کتاب
معرفی كتاب وصف خليج‌فارس در نقشه‌های تاريخي
- كتاب
- نمایش از سه شنبه, 04 اسفند 1388 10:53
- بازدید: 3777
برگرفته از همشهری‌آنلاین
کتاب «وصف خلیج‌فارس در نقشه‌های تاریخی» که به همة ایران‌دوستان و علاقه‌مندان به هویت ملی، تاریخی ایران و ایرانیان پیشکش شده است،
نخستین کتاب از مجموعة اسناد و مدارک خلیج‌فارس است که توسط معاونت پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، در راستای ارائة شمه‌ای از حقایق مستند شدة خلیج‌فارس، همزمان با روز ملی «خلیج‌فارس» انتشار یافت.
این کتاب دربرگیرندة مجموعه‌ای از نقشه‌های مختلف با محوریت موضوع و نام خلیج‌فارس از سراسر جهان در طی دوران‌های مختلف تاریخی و شیوه‌های گوناگون نقشه‌نگاری است تا واقعیتی را که بر تمامی نقشه‌های اصلی، و نه جعلی، دربارة خلیج‌فارس درج شده، بار دیگر همراه با توضیحات و نکته‌های تاریخی- جغرافیاییِِ شایستة تأمل به فرهیختگان و صاحب‌نظران امر عرضه کند. بر این اساس این اثر با صراحت، دربارة نام و نشان خلیج‌فارس، بر پایة اسناد جغرافیایی مشهور، مسلم و مستند سخن می‌گوید.
کتاب افزون بر مقدمه به سه بخش اصلی تقسیم شده است:
در بخش نخست، برای اولین‌بار، مکتبهای مختلف نقشه‌نگاری حوزة اسلامی و اروپایی در یک دسته‌بندی منسجم ارائه شده است.
در بخش دوم، نقشه‌های حوزه‌های اسلامی- اروپایی با توصیف دقیق حوزة جغرافیایی خلیج‌فارس در هر نقشه آمده است، که شامل ویژگی‌های منحصربه‌فرد ذیل است:
1. درج نام نقشه‌نگار، سال ترسیم نقشه و محل چاپ آن، پس از بررسی‌های متوالی.
2. نام خلیج‌فارس و کرانه‌های شمالی و جنوبی آن به منظور بیان دقت نقشه‌نگار در تک‌تک مکان‌ها مشخص شده است.
3. دوران تاریخی ایران با دوران ترسیم نقشه تطبیق داده شده است.
4. برای اولین بار در جهان تمامی نام‌های قید شده در هر نقشه با نام‌های کنونی مطابقت داده شده و سیر تغییر نام و ویژگی خاص منطقه درج شده است. در این میان مکان‌هایی که اثری از آنها بر جای نمانده نیز مشخص گردیده است.
در بخش پایانی اطلاعات موجود در بخش دوم دسته‌بندی شده‌اند و فهرست‌های زیر در آن قرار گرفته است:
1. نـام نقشه‌ها
2. ضبط نامه خلیج فارس به زبان های گوناگون
3. نام مؤلفـان و نقشه‌نگاران حوزه‌های نقشه‌نگاری اروپایی
4. فهرست مآخذ نقشه‌ها
5. فهرست نقشه‌هایی که بازسازی و یا برای اولین بار چاپ شده‌اند، 6- فهرست شخصیتها و مکان‌ها.
با توجه به آنچه بیان شد، این کتاب دارای چند ویژگی اصلی و منحصربه‌فرد است که عموماً در سایر کتاب‌ها و اطلس‌ها دیده نمی‌شود:
• از میان صدها نقشه که همگی واقعیت نام خلیج‌فارس را در خود داشته‌اند، نقشه‌هایی انتخاب شده‌اند که از کیفیت و وضوح بیشتری برخوردار بودند.
• نقشه‌های تاریخی اروپایی از 1477 میلادی / 882 قمری همزمان با افول فن نقشه‌کشی نزد جغرافی‌دانان مسلمان شروع می‌شوند و تا 1910 که شیوة نقشه‌کشی نو، شروع می‌شود، پایان می‌یابند. بدین‌ترتیب از تمام مکتبهای نقشه‌نگاری: بطلمیوسی، اسلامی و اروپایی، بهترین نمونة نقشه‌ها انتخاب شده‌اند. 40 نقشة اسلامی و 120 نقشة اروپایی (بطلمیوسی) در این کتاب معرفی می‌شوند.
• در کنار تحقیق کتابخانه‌ای برای بررسی و تعیین نام‌ها و تلفظ اسامی برای اولین بار از محققان بومی کرانه‌های خلیج‌فارس (هر منطقه یک نفر) استفاده شده، تا درست‌ترین و منطبق‌ترین اطلاعات گردآوری شود.
• معرفی نقشه‌نگاران نیز تلاشی نو در این اثر است، بنابراین، تلاش شده تا از میان مراجع مختلف ایرانی و غیر ایرانی و پایگاه‌های معتبر رایانه‌ای اطلاعات مفیدی در این زمینه ارائه شود. بر این اساس، نقشه‌نگاران اروپایی در اولین اثری که از آنها در کتاب آمده است، معرفی شده‌اند.
• از نسخ خطی موجود در مراکز اسناد و کتابخانه‌های دولتی، خصوصی و منابع دست اول در حد امکان بهره گرفته شده است.
• در این مجموعه با جستجوی بسیار تلاش شده است تا اشتباهات و کمبودها را برطرف و شناسنامه‌ای صحیح از نام طراح، سال ترسیم نقشه، منبع و مآخذ هر یک ارائه شود. بنابراین، روش توصیفی در این کتاب بدین صورت رعایت شده است: نام نقشه‌نگار، سال ترسیم، عنوان نقشه و نام خلیج‌فارس معرفی و سپس مطالب مفید در مورد کرانه‌ها و توضیحات مربوط به هر یک از آنها ارائه شده است.
• این کتاب همچنین خلاء محسوسی را که در روش پژوهش‌های گروهی و بین‌رشته‌ای وجود داشته و دارد پر کرده است. دغدغه‌ای که لزومش به واسطة دشواری‌‌ها و نو بودنش در مباحث آموزشی و پژوهشی کشور همواره احساس می‌شود.
