نام‌آوران ایرانی
شادروان استاد احمد اقتداری
- بزرگان
- نمایش از سه شنبه, 27 فروردين 1398 23:09
احمد اقتداری (زادهٔ سال ۱۳۰۴ گراش در فارس - 27 فروردین 1398 تهران)، مشهور به «پدر مطالعات خلیج فارس»، آموزگار، وکیل دادگستری، نویسنده، مورخ و جغرافی‌دان ایرانی است. عمده شهرت وی به علت پژوهش در خلیج فارس است.
وی که از خوانین گراش است، تمام سواحل خلیج فارس و دریای عمان را برای کار تحقیقاتی‌اش پیاده طی کرده و از دوران جوانی شروع به نقشه‌برداری تمام این سواحل کرده‌است.
کتاب مروارید خلیج فارس در خصوص پژوهش‌های ایران‌شناسی وی نوشته شده‌است.
زندگی شخصی
وی در سال ۱۳۰۴ در شهر گراش در فارس به دنیا آمد و تحصیلاتش را در لار سپری کرد. پدر احمد اقتداری، مرتضی قلی‌خان اقتداری و مادرش انیس‌خانم اقتداری، هر دو از شهر گراش و از نوادگان فتح‌علی‌خان بیگلربیگی گراشی، حاکم لارستان و بنادر خلیج فارس در دوره‌ی قاجار بودند. او در ۱۳۲۳ با قمرخانم اقتداری فرزند قهرمان‌خان اقتداری ازدواج کرد که حاصل این ازدواج چهار فرزند به نام‌های افشین، امید و آرزو است.
تحصیلات
احمدخان دوره‌ی ابتدایی و دبیرستان خود را در شهر لار و دانشسرای مقدماتی شیراز گذراند. پس از اتمام دوره‌ی سربازی در سال ۱۳۲۷ به‌مدت وسال تحصیلی ریاست فرهنگ لارستان و بنادر خلیج‌فارس را به عهده داشت. پس از آن ضمن تحصیل در دانشکده حقوق دانشگاه تهران، به تدریس در دبیرستان‌های تهران مشغول شد.
وی در سال ۱۳۲۸ که نخستین کنکور دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی تهران برگزار می‌شد، در این دانشگاه پذیرفته و در سال ۱۳۳۴ موفق به اخذ اجازه وکالت پایه یکم دادگستری شد تا علاوه بر ۳۰ سال معلمی، چهل سال هم در شغل وکالت دادگستری خدمت کند.
در سال ۱۳۴۸ از وزارت فرهنگ بازنشسته شد و بنا به پیشنهاد حمید عنایت و تصویب دانشگاه تهران، از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۶ در دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی به تدریس پرداخت.
گردش در حوزه خلیج‌فارس
استاد اقتداری در ۱۳۴۱ برای نخستین‌بار در همایشی که به خلیج‌فارس می‌پرداخت شرکت کرد. این همایش که به همت سیدمحمد محیط طباطبایی و ریاست سعید نفیسی برگزار می‌شد، نخستین گام‌های استاد اقتداری را برای شناخت خلیج فارس به همراه داشت. سپس از ۱۳۴۳ در سازمان جلب سیاحان به عنوان معلم و کارشناس مشغول به کار شد.
مسافرت‌های تحقیقاتی او بین سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ در سواحل جنوبی ایران (از مسیرهای بندر دیلم، جاسک، بندر ریگ، زاهدان، چابهار و بندر تیس) باعث به وجود آمدن و تالیف کتابهایی همچون دیار شهریاران و تهیه‌ی ۴۰۰۰ قطعه عکس از آثار تاریخی شد که در شناختن و شناساندن تاریخ و فرهنگ نواحی جنوبی ایران و سواحل خلیج‌فارس حائز اهمیت است.
پس از انتشار کتاب خلیج‌فارس، بنا به درخواست احسان اشراقی، رییس گروه تاریخ دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و تایید صلاحیت علمی، او از سوی دانشگاه تهران برای تدریس «تاریخ تمدن در خلیج‌فارس» دعوت شد. اما به خاطر مشغله‌ی زیاد نتوانست در این کرسی مشغول به کار شود.
در ۱۳۴۶ از سوی دولت ایران به عنوان کارشناس گردشگری به عربستان، عراق و لبنان اعزام شد. در ۱۳۴۹ در کنگره‌ی ایران‌شناسی (کنگره‌ی تحقیقات ایرانی) که به همت ایرج افشار برپا شده بود شرکت کرد.
اقتداری مطالعات وسیعی در آثار گذشتگان و تحقیقات میدانی زیادی در رزومه‌ی خود دارد. حاصل این پژوهش‌ها او به خاطر همین مطالعات و پژوهش‌ها به تدریس در رشته تاریخ در مقطع دکتری دانشگاه تهران دعوت شد.
