کتاب
معرفی کتاب «فرهنگ واژگان گویش‌های ایران»
- كتاب
- نمایش از پنج شنبه, 05 خرداد 1390 09:20
- بازدید: 7149
فرهنگ واژگان گویش های ایران
نوشته : غلامرضا آذرلی
ویرایش ، ساخت برابریاب فارسی ، نمایه و کتابشناسی ها : عقاب علی احمدی
چاپ اول : ۱۳۸۷
۷۴۴ صفحه – ۱۶۵۰۰ تومان
ناشر : نشر هزار – تلفن ۶۶۹۲۳۹۴۶ – ۰۲۱
دربارهٔ این کتاب:
کتاب «فرهنگ واژگان گویش‌های ایران» می‌تواند کلیدی باشد برای گشودن باب پژوهش‌های بنیادین در زمینه شناخت و ریشه‌یابی پیوستگی گویش‌های گونه‌گون در پهنه گسترده ایران‌زمین، برای آنان که نه بصورت محلی، بلکه از دیدگاه یکپارچه و گسترده خواهان مطالعه در زمینه زبان فارسی هستند. همچنین این کتاب می‌تواند الگوئی مناسب برای پژوهندگانی باشد که هرچند درحال‌حاضر خارج از مرزهای ایران کنونی بسر می‌برند اما در بستر فرهنگ و باورها و زبان مشترک با ما سیر هستی زبانهای ایرانی را پاسداری می‌نمایند.
باغ‌ها را گرچه دیوار و درست از هواشان راه با یکدگر است
شاخه‌ها را از جدایی گر غم است ریشه‌ها را دست در دست هم است
این فرهنگ شامل نزدیک به 17000 واژه به گویش بیش‌از 520 شهر و روستا در داخل مرزهای کنونی ایران می‌باشد، بخش پیوست این گنجینه شامل نام برنج‌های ایران، نام انگورهای ایران، نام انجیرهای ایران، نام خرماهای ایران، نام مناطق خرماخیز ایران، نام مناطق تاتی‌زبان و تالشی‌زبان، مجموعه واژگان همگون در دوردست‌های ایران، برابریاب فارسی، نمایه و کتابنامه، و کتابشناسی زبان و گویش‌های ایران می‌باشد که دستیابی پژوهنده و مطالعه‌کننده کتاب را به نکات و واژگان موردنظر آسان می‌نماید.
کتاب در 742 رویه با جلد گالینگور مرغوب و صحافی مناسب به ارزش 16500 تومان انتشار یافته است.
عقاب علی احمدی
پهنه ی فرهنگی ایران یا آنچه « ایران فرهنگی » نامیده می شود ، برخاستگاه و زیستگاه یکی از بزرگترین خانواده های زبانی جهان ، یعنی خانواده ی زبان های ایرانی ، است . در این پهنه که بسیار گسترده تر از قلمرو کنونی کشور ایران است ، زبان های ایرانی ابزار ارتباطی مردمان آریایی نژاد بوده اند . اندک بودن واژگان و بی بهره بودن گویش های تیره های گوناگون ایرانی از واژگان علمی ، و وجود تفاوت های کوچک میان واژگان گویش های تیره های گوناگون آریایی همچون آذری ، تات ، تالش ، خراسانی ، خوزی ، سیستانی ، کرد ، گیل ، لاهیج ، لر ، لک ، مازندرانی ، هرمزگانی و … این تیره ها را ناگزیر از برگزیدن یک « زبان ملی » می کرد . در دوره ی پس از اسلام ، ایرانیان پس از نوشتن دستور زبان برای زبان ابتدایی عربی و نیرومندساختن آن با واژگان ایرانی ، در دوره ای دویست ساله ، کتاب های خود را به زبان عربی نوشتند ؛ اما پس از پیروزی در جنبش های استقلال خواهانه ی فرهنگی و سیاسی و اجتماعی خود علیه چیرگی عرب ها ، زبان « فارسی دری » را که زبان دانشمندان و روحانیان دوره ی ساسانی ، یعنی زبان دانش و دین ، بود ، به عنوان زبان ملی خود برگزیدند و آن را در همه ی زمینه های ادبی و علمی و هنری و دینی برای نوشتن آثار خود به کار گرفتند . اینچنین بود که همه ی آثار اساسی و برجسته ی ادبی ، علمی ( انسانی و تجربی ) ، هنری و دینی پس از اسلام به زبان فارسی نوشته شدند . این گزینش ، اما ، مانعی برای به کارگیری نیمزبان ها و واژه های غیرفارسی به عنوان « زبان گفتار » ( و نه « زبان نوشتار » ) نشد و این نیمزبان ها و واژه ها در مقام ابزار ارتباط گفتاری ( شفاهی ) ، و بخشی از میراث فرهنگی ایران زمین ، در درازای هزاران سال ، به زیست خود ادامه دادند .
