ایران‌بوم

از آغاز مشروطیت در ایران و فعالیت احزاب در کشور، همیشه این «نهاد» زیرفشار حکومتهای وقت قرار داشته و دارد. حزبهایی که پس از مشروطیت آغاز به کار کردند، به دنبال قدرت‌یابی رضاشاه تعطیل شدند و در همۀ دوران پادشاهی وی اجازۀ فعالیت به حزب‌ها داده نشد. پس از شهریور 1320 و اشغال ایران از سوی متفقین، روس و انگلیس برپایۀ الگوهای خود دست به حزب‌سازی زدند که «حزب توده» مخلوق اتحاد شوروی بود و حزب‌هایی مانند ارادۀ ملی (به رهبری سیدضیاءالدین طباطبایی) و عدالت (به رهبری علی دشتی) از جمله حزب‌های «انگلیس ساخته بودند» در این میان حزب‌های ملی نیز با وجود همۀ سختی‌ها و تنگناها برپایۀ نیاز مردم ایران به وجود آمدند که هنوز پس از گذشت سالهای سال، به فعالیت خود ادامه می‌دهند؛ گرچه در اصطلاح امروز احزاب ثبت شده به حساب نمی‌آیند. یک نهضت ملی، یک حرکت مردمی، نیاز به ثبت و گرفتن شمارۀ ثبت و غیره ندارد؛ بلکه حرکتی است که در بطن جریانهای سیاسی ـ اجتماعی یک ملت به حیات خود ادامه میدهد.

اینچنین است که همۀ احزاب ساخت دست بیگانگان و احزاب دولتی (چه در رژیم پیشین و چه در جمهوری اسلامی) حزبهایی بودند موسمی و زودگذر. نمونۀ آنها حزبهای مردم، ملیون، ایران نوین و رستاخیز در رژیم پیشین و حزب جمهوری اسلامی و حزبهای خرد و ریزی که در آغاز انقلاب به وجود آمدند، می‌باشند.

در دورۀ دولت به اصطلاح اصلاحات نیز حزب‌هایی وسیلۀ جریان حاکم به وجود آورده شدند که چون در زمرۀ احزاب دولتی بودند و وابسته به قدرت حاکم، نتوانستند قوام و دوامی داشته باشند و به محض اینکه حزب‌سازان از قدرت برکنار شدند، حزبها هم از صحنۀ کوشش‌های اجتماعی و سیاسی، محو شدند. آنها مانند جنینی بوده و هستند که «بند نافشان» را ببرند.
برای دولتی کردن هرچه بیشتر همۀ کوششهای اجتماعی (حتا اتحادیه‌ها و صنف‌ها)، قانونی برای احزاب به تصویب رسانیده شد و برپایۀ آن نهادی به نام کمیسیون ماده 10 احزاب درست شد تا بر تشکل‌ها از صنف قهوه‌چی گرفته تا به اصطلاح احزاب دوران اصلاحات نظارت کند و برای فعالیت آنها «پروانه» صادر کند و...
در روزهای پایانی مجلس هشتم نمایندگان برای ایجاد «مهار» بیشتر بر همین تشکل‌های نیم‌بندی که به نام حزب نامیده می‌شدند، طرحی را پیشنهاد کردند که به عمر آن دوره کفاف نداد و دوباره قرار است در این دوره مورد تصویب قرار گیرد.
در این مورد، پرسش خبرنگار روزنامه همشهری (ارگان شهردار) از محمدرضا فولادگر عضو ناظر مجلس در کمیسیون ماده 10 احزاب، شنیدنی و خواندنی است، به گونه‌ای که نیاز به هیچ توضیح و تفسیر ندارد (روزنامه همشهری ـ 7 آذر 1391 ـ ر 2 سیاسی)

خبرنگار: یعنی امیدی هست که با تصویب این قانون مشکلات احزاب حل شود و دیگر شاهد فعالیت احزاب فصلی و صوری نباشیم؟
محمدرضا فولادگر: بله، متاسفانه احزاب در ایران با آفتهایی مواجه هستند که عملا کارآیی خودشان را از دست داده‌اند، مانند وابستگی‌های مالی و سیاسی که در این قانون تلاش شده است این آفت‌ها رفع شود.

خبرنگار: یکی از آفتهای احزاب در کشور ما تشکیل احزاب دولتی توسط دولت‌های موجود است که عملا از امکانات و حمایتهای دولتی بهره می‌برند و امکان رقابت سالم را از سایر احزاب می‌گیرند. آیا برای رفع احزاب دولتی هم فکری کرده‌اید؟
محمدرضا فولادگر: ما در احزاب هیات موسس را میشناسیم و کاری به گرایشهای آنها نداریم [؟!] ضمن اینکه منعی هم برای فعالیت احزاب دولتی ندارد. با این حال خود دولت نمی‌تواند حزب تشکیل دهد و فقط افراد می‌توانند احزاب را تشکیل دهند.

خبرنگار: آیا محدودیتی برای عضویت همزمان مسئولان دولتی در سطوح عالی در احزاب پیش‌بینی شده است؟
محمدرضا فولادگر: نه، ما نمیتوانیم حضور افراد را در احزاب منع کنیم.

خبرنگار: اما اگر به خاطرتان باشد در زمان تشکیل حزب کارگزاران، مقام معظم رهبری وزرای دولت را از عضویت در آن منع کردند.
محمدرضا فولادگر: بله؛ اما ما نمیتوانیم این محدودیت را اعمال کنیم. قانون منعی برای عضویت وزرا در احزاب پیشبینی نکرده است.

خواندنی: باید گفت احزاب دولتی، تولد چندباره‌تان مبارک!