آثار
اقتداری حدود چهل کتاب با ارزش و بیش از یکصد مقاله علمی به چاپ رسانده‌است. در میان آثار او از تصحیح و همت گماردن به انتشار دیوان اشعار شاعران، ترجمه آثار تحقیقی نویسندگان و پژوهشگران غیرایرانی تا چاپ قصه‌های مثنوی، منطق‌الطیر و هزار و یک شب و همچنین تحقیقات علمی در زمینه لهجه‌شناسی، زبان و فرهنگ مناطق مختلف کشور دیده می‌شود.
برخی از کتابهای به چاپ رسیده احمد اقتداری عبارتند از:
خلیج فارس از دیرباز تا کنون، انتشارات امیرکبیر
تصحيح بندرعباس و خلیج فارس
صید مروارید در خلیج فارس
تاریخ مسقط و عمان و بحرین و روابط آن با ایران
تحشيه سرگذشت کشتیرانی ایران
آثار باستانی سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان ۱۳۴۸
لارستان کهن و فرهنگ لارستانی، نشر فرهنگ ایران زمین، ۱۳۳۴
خوزستان و کهگیلویه و ممسنی، ۱۳۵۹
تصحيح تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران، محمد علی خان سدیدالسلطنه، تصحیح و تحشیه و پیوست‌ها از احمد اقتداری، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۷۰
كاروان عمر
یکصد و پنجاه مقاله در زمينه ایران‌شناسى و خليج فارس
ديار شهرياران
تصحيح باغستان لارستانى
از درياى پارس تا درياى چين
آيين دريانوردى كهن در اقيانوس هند و خليج فارس
تحشيه ارجان و كهگيلويه
افتخارات
دکتری افتخاری دانشگاه تهران
اقتداری به خاطر پژوهش‌ها و مطالعاتش در حوزه‌ی شناخت ایران و بازنمایی این اقلیم در آثار خود، از سوی دانشگاه تهران، مدرک دکتری افتخاری دریافت کرده است.
جایزه ویژه موقوفات دکتر افشار
در سال ۱۳۹۱ جایزه ویژه مرکز موقوفات دکتر افشار با عنوان جایزه تاریخی و ادبی دکتر محمود افشار برای زبان فارسی و وحدت ملی ایران به وی اهدا شد.
سردیس و لوح یادبود احمد اقتداری در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی - رونمایی از تندیس دکتر اقتداری
در بهمن ماه ۱۳۹۲، از تندیس احمد اقتداری به پاس بیش از پنجاه سال پژوهش برای خدمت به فرهنگ ایران و پژوهش در زمینه خلیج فارس در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی رونمایی شد. در این مراسم کاظم بجنوردی، محمدرضا شفیعی کدکنی، محمدباقر وثوقی و صادق رحمانی حضور داشتند.
کتابخانه
وی در سال ۱۳۸۷ حدود پنج‌هزار نسخه از کتاب‌ها و اسنادش را به کتابخانه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد.
تمبر یادبود و بزرگداشت
در ۱۳۸۴ در کنگره‌ی بزرگ فارس‌شناسی بزرگداشتی برای احمد اقتداری برگزار شد. در این مراسم از تمبر یادبود این شخصیت تاریخ‌شناس و جغرافی‌دان رونمایی شد.
فیلم مستند «به ایران جاودانی‌ام»1
مستند «به ایران، جاودانی‌ام» ساخته رضا رشیدیان دربارهٔ تلاش‌های احمد اقتداری در خصوص بررسی تاریخی جغرافیایی سواحل جنوبی ایران ساخته شده‌است و از شبکه‌های اول سیما و مستند نمایش داده شده‌است. این مستند در چهل و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم رشد به نمایش درآمده است. همچنین در این مستند بخش‌هایی از تاریخ معاصر و برخی مسایل مربوط به خلیج فارس مورد بازخوانی قرار می گیرد. او که هم‌نسل بزرگانی چون «ایرج افشار»، «منوچهر ستوده»، «ابراهیم باستانی پاریزی» و «محمدحسن گنجی» است، یافته‌های خود مبنی بر حقانیت حاکمیت ایرانیان در طول تاریخ بر خلیج‌فارس را در اختیار دانش پژوهان قرار می‌دهد.
دیدگاه‌ها
وی در کتاب «خلیج فارس؛ از دیرباز تا کنون» برای خلیج فارس دو تعبیر «دریای پرماجرای ایرانی» و «گاهواره تمدن» را به کار برده‌است. وی معتقد است خلیج فارس به این دلیل که همیشه در تاریخ خود، محل نبرد قوای نظامی بوده، «پرماجرا» است. وی همچنین معتقد است که خلیج فارس زادگاه ایلامیان بوده‌است؛ به همین دلیل از آن به عنوان «گاهواره تمدن» یاد می‌کند.
