ایران‌بوم

به گزارش ایرانبوم به نقل از روابط عمومی انجمن افراز، دوشنبه بیست‌ودوم مهرماه 1392، انجمن فرهنگی ایران‌زمین (افراز) نشستی را به مناسبت جشن مهرگان در فرهنگسرای رسانه برگزار کرد. در این نشست که دو ساعت به طول کشید، استاد محمودی‌بختیاری به نقش مهر و عشق در فرهنگ ایرانی و ادب فارسی پرداخت و آن را از کلیدواژه‌های مهم این فرهنگ برشمرد. پیش از او، و در آغاز برنامه مبین میرزایی، نوجوان 9 ساله، با تارنوازی باشندگان را به شنیدنِ بیت‌های آغازین شاهنامه مهمان کرد. در ادامهٔ برنامه، مستند کوتاهی دربارهٔ جشن مهرگان که کاری از کارگروه رسانهٔ انجمن افراز بود پخش شد. پس از صحبت کوتاه کارگردان فیلم، هما ارژنگی قطعه‌شعری را که به مناسبت مهرگان سروده بود، خواند و در ادامه نماینده‌ای از کارگروه کودک و نوجوان انجمن، که طرحی برای کمک‌رسانی به کودکان کار را بر عهده دارند، سخنانی گفت و فیلم کوتاهی از کوشش‌های‌شان را به نمایش گذاشت.

همچنین انجمن افراز بیانیه‌ای را به مناسبت این جشن صادر کرد و در آن از «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری» ثبت ملی جشن‌های کهن ایرانی به‌ویژه مهرگان و از شورای فرهنگ عمومی درج این جشن را در تقویم رسمی کشور خواستار شد.

متن کامل بیانیه چنین است:

انجمن افراز

بیانیهٔ پایانی جشن مهرگان

انجمن افراز ـ 22 مهرماه 1392 خورشیدی

کمتر از ذره نیی، پست مشو، مهر بورز تا به خلوتگه خورشید رسی چرخ‌زنان

می‌ستاییم مهرِ دارنده‌ی دشت‌های پهناور را، او که به همه‌ی سرزمین‌های ایرانی خانمانی پر از آشتی، پر از آرامی و پر از شادی می‌بخشد... (اوستاـ مهر یشت)

1. همایش «مهرگان»، عصر دوشنبه بیست‌ودوم تیرماه 1392 خورشیدی، به منظور پاس‌داشتِ آیینی باستانی و گسترشِ فرهنگِ شادی، در تالار مرکز مشارکت‌های فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران برگزار شد.«انجمن فرهنگی ایران‌زمین» (افراز)، برگزارکننده‌ی همایش، مراتب سپاس‌گزاری ژرف خود را از مراکز یاریگر، به‌ویژه مدیریت مرکز یادشده، مهمانان گرامی و دوستداران فرهنگ ایران ابراز می‌نماید و امید است در اجرای مسؤولیتی که بر دوش گرفته ــ همچون پنج سال اخیر که برگزاری مرتب این جشن بزرگ را پی گرفته است ــ کامیاب بوده باشد.

2. مهرگان یا جشن مهردر کنار نوروز از جشن‌های بزرگ ایرانیان بود؛ هر چند، همچنان برگزاری پاره‌هایی از آن ــ ولو با نام‌هایی دیگر ــ به طور پراکنده در ایران‌ِ بزرگ فرهنگی زنده است و حتا عرب‌های مسلمان آن را مهرجان می‌نامند.این جشن به روایتی در روز مهر از ماه مهر یعنی شانزدهم مهرماه ــ که با گاه‌شماری کنونی زرتشتیان دهم مهرماه می‌شود ــ و به سخن فردوسی بزرگ در نخستین روز از ماه مهر آغاز می‌شد، و به مدت شش روزادامه می‌یافت. بر پایه‌ی روایت تاریخ‌های دوران اسلامی، روز آغاز جشن را «مهرگان عامه» می‌نامیدند و همگان از آن بهره می‌بردند و شادمانی می‌کردند و روز انجامِ آن را «مهرگان خاصه»،که گویا ویژه‌ی خاندان شاهنشاهی بوده است. از این رو، می‌توان آن را قرینه‌ی نوروز گرفت که مراسم آن نیز بدین‌گونه بوده و به بارعام در نزد پادشاه ختم می‌شده است.

