ایران‌بوم

سخن گفتن از ایرج افشار کاری بسیار دشوار و برشمردن فضایل بی‌کران و خدمات بی‌شمار او به فرهنگ و ادب ایران‌زمین کاری بس دشوارتر و خارج از توان قلم نگارنده است. آنچه امروز از ایرج افشار به جای مانده، انبوه آثار‌گران‌بهای استاد است که طی دوران فعالیت فرهنگی خود برای فرهنگ‌دوستان به یادگار گذاشته است. با توجه به حجم انبوه کتاب‌ها و مقالات تالیف شده توسط ایشان برای دسترسی آسان‌تر و سریع‌تر خوانندگان نیاز به یک فهرست موضوعی از آثار ایرج افشار بیشتر احساس می‌شد. در همین راستا در سال 1382 کتابی با عنوان فهرست موضوعی از چاپ‌کرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار توسط بابک و بهرام کوشیار و آرش افشار گردآوری شده است. این کتاب در آمریکا (لس‌آنجلس) و به تعداد محدود 300 جلد چاپ شده است و مربوط به آثار ایرج افشار طی سال‌های 1381-1323 می‌شود. در این کتاب آثار ایرج افشار را به دو عنوان کلی 1.کتاب‌های چاپ کرده و 2. مقالات تقسیم کرده و هر کدام را بر اساس موضوع دسته‌بندی کرده است. فهرست کتاب‌های چاپ‌کرده را به 9 موضوع به شرح زیر تقسیم‌بندی کرده است: 1. متون فارسی 2. رساله‌ها و کتابچه‌ها 3. تحقیقات ایرانی 4. کتابداری، کتاب شناسی و فهرست 5. منابع تاریخ قاجار 6. کتاب‌های چاپ لوحی- نسخه برگردان 7. مجموعه مقاله‌ها 8. مجموعه‌ها و یادنامه‌ها 9. نشریات ادواری و به همین روش مقالات استاد به 28 موضوع مختلف تقسیم شده است که از آنها می‌توان به موضوع‌هایی از قبیل: 1. ایران‌شناسی 2.کتاب شناسی 3. فهرست‌های نسخه‌خطی 4. جغرافیای تاریخی 5. عکس‌های تاریخی 6. زبان‌فارسی و مباحث لغوی و... اشاره کرد. در انتهای کتاب چند فهرست دیگر نیز آمده است که شامل:
1. فهرستی از مقالاتی که با عنوان «تازه‌ها و پاره‌هایی از ایران‌شناسی» که در مجلات مختلف مانند یغما، آینده، کلک، راهنمای کتاب، بخارا و... به چاپ رسیده. / 2. فهرست مقاله‌ها به زبان‌های دیگر / 3. فهرستی از کتاب‌ها و کارهای در دست رسیدگی / 4. فهرستی از مجموعه‌هایی که مدیریت و نظارت داشته‌اند، مانند: 1. گنجینه خاطرات و سفرنامه‌های ایرانی، اساطیر، تاکنون 10 عنوان کتاب منتشر شده است. 2. مجموعه «تاریخ» انتشارات فرزان روز، تاکنون هفت کتاب منتشر شده است.
در آخر نیز سال‌شماری از زندگی پر بار استاد تا سال 1380 و فهرستی از انجمن‌ها، شورا‌ها، هیات‌هایی که استاد در آنها عضویت داشتند مانند انجمن ایران‌شناسی، شورای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و عضو هیات ناظران دانشنامه ایرانیکا و... . در انتهای کتاب به عنوان ضمیمه، نامه‌ای را که ایرج افشار به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نوشته و طی آن گنجینه پژوهشی خود را (شامل کتاب‌ها، مجله‌ها، رساله‌ها، مقاله‌ها، اوراق، اسناد و عکس‌ها) که شمار آن بالغ بر
سه هزار نسخه و از چهار گوشه دنیا جمع‌آوری شده است را به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی می‌سپارد. با توجه به اینکه این کتاب مربوط به آثار ایرج افشار تا سال 1381 می‌شود و قطعا از آن سال تاکنون بر تعداد کتاب‌ها و مقالات ایشان افزوده شده است به همین منظور این فهرست نیاز به به‌روز‌رسانی و تکمیل شدن دارد. این کتاب در سال 1382 (چاپ چهارم) در آمریکا به همت پسران ایرج افشار در تعدادی محدود به چاپ رسیده و این حاکی از آن است که بسیاری از علاقه‌مندان و محققان از دسترسی به آن محرومند. امید است که هر چه سریع‌تر ناشران محترم با همکاری پسران آن مرحوم سعی در نشر دوباره این کتاب در ایران و با اطلاعات دقیق‌تر و کامل‌تر کنند و هرچه زودتر این کتاب در اختیار تمامی دوست‌داران ایرج افشار و علاقه‌مندان به ادب و فرهنگ ایران زمین قرار بگیرد.