وصیت‌نامه
او در ۱۳۸۷ وصیت‌نامه‌ی خود را منتشر کرد. در این وصیت‌نامه او ضمن ستایش ایران درباره‌ی تلاش‌هایش می‌نویسد: «یکی مرغ برکوه بنشست و خاست، چه افزود بر کوه بازو چه کاست، من آن مرغم و مملکت کوه من، چو رفتم جهان را چه اندوه من»
او در این وصیت‌نامه خواسته است که در صورت مرگ در ایران، به زادگاهش، گراش، منتقل و در قبرستان خوانین گراش در کنار مسجد آل دهباشی در نزدیکی برکه حاج اسدالله به خاک سپرده شود.
***
فرهنگ ایران همواره چون ققنوسی از خاکستر خود زاده می‌شود / مریم محمدی (منبع: تارنمای مجله بخارا)
در نهمین جلسه «دیدار و گفتگو با استادان و بزرگان فرهنگ و ادب ایران» علاقه‌مندان با استاد احمد اقتداری، نویسنده و پژوهشگری که آثار ارزشمندی در زمینه‌های مختلف فرهنگ، تاریخ و ادب این مرزوبوم دارد، بیشتر آشنا شدند. این جلسه پنجشنبه ۳۰ بهمن ۹۳ از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰ در کتابفروشی آینده برگزار شد.
آقای اقتداری سخنان خود را به دو بخش تقسیم کردند: بخش خاطرات و بخش آثار خودشان (اعم از چاپ شده و چاپ نشده). ایشان به یمن عمر پربرکت و نیز پیشینۀ پژوهش در امور فرهنگی با بسیاری از بزرگان هم‌دورۀ خود دوست و همکار بوده‌اند؛ لذا، نام‌بردن از هریک از آنان خاطره‌ای را در ذهن استاد زنده می‌کرد.
بزرگانی چون عباس زریاب خویی، کیکاوس جهانداری، منوچهر ستوده، محمد امین‌ریاحی و… از جمله افرادی بودند که استاد با احترام فراوان از ایشان یاد کردند، ولی تأکید ویژه‌ای بر دوستی دیرینۀ خود با استاد ایرج افشار داشتند و فرمودند: ما ۶۵ سال شبانه‌روز و در سفر و حضر با هم بودیم. یک روح بودیم در دو بدن. هیچ کاری را بدون مشورت با او انجام نمی‌دادم و حتی قلم روی کاغذ نمی‌بردم. او همواره بهترین راهنمای من بود. دوست دیگری هم که اغلب با ما همنشین بود منوچهر ستوده بود. مرحوم افشار انسان کم‌نظیری در تاریخ فرهنگ ایران بود که شاید سال‌ها بگذرد و مردی چون او زاده نشود. او تمام مطالعات خارجی‌ها دربارۀ ایران را خوانده بود و به آنها احاطۀ کامل داشت. امروز هم می‌بینیم که بنیاد موقوفات افشار به نام او در راستای تحکیم وحدت ملی تلاش می‌کند و با پشتوانۀ خوبی که دارد کتاب‌ها را با کیفیت مطلوب منتشر می‌کند. تاکنون نیز دو کتاب من سفرنامۀ سدیدالسلطنه و دولت عشق را چاپ کرده است. به دلیل همین نوع ارائۀ اثر است که من چاپ ۱۵ جلد کتاب منتشر نشده‌ام را به بنیاد موقوفات سپرده‌ام.
***
مراسم رونمایی از سردیس استاد احمد اقتداری برگزار شد / منبع: روزنامه اطلاعات و هنرآنلاین
مراسم رونمایی از سردیس استاد دکتر احمد اقتداری به پاس قدردانی از ۶۰ سال خدمت پژوهشی و علمی او در مرکز دایره‌المعارف اسلامی برگزار شد.
تندیس احمد اقتداری ساخته امیرمحمد قاسمی‌زاده (نیا) به پاس بیش از ۵۰ سال پژوهش برای خدمت به فرهنگ ایران و پژوهش در زمینه خلیج فارس در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با حضور اعضای هیات علمی مرکز دایره‌المعارف کاظم بجنوردی ، دکتر کیانی ، دکتر احمد اقتداری و همسرشان ، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی رونمایی شد. در این مراسم، ابتدا بخشی از سمفونی خلیج فارس ساخته فرهاد فخرالدینی با صدای سالار عقیلی و سروده‌ای از دکتر علی غضنفری پخش شد.
سپس سیدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دایره‌المعارف اسلامی گفت: عمر پربرکت آقای اقتداری در معرفی خطه جنوب، سپری شده است و خاستگاه ایشان از نظر انگیزه وطن‌خواهی بوده است.
