ایران‌بوم

«کامران عدل»، برادر وی در گفت‌وگو با خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اعلام این خبر گفت: وی صبح امروز پس از احساس درد در قفسه سینه و به طور ناگهانی دار فانی را وداع گفت.

به گفته وی پس از انتقال پیکر دکتر عدل به ایران، زمان برگزاری مراسم تشییع وی اعلام می‌شود.

شهریار عدل متولد 14 بهمن 1322 شمسی در تهران بود. او تحصیلات ابتدایی و سه سال نخست دبیرستان خود را در تهران گذراند و از سال 1338 شمسی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت.

وی تحصیلات دانشگاهی خود را در مدرسه عالی علوم تاریخی در سوربن ادامه داد و همزمان تاریخ عمومی هنر، باستان‌شناسی مشرق‌زمین و تاریخ هنرهای دوره اسلامی را در مدرسه موزه لوور ادامه داد.

او به مدرسه معماری پاریس- بوزوار نیز رفت. پس از آن دکترای خود را در رشته تاریخ ایران و آسیای میانه گرفت. موضوع رساله وی «فتوحات همایون» بود که تاریخ جنگ‌های شاه عباس در سال 1707

هجری در خراسان و فتح هرات است.

پروفسور شهریار عدل، عضو موسسه ملی تحقیقات علمی فرانسه بود. او بخش عمده‌ای از جوانی‌اش را صرف میراث فرهنگی کرد و رویکردش نگاه به ایران بود. از مهم‌ترین اقدامات وی می‌توان راه‌انداختن

ثبت جهانی در ایران را مثال زد. وی مدیر تحقیقات در موسسه ملی پژوهش علمی فرانسه بود.

شهریار عدل در سال 1966 در یونسکو طرحی را تصویب کرد مبنی بر اینکه مطالعات و پژوهش در آسیای میانه مدنظر قرار گیرد. ده سال بعد در سال 1976 مجمع عمومی یونسکو طرحی را به نام «طرح تدوین تاریخ تمدن‌های آسیای میانه» تصویب کرد. در آن زمان شش کشور افغانستان، هند، ایران، پاکستان، مغولستان و اتحاد جماهیر شوروی عضو تمام عیار این طرح بودند.

پس از انقلاب، دکتر ورجاوند، دکتر عدل را به عنوان نماینده ایران و نه متخصص بین‌المللی دعوت شده از سوی یونسکو، بار دیگر به این مجمع فرستاد. بنابراین او نه تنها برای دومین بار نماینده

ایران شد بلکه از طرف همه کشورهای آسیای میانه، اروپا و آمریکا به ریاست کمیته بین‌المللی تدوین این تاریخ نیز انتخاب شد.

شهریار عدل در طول سال‌های گذشته ریاست این کمیته بین‌المللی را بر عهده داشت. او همچنین یکی از ارزیابان کمیته ملی یونسکو بود.

شهریار عدل به هزینه خود برای ثبت جهانی تخت جمشید، چغا زنبیل و میدان نقش جهان اصفهان وارد عمل شد و موفق هم بود. او اوایل انقلاب به هزینه شخصی خود به دنبال میراث به تاراج رفته ایران

رفت و برخی را با ارائه سند و مدارک کافی و به یاری سازمان میراث فرهنگی به ایران برگرداند.

دکتر عدل در سال 1361 توانست سه قطعه فیلم کوتاه از مظفرالدین شاه در آرشیو عکس‌های کاخ گلستان پیدا کند.

در 13 مهر 1388 (5 اکتبر 2009 میلادی) در مقر سازمان یونسکو در پاریس و همزمان با آغاز تشکیل مجمع عمومی سالانه کشورهای عضو یونسکو دبیرکل یونسکو مدال فرهنگ جهانی این سازمان با نام

«پنج قاره» را به پروفسور شهریار عدل اهدا کرد. از دکتر عدل تا به حال مقالاتی در مورد تاریخ و جغرافیای تاریخی و آثار کومس (سمنان کنونی)، نقاشان و صورتگران دوره صفوی، آثار تاریخی خراسان

و شهر زوزن، تاریخ عکاسی و سینما در ایران منتشر شده است.

****

«شهریار عدل» خادم میراث فرهنگی ایران بود

سیدمحمد بهشتی گفت: فقدان شهریار عدل برای ما تلخ و غیرمترقبه است. هر جایی که نگاه می‌کنیم حضور او و قدم‌هایش در راه پیشرفت میراث فرهنگی را می‌بینیم.

رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، با اشاره به آخرین ملاقاتش با وی گفت: در آن زمان حال او بسیار خوب بود. هیچ نشانه‌ای از بیماری در

او نمی‌دیدم، به نظرم او هنوز جوان، با نشاط و فعال بود. او در همایش باستان‌شناسی در حوزه خلیج‌فارس که به زودی برگزار می‌شود، همکاری‌های زیادی با ما داشت و تلاش می‌کرد تا شخصیت‌های برجسته

دنیا را برای این همایش دعوت کند.

وی افزود: همکاری خوبی داشتیم که هر روز گسترده‌تر می‌شد. فکر می‌کنم به دلیل شخصیت و نقشی که در حوزه میراث فرهنگی ایفا می‌کرد اتفاق تلخی بود. او همیشه یاور پژوهشگاه و سازمان میراث

فرهنگی بود و تلاش می‌کرد در هر موقعیتی گوشه‌ای از کار را بگیرد.

او با اشاره به عضویت شهریار عدل در موسسه‌ی تحقیقات CNRS فرانسه اظهار کرد: در واقع او یکی از معدود ایرانی‌های عضو این مرکز بود که با فوتش بازنشسته‌ی این مرکز شد. عمده فعالیتش در ایران

تمرکز در تاریخ و فرهنگ ایران بود. از سال‌های خیلی دور فعالیت‌های باستان‌شناسی‌اش در ری،‌ بسطام و زوزن و حتی بلخ افغانستان را ادامه داده بود. پس از زلزله بم روی این منطقه تاریخی متمرکز شد و

تلاش زیادی برای ثبت جهانی اضطراری این محوطه تاریخی کرد. او در مستندسازی منظر فرهنگی بم نیز بسیار تلاش کرد.

بهشتی تأکید کرد: با توجه به فعالیت‌های گسترده مرحوم شهریار عدل می‌توان او را خادم میراث فرهنگی ایران دانست. او نخستین آثار ایرانی مانند تخت جمشید، چغازنبیل و نقش جهان را با هزینه شخصی‌اش

در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رساند.

وی در ادامه با اشاره به تلاش‌های مرحوم «عدل» در کاخ گلستان و دیگر محوطه‌های تاریخی ایران گفت: هر گوشه‌ای که نگاه می‌کنیم رد پایی از وی را می‌بینیم. او مانند یک نسیم در حوزه میراث فرهنگی

حاضر بود. از این جهت معتقدم شوک بسیار سنگین به جامعه باستان‌شناسی ایران وارد شد و شاید تا زمان زیادی نتوانیم آن را جبران کنیم.

رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره برنامه‌هایی که این سازمان برای دفن پیکر مرحوم شهریار عدل دارد، اظهار کرد: در تماس با خانواده‌اش هستیم و اعلام کردیم که اگر قصد داشته

باشند شهریار عدل را در ایران به خاک بسپارند، ما برای ادای احترام به شخصیت برجسته او در تلاش هستیم تا مکانی را در قطعه نام‌آوران برای دفن وی بگیریم. همچنین تشییع پیکر او را از موزه ایران

باستان انجام می‌دهیم.