یادمان

نابودی آثار تاریخی شهر تاریخی هرمز اردشیر در کانالهای قطار شهری

لایه های تاریخی، تکه های سفالی کوزه ها و ظروف باستانی و رگه های دیوار چینی که یادگارهایی از تمدن دو هزار سال پیش این منطقه از کشورمان است به مدد چنگال فولادی و غول پیکر بولدوزرها و لودرها از دل خاک بیرون آورده شده و در قالب مشتی خاک بی ارزش روی هم تلنبار می شد.

شهر هرمز اردشیر که پایه ها و ستونهای شهر جدید اهواز بر روی شانه های آن بنا شده است و پیشینه پرشکوه تمدنی این منطقه محسوب می شود به گواه اسناد و مدارک دست کم تا 60 یا 70 سال پیش بقایا و آثار واضح آن برای همه قابل مشاهده بود و از همین رو در سال 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسید.

نقشه ای از کتاب الاقالیم اصطخری مربوط به هزار و صد سال پیش
که محل شهر تاریخ هرمز اردشیر (هرمشیر) بر روی آن مشخص شده است

پس از آن اما به دلیل بی توجهی های بلند مدت و دامنه دار و رونق ساخت و سازهای جدید شهری هیچگاه به این شهر باستانی و پر اهمیت آنچنان که شایسته باشد توجهی نشد تا به مرور و پس از چند دهه پیدا کردن حریم و محل واقع شدن آن به یکی از اصلیترین دغدغه های باستان شناسان منطقه و علاقمندان میراث فرهنگی خوزستان تبدیل شود.

در چنین وضعیتی آخرین تحلیلها و گمانه زنیهای کارشناسان، محل یکی از مراکز اصلی این شهر تاریخی را در منطقه دروازه شهر اهواز تشخیص داده بود که به دلیل عدم همکاری و توجه کافی سازمان میراث فرهنگی هیچگاه به این مسئله توجهی نشد. از همین رو در زمانی که طرح احداث قطار شهری اهواز رنگ واقعیت و اجرا به خود گرفت و متولیان امر مسیرهای آن را اعلام کردند ناگاه کارشناسان و علاقمندان میراث فرهنگی متوجه شدند که مسیر عبور یکی از خطوط این قطار شهری و محل احداث یک ایستگاه آن دقیقا در یک تپه باستانی مربوط به شهر هرمز اردشیر پیش بینی شده است.

این کارشناسان بلافاصله از سازمان میراث فرهنگی درخواست کردند پیش از اجرایی شدن این پروژه گمانه زنی و کاوشهای لازم برای شناسایی حریمها و مناطق تاریخی انجام گیرد تا خطوط این قطار از محلهای تاریخی عبور نکند و موجب نابودی آن را فراهم نسازد.

همچنین یک باستان شناس و کارشناس میراث فرهنگی خوزستان در گفتگو با خبرنگار مهر با تایید این مسئله گفت: برای احداث قطار شهری اهواز مسیرهای عبور یا اصلا مطالعه نشدند یا به صورت ناقص مطالعه شده اند.

حمیدرضا فرخ احمدی اضافه کرد: مدیر وقت پژوهشگاه باستان شناسی بدون هرگونه مشورت با کارشناسان بومی منطقه، کارشناسهایی را برای گمانه زنی در این باره آورد که گمانه زنی هایشان ناقص و اشتباه بود.

با هر بیلی که بولدوزرها برای حفر کانال مترو اهواز بر زمین زده اند سفالهای تاریخی بیرون می آمد

وی با اشاره به عدم همفکری سازمان میراث فرهنگی با کارشناسان بومی تصریح کرد : به ما اجازه دخالت و نظر دادن ندادند در صورتی که مطمئنا کارشناسان بومی به دلیل شناخت از وضعیت منطقه می توانستند در شناسایی بافتها و محلهای تاریخی بهتر عمل کنند.