در مقاله‌ای گفته‌ام؛ کسی که وطن‌خواه نیست و اهمیت به زادگاهش نمی‌دهد، علی‌القاعده اهمیتی برای خانواده‌اش نیز قائل نیست. آیا می‌توان به این آدم «فداکار» گفت یا اصولاً او وفاداری به عهد دارد یا می‌شود به او اعتماد کرد؟
چنین آدمی اخلاق ندارد. زیرا وطن‌خواهی، جنبه صرفاً معنوی دارد. اغلب افراد وطن‌خواه، افرادی مفلس هستند و دنبال مال و منال نیستند. خمیرمایه احمد اقتداری نیز، خمیرمایه انسانی و اخلاقی و شرافت است.امروز که سردیس او را پرده‌برداری می‌کنیم به خاطر این است که ۶۰ سال از عمر او، صرف وطن‌خواهی شده است.وظیفه خود می‌دانیم از چنین افراد ارزشمندی حمایت کنیم و خود این مراسم، اشاعه فرهنگ وطن‌خواهی است. اگر ما انگیزه برای تلاش در کشورمان نداشته باشیم، نمی‌توانیم رشد و بالندگی داشته باشیم.
وطن‌خواهی در ایران دوستی به معنای جنبه منفی آن و نوعی ناسیونالیزم تجاوزخواهانه نیست بلکه ستون همبستگی ملی است و شکوفایی فرهنگ ملی را به دنبال دارد. و یکی از پرچمداران این امر، جناب احمد اقتداری است.
سپس، دکتر سجادی معاون پژوهشی مرکز دایره‌المعارف اسلامی درباره جایگاه اقتداری گفت: امروز، روز احمد اقتداری است ما هم از آثار قلمی او و هم حافظه شگفت او درباره خلیج فارس بهره برده‌ایم. تدوین دانشنامه خلیج فارس مرهون زحمات اوست. چندین سال پیش قرار بود من و ایشان، فیش‌‌هایی برای مداخل این دانشنامه ایجاد کنیم. من به ناچار به خاطر کم بضاعتی علمی در این زمینه، کتابهایی را مطالعه میکردم تا در جلسات، حضور ذهن در این زمینه داشته باشم، تصور میکردم با مطالعاتی که کرده‌ام می‌توانم مدخل‌های زیادی را به تصویب برسانم ولی جالب اینجا بود که آقای اقتداری نه فقط روی موارد پیشنهاد شده من شرح مبسوطی می‌داد، بلکه مدخل‌های متنوعی در اطراف مداخل پیشنهاد می‌کرد. احاطه او در جغرافیا و تاریخ خلیج فارس بر کسی پوشیده نیست. کسی نمی‌تواند در ایران و جهان تحقیقی بکند و از آثار اقتداری وام نگیرد. تصحیح و ترجمه آثار دیگران وجه دیگر کار ایشان است ترجمه کتاب «ابن ماجد» و تصحیح چند کتاب دیگر از نمونه این آثار است و از همه جالب‌تر این است که او، از ادبیات فارسی غافل نبود و قصص مثنوی و آثار عطار نیشابوری و اشعار شاعران لارستانی و آثار دیگری از این دست، طیف وسیعی از فعالیت او را نشان می‌دهد.
وی افزود: تألیف دانشنامه خلیج فارس، اخیراً به همت دکتر بجنوردی و دکتر اقتداری و دکتر کیانی به راه افتاده است و امیدواریم این کتاب به زودی منتشر شود.
جناب بجنوردی از زندگی پرشور استاد اقتداری گفتند و باید گفت که این شور و شوق هرگز تمام نشده است و ایشان هنوز نسبت به منافع ایران، همان حساسیت سابق را دارد. ما معتقدیم که خلیج فارس در حقیقت زمانی، دریای داخلی ایران بوده است و این به خاطر کوشش‌های تحقیقی جناب اقتداری مشخص شده است.
ماندگاری، اعتباری است
این مراسم با سخنرانی دکتر محمود اسعدی دبیر ستاد چهره های ماندگار ادامه یافت.
دکتر اسعدی اظهار داشت که استاد اقتداری به حق از چهره های ماندگار ایران هستند و از آقای بجنوردی برای برگزاری این مراسم تشکر کرد و ادامه داد که ویژه نامه ای با کمک اعضای مرکز منتشر کردیم و در آن به اهمیت دانشنامه ها تاکید نمودیم و تلاش شد که توجه مسولین به این قشر بیش از پیش شود.
