تغییر شکل محیط‎های پیرامون ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث، روندی دایمی است که باید دایما کنترل شده و مدیریت شود.
تغییر شکل اضافی و همچنین سریع مناظر طبیعی شهری یا روستایی ، روش های زندگی ، اقتصاد ها یا محیط زیست طبیعی می توانند تأثیراساسی یا جبران ناپذیری بر سهم واقعی محیط پیرامون در اعتبار ساختار ، محوطه ، یا منطقه میراث بگذارند.

10- تغییر در محیط پیرامون ساختارها ، محوطه ‎ها و مناطق میراث باید با هدف حفظ اعتبار فرهنگی و ویژگی متمایز آن مدیریت شود.
مدیریت تغییر در محیط پیرامون ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث، ضرورتاً مستلزم پیشگیری یا ایجاد مانع در برابر تغییر نیست.

11- لازم است در امر نظارت و کنترل، رهیافت‎ ها و اقداماتی برای تقدیر و سنجش و نیز پیشگیری یا جبران زوال، لطمه وارده به اعتبار یا ناچیزشماری آن و پیشنهاد اصلاح اقدامات حفاظت، مدیریت و توضیح، تعیین شود.
شاخص‎های کمی و کیفی برای ارزیابی سهم محیط پیرامون در اعتبار ساختار، محوطه و منطقه میراث هم باید ایجاد و گسترش یابد.
شاخص‎های نظارت و کنترل باید شامل جنبه‎های مادی چون تجاوز به منظرها، خطوط افق‎های مریی ساختمان‎ها یا فضا های باز، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و نیز ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشند.

کار با جوامع محلی، تشکل‎های متخصصین رشته‎های علمی و جوامع بین‎المللی به منظور همکاری و آگاه‎سازی در راستای حفاظت و مدیریت محوطه‎ها

12- همکاری و به کارگیری جوامع مرتبط و محلی به‎عنوان بخشی از استراتژی‎های پایدار درحال توسعه برای حفاظت و مدیریت محیط‎های پیرامون، ضرورت دارد.
لازم است استفاده از رشته‎های علمی مختلف و ایجاد ارتباط میان آنها به‎عنوان یک اقدام استاندارد در امر حفاظت و مدیریت محیط‎های پیرامون مدنظر قرار گیرد. حوزه ‎های مرتبط با میراث فرهنگی شامل معماری، برنامه‎ریزی شهری و منطقه‎ای، برنامه‎ریزی منظره، مهندسی، انسان‎شناسی، تاریخ، باستان‎شناسی، مردم‎شناسی، موزه‎داری و بایگانی‎ها می‌باشند.
همکاری با موسسات و متخصصین در حوزه میراث طبیعی نیز باید به عنوان بخش مکمل اقدام مناسب در شناسایی، حمایت، معرفی و توضیح ساختارها، محوطه‎ ها یا مناطق میراث در محیط پیرامونشان، ترغیب گردد.
13- لازم است آموزش حرفه‎ای، توضیح، آموزش جامعه و آگاه‎سازی عمومی ترغیب شود تا اینگونه همکاری‎ها و تقسیم دانش تقویت شده و همچنین اهداف حفاظت ترویج شده و، بهبود کارایی ابزار حمایت، برنامه‎های مدیریت و دیگر وسایل مربوطه بهبود یابد.
تجربه، دانش و ابزاری که بواسطه حفاظت از تک بناها، محوطه ‎ها و مناطق میراث به دست آمده‎اند، باید در تکمیل مدیریت محیط پیرامون آنها هم مورد استفاده قرار گیرند.
ضروری است منابع اقتصادی برای تحقیق، ارزیابی و برنامه‎ریزی استراتژیک حفاظت و مدیریت محیط پیرامون ساختارها، محوطه‎ها و مناطق میراث تخصیص داده شود.
آگاهی از اعتبار ابعاد مختلف محیط پیرامون، وظیفه مشترک صاحبان حرف، مؤسسات، جوامع مرتبط و محلی است. آنها باید هنگام اتخاذ تصمیم، به ابعاد ملموس و غیر ملموس محیط‎های پیرامون توجه داشته باشند.

تصویب شده در 21 اکتبر 2005 در شیان (چین)