غلامرضا آذرلی ، پژوهشگر معاصر در کتاب « فرهنگ واژگان گویش های ایران » بیش از هفده هزار واژه از واژگان گفتاری ( شفاهی ) ایرانی غیرفارسی را گرد آورده است . او برای این کار ، در کنار کوشش چهل ساله ی خود برای گردآوری این واژه ها از جای های سراسر ایران ، از میان فرهنگ ها و واژه نامه های منتشرشده ی گویش های ایرانی نیز واژگانی را برگزیده و با یکجاکردن آنها ، این فرهنگ را پدید آورده است . باید یادآوری کرد که این واژگان بخشی از فرهنگ گفتاری ( شفاهی ) نیمزبان ها و گویش های کشور ایران اند و کمتر واژه ای از آن میان ، واژه ای از فرهنگ نوشتاری ( کتبی ) است . این واژگان ، چنان که مولف در مقدمه ی خود می گوید ، می توانند به کار هرچه غنی ترکردن زبان ملی در جهت بی نیازشدن آن به واژگان بیگانه بیایند ؛ اما نباید پنداشت که می توان آنها را به جای واژگان زبان ملی کنونی ، زبان فارسی ، که ابزار ارتباطی و تکیه گاه فرهنگ و ادبیات و اندیشه ی ایرانی و میراث مشترک همه ی مردمان ایرانی است ، به کار گرفت .
بررسی واژگان این فرهنگ ، پیوندهای نزدیک و هم خانوادگی گویش های تیره های گوناگون آریایی را با یکدیگر ، و با زبان فارسی ، به روشنی نشان می دهد . در بخشی از این کتاب ، نمونه هایی از واژگان همگون و مشترک میان گویش های ایرانی آمده است که نشانه ای از همریشگی این گویش ها و واژه ها است .
این کتاب برای آشنایی با شیوه ی نام سازی در گویش ها و نیمزبان های ایرانی منبعی سودمند است و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی ، فرهنگ عامه و مردم شناسان می توانند در پژوهش های خود از آن بهره بگیرند . « برابریاب فارسی » که برای این کتاب تدوین شده است ، کار یافتن واژگان گویش های گوناگون را از میان صفحات کتاب آسان می کند . در نمایه ی این کتاب ، نام شهرها و روستاها و گویش ها و نیمزبان هایی که واژه ای از آنها در کتاب آمده است ، فهرست شده است . دیگر اینکه هفت فهرست به کتاب افزوده شده است به نام های : نام انجیرهای ایران ، نام انگورهای ایران ، نام برنج های ایران ، نام خرماهای ایران ، نام مناطق خرماخیز ایران ، نام ماهی های ایران و نام مناطق تاتی زبان و تالشی زبان ایران .
« کتاب شناسی زبان و گویش های ایران به زبان فارسی » که در پایان کتاب آمده است ، بخشی از کوشش های پژوهشگران را در این زمینه نشان می دهد .
برگرفته از تارنمای ایرانچهر