این استاد دانشگاه گفت: چهره های ماندگارخبرنامه ای بود که به صورت برنامه ای تلویزیونی پخش می شد که آثار و احوال این عزیزان را به تصویر می کشید. در این برنامه چند ویژگی مستتر بود، به دلیل گسترۀ رسانه ای توانست مردم و مسولان را به این قشر متوجه کند. نگاه اصلی این بود که آمیختن این بزرگان به سیاست درست نیست و این مراسم بدون شرکت سران سه قوه اجرا شد. نکته بعدی پخش مستقیم مراسم بود
او ادامه داد: نیت آن بود که این عزیزان بهتر و بیشتر مورد توجه قرار گیرند. جوایز باید امکاناتی باشد که در اختیار آنها قرار گیرد. باید تمام امکانات برای این اساتید فراهم شود و به خوبی از آنها استفاده شود.
دبیرستاد چهره های ماندگار افزود: ما در سال ۱۳۸۰ برای اولین بار این برنامه را اجرا کردیم و تاکنون ۲۴۰ شخصیت در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و هنری گردآمده بودند و باید مسوولان به‌عنوان مشاور از آنها استفاده کنند. تجلیل از بزرگان از سنت‌های ماست که باید آن را به‌ویژه در عرصه رسانه ادامه دهیم. هدف این بود که آراء و آثار و دستاوردهای این چهره ها مورد استفاده قرار گیرد. در آخرین برنامه اهالی علم و دانش و فرهنگ و هنر در کنار هم جمع شدند و این به نگاه جدید و چند رشته ای کمک کرد.لزوم توجه به رشته های میان رشته ای که ما را از نگاه تک بعدی دور می کند.
وی در پایان گفت: ماندگاری، اعتباری است. ما هم دوست داریم که این را تبدیل به فرهنگ کنیم و این مراسم را برگزار کنیم تا بتوانیم به سهم خودمان توجه به اهمیت این عزیزان را در سطح رسانه گسترش دهیم.
دکترکیانوش کیانی هفت لنگ به معرفی و شرح زندگی دکتر اقتداری پرداخت.
اقتداری در تامین رفاه مردم جنوب می‌کوشید
دکترکیانی هفت لنگ بیان کرد: اقتداری از خاندان‌های قاجاری و از گراش لار در استان فارس است. وی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در لار و شیراز گذراند و در سال ۱۳۲۷ رییس فرهنگ لارستان شد و چند دبستان و دبیرستان احداث کرد. در بهمن‌ماه ۱۳۲۷ که به شاه سوء‌قصد شد، اقتداری را به اتهام همدستی در این مساله دستگیر کردند که پس از مدتی تبرئه و آزاد شد. در سال ۱۳۲۸ به دلیل مسایلی اقتداری به تهران انتقال یافت. پس از آن، در جریان تنش‌ها و اختلاف‌های محلی در لار، محاکمه و به اعدام محکوم شد اما در دادگاه بعدی از این حکم نجات یافت. به‌طور کلی محبوبیت وی در منطقه دردسرها همچنین طرفداران و علاقه‌مندان بسیاری برای وی ایجاد کرد.
این پژوهشگر تاریخ در ادامه افرود: پس از این جریان‌ها اقتداری در دبیرستان‌های مختلف تهران، تاریخ و زبان فرانسه تدریس کرد. وی در تامین رفاه مردم منطقه‌اش می‌کوشید و پس از کودتای ۲۸ مردادماه ۱۳۳۲ به تدریس ادامه داد تا این که در خردادماه ۱۳۳۴ اجازه وکالت از دادگستری گرفت و دادیاری کرد. در سال ۱۳۴۸ از خدمات دولتی بازنشسته شد اما در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به تدریس ادامه داد. وی مدتی نیز در کلاس‌های فرهنگ عامه استاد ابوالقاسم انجوی‌شیرازی تدریس کرد. در سال‌های بعد، درباره خلیج فارس و حقانیت ایران در برابر ادعاهای سیاسی به کشورهای بسیاری سفر کرد و منابع و اسناد بسیاری گردآوری کرد.
رییس پژوهشکده ابوریحان بیرونی گفت: هم‌اکنون استاد احمد اقتداری عضو شورای علمی دانشنامه خلیج فارس در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و از مشاوران این دانشنامه به‌شمار می‌آید. وی در سال ۱۳۸۷ اسناد، کتاب‌ها و عکس‌های بسیاری که از سواحل جنوبی گردآوری کرده بود به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. اقتداری همچنین ۳۱ عنوان کتاب تالیف، تصحیح و ترجمه کرده که در حوزه‌های تاریخ، جغرافیا، جغرافیای تاریخی جنوب ایران، خلیج فارس، فرهنگ عامه، باستانشناسی، ادب فارسی و تاریخ محلی تدوین شده‌اند. ارزش آثار وی به‌دلیل وجود شواهد عینی جغرافیایی و تاریخی است که از منابع بااهمیت در صفحات جنوب ایران به‌شمار می‌آیند.
