کتاب
معرفی کتاب پى‌گیرى دیوانه‌وار
- كتاب
- نمایش از دوشنبه, 23 آبان 1390 17:53
- ایران‌بوم
- بازدید: 4943
مسعود شباهنگ
پى‌گیرى دیوانه‌وار
دیدگاهى شخصى از کشف علمى
نوشته: فرانسیس کریک
ترجمه: دکتر محمدرضا توکلى صابرى
٢٣۴ صفحه - ۵٠٠٠ تومان
انتشارات مازیار
در حالی که ایران دارد پای در جهان علم و فن‌شناسی می‌گذارد، دانستن این که کشف علمی و اختراع و ابداع چگونه صورت می‌گیرد، برای مردم و جوانان دانشمند ما موضوعی بس مهم است. آیا دیگران به صرف استعداد و نبوغ ذاتی و بدون زحمت به جایگاه کنونی‌شان رسیده‌اند یا آن که به نوبه خود دست روی دست نگذاشته‌اند تا چیزی به آن‌ها الهام شود و برای هر چه بدست آورده‌اند، با کنجکاوی و زحمت و سعی و تلاش فراوان جنگید‌ه‌اند؟
در کتاب «پی‌گیری دیوانه‌وار» فرانسیس کریک- که با همکاری جیمز واتسون در 1953، مارپیچ مضائف DNA را کشف کرد و در 1963 جایزه نوبل پزشکی را به همان خاطر، دریافت کرد- به شرح زندگی خویش در علم و پی‌گیری دیوانه‌وارش در آن، تا آخرین لحظۀ عمر، می‌پردازد و نشان می‌دهد که کنجکاوی و عشق به حل یک مسئلۀ ناشناخته، باید مهمترین خصلت کاشفان و مخترعان باشد و در واقع این خصلت‌ها است که او را از مردم عادی ممتاز می‌کند.
کشف DNA، زیست‌شناسی، و در پی آن پزشکی و داروسازی را زیر و رو کرد و تازه دامنۀ اثرش به این علوم نیز منحصر نماند بلکه به رشته‌هایی که به ظاهر هیچ ربطی با زیست‌شناسی ندارند نیز نفود کرد و در باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و جرم‌شناسی نیز تحول‌های بزرگی پدیدی آورد.
هر کس که کتاب مارپیچ مضائف جیمز واتسون را خوانده باشد، ممکن است از خود بپرسد که دیگر مگر چه مطلب ناگفته‌ای در مورد DNA وجود دارد که دیگری می‌خواهد آن را بگوید؟ اما کتاب کریک نه تنها به شرح نحوۀ این کشف می‌پردازد، بلکه شرح و تفسیر خود از آن را نیز ارائه می‌کند، که این بر ارزش کار می‌افزاید. واتسون کتاب خود را با کشف DNA تمام می‌کند، اما کریک فراتر از این رفته و به شرح کشف رمز ژنتیک نیز می‌پردازد. کتاب واتسون کمی پس از این کشف بزرگ نوشته شده اما کتاب کریک سال‌ها پس از آن و بعد فرونشستن هیجان‌ها و التهاب‌های مرتبط با آن نوشته شده است و بنابراین حالت پخته‌تر ناشی از جذب و هضم این واقعه و دستاوردهایش در آن بیشتر دیده می‌شود.
همچنین در این کتاب، کریک خاطرات خود را در مورد بزرگ‌ترین دانشمندان قرن بیستم مانند سرلارنس براگ، ماکس پروتز، سیدنی برمر و دیگران- که آن‌ها نیز بعدها جایزه نوبل را دریافت کردند- شرح می‌دهد. توصیف رقابت با شیمی‌دانان برجستۀ آمریکایی لاینوس پاولینگ و موریس ویلکینز نیز از نکات خواندنی این کتاب است.
خواننده روی‌هم رفته در سراسر این کتاب، داستانی از یک کشف علمی به همراه اشتباه‌ها، رقابت‌ها، نومیدی‌ها، سرخوردگی‌ها و سرانجام و دست آخر انفجار موفقیت و شهرت برای دست‌اندرکاران آن را خواهد دید و با بسیاری از کسانی که در این پی‌گیری شیرین دیوانه‌وار نقش داشته‌اند آشنا خواهد شد. شخصیت‌هایی که بعدها هر یک به نوبه خود اکتشاف‌های بزرگی می‌کنند و در رشته کار خود، جایزه نوبل نیز دریافت می‌کنند. خود کریک فصلی را به منابعی، اعم از فیلم و کتاب و غیره- که تا زمان نوشته شدن این کتاب در این مورد موجود بوده است- اختصاص داده که برای علاقمندان پی‌گیری تاریخچۀ این کشف کمک بسیار بزرگی است.
کتاب به زبانی ساده و شیرین نوشته شده است و مترجم کوشش فراوان و مثمری کرده تا همین سادگی و شیرینی را با دقت و روانی به جامۀ زبان پارسی درآورد و خواننده پارسی زبان را با نویسندۀ دانشمندی مواجه کند که از آغاز زندگانی خود و دوران کودکی و جوانی و تحصیل و کار در ارتش به عنوان پژوهشگر نظامی می‌گوید و تلاشش برای تولید مین‌های مغناطیسی را شرح می دهد و این که سرخوردگی‌اش از این سوءاستفاده نظامیان از علم فیزیک باعث گرایش او به رشتۀ زیست‌شناسی می‌شود. او سپس پژوهشش بر روی فاژها و کشف ساختار DNA را گام به گام شرح می‌دهد.
کتاب هم زندگی‌نامه و هم شرح پژوهش‌های علمی اوست اما برای مردم عادی نوشته شده است و درک آن نیاز به تخصص خاصی ندارد. به نوشتۀ نیویورک تایمز «این کتاب پر از قضایای سرگرم‌کنند و مدلی است برای نویسندگی علمی» بنابراین شاید بتوان خواندن آن را برای دانشجویان علوم زیست‌شناسی و پزشکی و پژوهشگران این رشته‌ها لازم و حتی واجب شمرد. زیرا که نشان می‌دهد که شیوۀ پژوهش در علوم زیست‌شناسی و پزشکی چگونه باید باشد. در پیوست‌های این کتاب، جنبۀ بیوشیمی آن برای کسانی که با این مبادی آشنا نیستند توضیح داده شده است. کتاب 22 تصویر هم از شخصیت‌هایی که در این کشف علمی نقش داشته‌اند، را نیز در برگرفته است.
