ایران‌بوم

بررسی‌های باستان‌شناسی و اشیای به دست آمده از قاچاقچیان محوطه باستانی جیرفت، نشان می‌دهد که ساکنان این محوطه، پنج هزار سال پیش مجسمه‌هایی با دست و پای متحرک و لولادار شبیه عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی می‌ساختند. در جریان کاوش‌های باستان‌شناسان در محوطه باستانی جیرفت که در کنار رودخانه هلیل‌رود جای گرفته است. معماری و شواهدی مربوط به وجود یک تمدن عظیم هم دوره با تمدن سومر در میان رودان به‌دست آمده است.

«‌‌‌‌‌‌‌یوسف مجیدزاده» سرپرست گروه کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده در جیرفت و هم‌چنین در میان اشیای باستانی کشف شده از قاچاقچیان، بخش‌هایی از تعدادی مجسمه، شبیه به عروسک‌های خیمه شب‌بازی به دست آمد که دست و پای آن‌ها از بدن جدا است و احتمالاً به وسیله میله‌ای آهنی اجزای بدن آن‌ها به هم وصل می‌شده است.»

وی گفت: ‌‌این مجسمه‌های لولایی که دست و پای آنها هم حرکت می‌کرده، از جنس سنگ مرمر بوده که در اندازه‌های 35 تا 40 سانتیمتر ساخته شده‌اند. به گفته مجیدزاده، این مجسمه‌ها به شکل انسان و حیوان ساخته می‌شده‌اند.

محوطه‌های باستانی جیرفت در استان کرمان در شهرستان جیرفت جای گرفته‌اند.

محوطه‌ی باستانی هفت تپه

محوطه باستانی هفت تپه حدود 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده است. گستردگی این محوطه باستانی به مراتب باعث جلب توجه کاوشگران قرار گرفته است. اولین عملیات حفاری در سال 1344 به سرپرستی دکتر نگهبان در این محل آغاز گردید که در پی این کاوش‌ها، تعددی اشیای ارزشمند از این محوطه تاریخی به دست آمد. هم‌چنین در پی عملیات حفاری، دو آرامگاه مدفون شده نمایان گردید که آرامگاه بزرگ‌تر، آرامگاه تپتی آهار و ملکه او نامیده شده است.

در آرامگاه، سکوی بزرگی ایجاد شده که توسط دیوارچه‌های کوتاهی به سه بخش تقسیم شده است. این تقسیم‌بندی نشان‌دهنده این است که این آرامگاه برای تدفین اشخاص متعددی ساخته شده بود. اشیای یافته شده در آرامگاه بسیار ساده بودند و دیوارهای آجری هر دو آرامگاه توسط دیوار قطور خشتی احاطه شده بود. مجموعه‌ای از طرف در شرقی آرامگاه‌ها، ساختمان‌های کوچکی کشف شده که آن را به عنوان خانه‌های مسکونی مربوط به دوران پارتی و ساسانی ذکر می‌کنند.

در طول حفاری‌های هفت، تپه بازمانده‌های دو سکوی بسیار بزرگ خشتی مشخص شده‌اند که در کنار آن‌ها اتاق‌ها و تالارهای گوناگونی قرار داشته‌اند. در جانب خاوری اولین سکو، مجموعه‌ای از چند اتاق یافت شده است. نکته جالب این است که ساختمان این قسمت به ساختمان دیگری که در کنار دومین سکوی خشتی قرار داشته، متصل می‌گردد. جهت دیوارهای دو ساختمان، مختلف بوده و به نظر می‌رسد که این دوبنا در یک زمان ساخته نشده‌اند.

در ضمن کاوش‌های باستان‌شناسی، پیش‌ از هزاران «‌‌گل‌نوشته» به خط میخی و زبان اکدی به‌دست آمده است. کشف این «‌‌‌‌گل نوشته‌ها» نشان از رواج کتابت در سطح وسیع در این سرزمین است که خود بخش کوچکی از کشور پهناور و باستانی ایلام بوده است. متون این کتیبه‌ها حاکی از عقاید و افکار این مردمان و بهترین معرف نحوه‌ی تجارت، روابط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مردم در آن زمان است. این گل‌نوشته‌ها، اطلاعات ارزشمندی را در مورد تاریخ ایلام و هفت‌تپه در اختیار باستان شناسان قرار داده است. افزون بر این، تعدادی مُهر به صورت مسطح یا استوانه‌ای به دست آمده است که از مواد مختلفی چون سنگ و گل پخته و بدل چینی ساخته شده‌اند. اثر مهرهای دارای نقوش مختلف و با صحنه‌هایی هم‌چون پیش‌کش هدایا به خدایان و نیایش بوده و بیش‌تر بر روی پوشش گلی زده می شدند. هم‌چنین تعدادی ظروف سفالین به صورت ساده و یا منقوش و در اشکال گوناگون تعدادی پیکرک‌های سفالین که به دو دسته انسانی و حیوانی تقسیم می‌شوند؛ یافت شده است.

دیگر اشیای یافت‌شده عبارتند از: اشیای فلزی که شامل خنجرها، تبرها، پیکان‌ها و ... هستند، اندودهای گلی منقوش، سردیس‌های گلی،‌ تابوت‌های سفالی، اشیای سنگی و اشیای تزیینی.

با توجه به زیادی و اهمیت آثار به دست آمده، موزه‌های در جوار محوطه تاریخی ساخته شد و در سال 1352 گشایش یافت. ساختمان موزه، مجهز به تالارهای نمایشگاهی، کتابخانه و آزمایشگاه، مرکز رایانه، تالار ترسیم سفال، انبار اشیا و کارگاه مرمت و لابراتوار عکاسی می‌باشد.

در سال‌های اخیر، به دنبال حفاری‌های غیرمجاز در خوزستان و تخریب تپه های باستانی توسط کارخانه‌های صنعتی و نیز کشاورزان، مناطق مهم این محوطه و چندین تپه باستانی آن با خاک یکسان شده‌اند.