در این قسمت از مراسم دکتر کیانی هفت لنگ زیرنویس تندیس دکتر اقتداری را خواند.
متن زیرنویس تندیس به شرح زیر است:احمد اقتداری ۱۳۰۴ ه.ش / ۱۹۲۵ م دانشمند و نویسنده توانا که تحقیق در وجوه و زوایای تاریخ و جغرافیا و فرهنگ پهنۀ بزرگ دریای پارس را سراسر عمر وجهۀ همت خویش ساخت، و این همه را برای اعتلای نام ایران و اثبات عظمت آن بر عهده شناخت. آنچه احمد اقتداری دربارۀ این کهن بوم و بر نوشته است، همواره بر تارک تحقیقات تاریخی و فرهنگی این سرزمین می درخشد.
ارجاع به آثار دکتر اقتداری یک تندیس مجازی است که در تمام مطالعات حوزۀ خلیج فارس وجود دارد.
دکتر محمد باقر وثوقی استاد دانشگاه تهران و از شاگردان استاد اقتداری سخنران بعدی این مراسم بود.
این استاد دانشگاه گفت: آنچه من می گویم از موضع شاگردی است و دکتر اقتداری معلم خلیج فارس هستند و من ناگزیر آشنایی به آثار دکتر دارم یک نکته که در کل آثار ایشان است -اگرچه آثارشان مملو از نکات ظریف است- و آن امتیاز فراگیر بودن است. استاد تنها قلم به دست نگرفته بلکه قدم به قدم گشته و دیده و قلم را با قدم همزمان همراه کرده است. خلیج فارس را به عنوان یک پهنۀ واحد و مشترک دیده اند و وجهه مشترک تمان آثارشان که می تواند برای مردم و خوانندگان جوان الگو باشد فراگیر بودن مسائل خلیج فارس و نگاه تحقیقاتی به همۀ سواحل است.
وی افزود: کل شهرهای ساحل را از بندر جاسک تا بندر چابهار یکسان دیده ، نگاهشان ملی است نه محلی این امتیاز بزرگ باعث شده تحقیقات و آثار ایشان مورد ارجاع دیگر نویسندگان و محققان قرار گیرد و در این حوزه بیشترین ارجاع محققان داخلی و خارجی به مقالات ایشان است.
او گفت:در این ارجاعات یک تندیس مجازی از دکتراقتداری در تمام مطالعات حوزۀ خلیج فارس وجود دارد.
جایزۀ دکتر اقتداری برای بهترین رساله درعرصۀ شناخت خلیج فارس ونواحی جنوب ایران
دکتر علی آل داود پژوهشگر بخش تاریخ مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی سخنران بعدی بود که به تجلیل از شخصیت استاد اقتداری پرداخت.
دکتر آل داود گفت: احمد اقتداری را باید فرزانه ایران شناس بخوانیم. او در شمار چند تن ایرانیان دانشمندی است که در دوران معاصر سراسر عمر با برکت خود را با شناسایی و شناساندن گوشه های ناشناخته سرزمین پهناور ایران گذرانده است. عشق واقعی وی به سبب تعلقات خانوادگی و وطنی، خطۀ جنوب ایران است و خود زادۀ گراش در منطقۀ لارستان فارس است که بزرگان و خوانین آن در راه حفاظت از آن از بذل مال و جان دریغ نورزیده اند.
وی ادامه داد: او بیش از ۳۰ جلد کتاب و مقدار زیادی مقاله نوشته است که بیشتر آنها راجع به خلیج فارس و مناطق مجاور آن به ویژه خوزستان و ایالت فارس است. دکتر در وصیت نامۀ مکتوب خود به صراحت خواسته است که وصی وی از مبالغ حق التالیف کتاب هایش هر ساله به بهترین رساله در عرصۀ شناخت خلیج فارس و مناطق جنوبی ایران جایزه ای داده شود.
این پژوهشگر تاریخ افزود: اقتداری کتابی با عنوان «خاطرات عمر» نوشته که صرفا خاطراتش نیست و بسیاری نکات ارزشمند اجتماعی در آن آورده شده که برای محققان علوم اجتماعی و تاریخ منبع بااهمیتی به‌شمار می‌آید. حرفه وکالت وی نیز در پژوهش‌ها و دفاع از عنوان خلیج فارس از سوی اقتداری بسیار به کار آمد.
دکتر آل داود در پایان گفت:اقتداری انسانی است صریح اللهجه و رک گو و حقایق را بسیار عریان و آشکار مطرح می کند، اما اگر پرده ظاهر شخصیت او را کنار بزنیم با انسانی صمیمی و مردم دوست ومواجه می شویم که جز سعادت و تعالی انسان ها به ویژه هم وطنانش به چیز دیگر نمی اندیشد.تا ایران دانشمندانی وطن پرست همچون اقتداری را در خاک خود پرورش می دهد که جز به تعالی وطن به چیز دیگری نمی اندیشند ایران و ایرانی جاودانه خواهد ماند.