ضحاک 1000 سال بر ایران حکومت کرد و مغز بسیاری از جوانان ایران‌زمین را خوراک مارانی کرد که بر شانه‌هایش می‌زیستند. کاوه‌ی آهنگر از میان مردم برخاست و با برافراشتن پیش‌بند چرمین خود بر فراز نیزه‌ای، رهبری قیام بر علیه او را بر عهده گرفت.می‌گویند درفش کاویانی نخستین پرچم ایرانیان است. سرانجام کاوه توانست با یاری مردم و فریدون پسر آبتین ضحاک ماردوش را شکست دهد و در کوه دماوند زندانی کند. روز پیروزی بر ضحاک و به پادشاهی نشستن فریدون مهرگان شد.

فریدون چو شد بر جهان کامکار / ندانست جز خویشتن شهریار
به رسم کیان تاج و تخت مهی / بیاراست با کاخ شاهنشهی
به روز خجسته سر مهر ماه / به سر بر نهاد آن کیانی کلاه
کنون یادگار است از او ماه مهر / بکوش و برنج، ایچ منمای چهر

این جشن بزرگ تا چند سده‌ی اخیر، همواره، در ایران گرفته می‌شد و حتا بنی‌امیه با تعصب ضد ایرانی خود نیز آن را برپا می‌کردند. از برگزاری مهرگان در دوره‌ی غزنویان آگاهی بسیاری در دست است. در شعرهای فردوسی، عنصری، فرخی و منوچهری وصف این جشن آمده است و همه‌ی این بزرگان جشن مهرگان را در عظمت و گستردگی هم‌پای نوروز می‌دانند.

3. می‌دانیم که در جهان امروز برای بسیج اجتماعی؛ برای ایجاد جشن و سرور؛ برای گسترش کنش‌های متقابل مردمی؛ برای آموزش‌های اجتماعی؛ و بسیاری موارد دیگر«مناسبت» می‌سازند و از قدرت نمادها بهره می‌برند؛ همان‌گونه که قهرمان می‌سازند؛ و همان‌گونه که تاریخ می‌سازند. آن‌گاه ما هستیم و جهانی از معانی، که هر یک به تنهایی می‌تواند دست‌مایه‌ی بسیاری از آفرینش‌ها ــ هنری، علمی، ادبی، اسطوره‌شناسی و... ــ گردد. خوشبختانه چنین نگاهی به داشته‌های فرهنگی‌مان روز به روز در میان جوانان گسترش می‌یابد. از سوی دیگر، با وجودِ نزدیکی جهانِ ایرانی در برگزاریِ سراسریِ جشن بزرگ نوروز، هم‌چنان نیاز به محکم‌تر کردن این پیوندهای فرهنگی میان ایرانیان و ایرانی‌تباران به چشم می‌خورد. از این‌رو، انجمن افراز در پی 10 سال برگزاری جشن‌های ایرانی (15 جشن در 4 زمینه)، خواستار تبلیغ و گسترش این جشن‌ها به یاری نهادهای فرهنگی است و در عین حال از سازمان‌های دولتی می‌خواهد که از این شادروزهای باستانی به نحوی شایسته‌ پاسداری کنند چرا که چنین سنت‌های ریشه‌داری، اتحاد ملی تیره‌های ایرانی را بیش از پیش محکم می‌کنند. در گام نخست «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری»می‌بایست نسبت به ثبت ملی این جشن‌ها ــ به‌ویژه مهرگان ــ به عنوان میراثی معنوی و ناملموس اقدام نماید. هم‌چنین شایسته است شورای فرهنگ عمومی این جشن را در تقویم رسمی کشور درج نماید. به نظر می‌رسد هم‌زمانی مهرگان با آغاز سال تحصیلی، که گونه‌ای از سال‌شماری در ایران باستان را هم تداعی می‌کند، می‌تواند دست‌مایه‌ای برای توجه به آیین ریشه‌دارِدانش‌اندوزی در ایران و مناسبتی برای جشنِ آغازِ سالِ تحصیلی در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها شود.

روزِ مهر و ماهِ مهر و جشنِ فرخ مهرگان مهر بفزای ای نگارِ ماه‌چهر مهربان
مهربانی کن به جشن مهرگان و روز مهر مهربانی کن به روز مهر و جشن مهرگان

عکس از «نیکو گرشاسبی‌نیا» - ایرانبوم