این باستان شناس که در زمینه یافتن شهرهای تاریخی تخصص دارد و تا کنون محل شهرهای تاریخی "بصنی" ، "جبی" و"سوق الاربعه" در نقاط مختلف استان خوزستان را شناسایی کرده است تاکید کرد: در حال حاضر محدوده ای که ایستگاه دروازه در منطقه کوی علامه قرار گرفته است نقطه ای است که در اطراف آن در کوی عامری، منطقه دروازه و ... همیشه آثار تاریخی پیدا می شود.

فرخ احمدی اعلام کرد: به احتمال زیاد با توجه به تحقیقاتی که انجام داده ایم این محل مرکز شهر تاریخی هرمز اردشیر است که در سال 1310 به ثبت ملی رسیده ولی هیچ گاه از آن محافظت و نگهداری نشد و همچنین محدوده اش نیز مشخص نشد.

این کارشناس میراث فرهنگی با تاکید مجدد بر انجام مطالعات غیردقیق و گمانه زنیهای اشتباه توسط کارشناسان پژوهشکده وقت باستان شناسی در این زمینه گفت: کارشناسان پژوهشکده میراث فرهنگی که در آن زمان دکتر فاضلی رئیس آن بود برای کل مسیرهای مترو اهواز تنها یک نقطه را گمانه زنی و مورد بررسی قرار دادند و تاسف بارتر آنکه آنها محل گمانه زنی خود را با فاصله از محل تپه تاریخی که مترو از وسط آن می گذرد قرار دادند در حالی که محل دقیق قرار گرفتن ایستگاه مترو درست در محل این تپه قرار می گیرد.

شواهد نشان می دهد محل احداث ایستگاه دروازه مترو اهواز در وسط یک تپه باستانی در هرمز اردشیر است

بنا به گفته حمیدرضا فرخ احمدی این روزها وقتی در شهرکهای نزدیک به این محل باستانی به عنوان مثال شهرک شرکت نفت مردم بومی به ساخت و ساز دست می زنند هنوز هم آثار باستانی یافت می شود.

علاوه بر این، سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در این رابطه از بی توجهی کارشناس معرفی شده توسط پژوهشکده باستان شناسی به نظرات 5 باستان شناس و کارشناس سازمان میراث فرهنگی در این باره اشاره کرد و افزود: پس از آنکه ما در آذر 1386 اعلام کردیم لایه هایی باستانی در ایستگاه میدان دروازه مشاهده شده است سازمان میراث فرهنگی قبول کرد که چند تن از کارشناسان خود را برای این مسئله به خوزستان بفرستد.

پنج کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخی بودن مسیر عبور مترو را تایید کرده بودند

مجتبی گهستونی افزود: سازمان میراث فرهنگی کشور پنج کارشناس خود شامل مهندس رایتی مقدم مشاور معاونت میراث فرهنگی کشور، دکترچگینی کارشناس پژوهشکده باستان شناسی، مهندس صابری مدیر کل حفظ و احیاء بناها و محوطه های تاریخی کشور، مهندس جوادی و مهندس عبیدی کارشناس ارشد سازمان را در تاریخ 16 دی ماه 1386 به اهواز فرستاد. آنها نیز از ایستگاه قطار شهری بازدید و با تایید وجود لایه های باستانی در 7 بند توافقاتی به عمل آورده بودند.

سرانجام قطار شهری اهواز بدون توجه به نظرات افراد دلسوز و با استناد به گزارش کارشناس پژوهشکده باستان شناسی شروع به کار کرد تا با هر بیلی که بولدوزرها و لودرهای این پروژه قطار شهری بر زمین می کوبند بخشی از فرهنگ و تاریخ ما را با چنگالهای خود از دل خاک بیرون بکشند و در گوشه ای روی هم پرت کنند.

مدتهاست که پروژه های پر سر و صدای احداث قطارهای شهری در شهرهای اصفهان و اهواز نه تنها به سرانجام نرسیده است و گرهی از کار مردم نگشوده بلکه به خطری جدی برای میراث فرهنگی و آثار باستانی این شهرها نیز تبدیل شده است.

-----------------------------
گزارش : صدرا محقق
عکس : انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان تاریانا

• < قبلی
• بعدی >