در این بخش از مراسم در میان تشویق شایستۀ حاضران و دوستداران استاد، دکتر اقتداری به ایراد سخن پرداخت.
آنچه کرده ام و آنچه گفته ام و آنچه نوشته ام، به نیت خدمت به نگاهبانی و پاسداری و استواری فرهنگ لایزال ایران بوده است.
بنابراین گزارش، پیش از پرده‌برداری از سردیس استاد اقتداری، این دانشمند فرهیخته، سه کتاب خود را به قاسم‌زاده، سازنده این سردیس اهدا کرد و گفت: صادقانه و بی‌ریب و ریا عرض می‌کنم که بنده خود را شایسته شکرگزاری از مهربانی‌های شما بزرگواران نمی‌دانم، اما به دستور انجام وظیفه می‌کنم و از الطاف شما و همه مدیران محترم مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به خصوص آقای سیدکاظم موسوی بجنوردی، دکتر سجادی، معاون علمی مرکز، عنایت‌الله مجیدی رئیس کتابخانه بزرگ مرکز و حمید متقی رئیس دفتر ریاست مرکز و دکتر کیانی مشاور مرکز و دکتر عبدالحسین آذرنگ مدیرتحقیقات مرکز و دکتر باقر وثوقی و دکتر سیدعلی آل داوود که مورد لطف آنها واقع شدم و آثار ناچیز من را ستودند و‌آقای قاسم‌زاده مجسمه‌ساز مهربان و خوشکار، با چند بیت شعرسعدی و یغمای جندقی جد اعلای دانشمند مفّخم آقای دکتر سیدعلی آل داوود که هم اکنون در این مجلس حضور دارند به عرض می‌رسانم که:
من خود ای ساقی از این شوق که دارم مستم
تو به یک جرعه دیگر ببری از دستم
و از یغما:
نگاه کن که نریزد دهی چوباده بدستم
فدای چشم تو ساقی، بهوش باش که مستم
دوستان ارجمند، من این بیت شعر هاتف اصفهانی را باور دارم که:
چشم دل بازکن که جان بینی
آنچه نادیدنی است، آن بینی
و می‌خواهم ادعا کنم که من استاد زنده نام، جاوید یاد، ایرج افشار را با چشم دل در میان جمع می‌بینم و بی‌ریب و ریا و با کمال خضوع و خشوع به مجسمه آن مرد بزرگ مشهور در تاریخ ادب و فرهنگ معاصر عرض می‌کنم:
چنین که سجده برم بی حجاب پیش جمالت
گمان برند خلایق که آفتاب پرستم!
گستاخانه و با پوزش بسیار مایلم وصف حالی هم با مجسمه خود بگویم چرا که دنیا را نمی‌بینم بقایی:
به عکس عمر من ای عکس جاودانی باش
نشانه غم و اندوه زندگانی باش
در آن زمان که به پایان رسید عمر مرا
به یادگاری ای عکس جاودانی باش
دوستان ایران دوست ایران مدار
هست ایران چوگرانسنگ و حوادث چون سیل
بگذرد سیل گرانسنگ و به جاماند سنگ
من بنده ناچیز ذره شنی خرد و بی مقدار از این سنگ گرانسنگ کوه پیکر آسمان فراز شکوهمند بوده‌ام، و آنچه کرده‌ام و آنچه گفته‌ام و آنچه نوشته‌ام، شاید به نیت خدمت به نگاهبانی و پاسداری و استواری فرهنگ لایزال ایران و پایندگی همین سنگ گرانسنگ هماره در معرض سیل حوادث خوب و بد تطاول ایام در طول چهار پنج هزار سال بوده است و اگر توفیقی یافته‌ام در نتیجه همدلی و همگامی و همراهی و هم قلمی مرحوم ایرج افشار طاب‌ثراه و شما دوستان
دل آگاه بوده است.
سپاسگزاری خود را با حکمت شیخ اجل سعدی پایان می‌دهم:
گلی خوشبو در حمام روزی
رسید از دست محبوبی بدستم
بدو گفتم که مشکی یا عبیری
که از بوی دل آویز تو مستم؟
بگفتا من گلی ناچیز بودم
ولیکن مدتی با گل نشستم
کمال همنشین در من اثر کرد
وگرنه من همان خاکم که هستم
اکنون در آستانه ۹۰ سالگی عرض می‌کنم، من از دفتر جهان، ورق باد برده‌‌ام ولی، سرخم می‌سلامت، شکست اگر سبویی، با این امید شادی بخش که؛ ایران بماناد و فرهنگ ایران، اگر چه من نمانم و نام و ننگ می‌نماند.
در پایان مراسم آقای سید کاظم موسوی بجنوردی از تندیس دکتر اقتداری رونمایی کرد و دکتر کیانی از همسر فداکار دکتر اقتداری، آقای بجنوردی رئیس مرکز، آقای قاسم زاده هنرمند سازندۀ تندیس و تمامی اندیشمندان و پژوهشگران و دوستداران دکتر اقتداری برای حضور در این مراسم باشکوه تشکر کرد.
***
1
همزمان با روز ملی«خلیج فارس»؛ مستند به ایران جاودانی ام / روزنامه ایران و سینماپرس
رضا رشیدیان کارگردان سینمای مستند گفت: همزمان با دهم اردیبهشت روز ملی خلیج فارس مستند «به ایران جاودانی ام» با موضوع زندگی علمی دکتر احمد اقتداری که پدر مطالعات خلیج فارس لقب گرفته‌اند روز پنجشنبه ساعت ۱۷ از شبکه یک سیما روی آنتن خواهد رفت.
وی در گفتگو با خبرنگار سینماپرس افزود: این مستند ۷۵ دقیقه ای که پیش از این در جشنواره سینما حقیقت حضوری چشمگیر داشت در مورد دکتر احمد اقتداری پیرمرد ۹۰ ساله است که بیش از دو سوم از عمر خود را صرف مطالعه و تحقیق تاریخ مناطق جنوبی ایران و سواحل حاشیه ای خلیج فارس نموده است که تاکنون ۲۰ کتاب از تألیفات ایشان منتشر شده و هنوز تعدادی کتاب دست نوشته از ایشان وجود دارد.
رشیدیان با تأکید بر اینکه وجود دکتر اقتداری بهانه ای شد تا ما در این مستند به چند حلقه مفقوده در تاریخ نگاری خلیج فارس بپردازیم، اظهار داشت: اولین شخصی که در این مستند به او پرداخته می شود «مرحوم سدید السلطنه کبابی بندرعباسی» است که در اواخر دوره قاجاریه یکی از حکام بوشهر بوده و تا زمان حکومت پهلوی اول نیز در قید حیات بوده و تألیفات خوبی را از خود در زمینه خلیج فارس به جای گذاشته است.
وی ادامه داد: نفر دومی که در مقدمه این مستند به او اشاره می شود «دریادار غلامعلی بایندر» است که فرمانده نیروی دریایی در دوران رضاخان بوده است و ۲ کتاب ارزشمند در مورد خلیج فارس منتشر کرده که جزو معدود کتب چاپی دهه ۲۰ شمسی است. این دریادار در زمان جنگ با قوای انگلیس درگیر شده و سپس جان می سپارد.
این کارگردان مستند افزود: نفر سومی که در مستند «به ایران جاودانی ام» به او پرداخته می شود دکتر احمد اقتداری است که در آن زمان جوان و در دارالمعلمین شیراز مشغول به تحصیل بوده و خیلی نزدیک با این وقایع روبرو شده است.
کارگردان مستند «نقش جان» در بخش دیگری از این گفتگو خاطرنشان کرد: برای تولید این مستند ما از بایگانی فیلمخانه ملی ایران، صدا و سیما و... استفاده زیادی کردیم و همچنین فیلمبرداری کار را نیز در شهر تهران و محل زندگی دکتر اقتداری که در دارآباد واقع شده است انجام دادیم.
وی تأکید کرد: تماشای این فیلم برای تمامی علاقمندان به مسائل خلیج فارس جذاب خواهد بود. من معتقدم که تمامی افراد باید این مستند را ببینند چرا که در آن اطلاعات زیادی به مخاطبان منتقل می شود و این مستند کمک می کند تا اطلاعات تاریخی که ماحصل بیش از ۶۰ سال کار و تلاش دکتر اقتداری بوده به صورت موجز و در ۷۵ دقیقه در اختیار آن ها قرار داده شود.
رشیدیان سپس افزود: همچنین در این اثر مستند یک سیاهه ای از سند تاریخی ارائه شده که منسوب به زمان حاکمیت پدر سدید السلطنه است. در آن زمان ۵ تن از شیوخ عرب منطقه خلیج فارس اقرارنامه ای امضا کرده اند که جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی متعلق به حکومت بندرلنگه است.
گفتنی است؛ ارسطو مداحی و خسرو احدزاده (تصویربردار)، منصور شهباز زاده (صدابردار)، داود نماینده (گوینده متن) و رضا رشیدیان (نگارش متن نریشن و تحقیق) این اثر مستند را بر عهده داشته اند.
عکس‌ها برگرفته از تارنمای مجله بخارا
