کتاب‌

کتاب اقلیم حضور - یادنامه شاهرخ مسکوب پس از هفت سال منتشر شد

برگرفته از تارنمای مجله بخارا

در مقدمه این یادنامه که به کوشش علی دهباشی و توسط نشر افکار منتشر شده چنین می خوانیم:

« ” او بزرگتر از آثارش بود ” این تعبیر را از دکتر داریوش شایگان دربارۀ شاهرخ مسکوب شنیدم. حلقۀ معاشران و دوستان مسکوب هر یک با تعبیری تحسین آمیز از خلقیات و ویژگی های اخلاقی و سلوک انسانی و عاطفی او یاد کرده اند که در مقالات کتابی که در دست دارید در باب آن به تفضیل خواهید خواند.

افزون بر ویژگی های برجستۀ انسانی، ما با شاهرخ مسکوب متفکر، نظریه پرداز ادبی، شاهنامه و حافظ پژوه یگانه رو به رویم . آنچه که مسکوب در بخشی از آثارش در مورد حافظ و شاهنامه نوشته است، حکایت از زندگی طولانی و عمیق او در « کوی دوست» دارد.

مطالعات دقیق و موشکافانۀ او در حوزۀ ادبیات حماسی غرب و شاهنامۀ فردوسی منجر به خلق آثاری شد که در عرصۀ شناخت اسطوره های شاهنامه و پیشینۀ آن در باورهای دینی و ملی ما ایرانیان ماندگار خواهد ماند و هرگز رنگ کهنگی نخواهد گرفت و هر چه بگذرد ارزش های ناشناخته اش بیشتر نمایان خواهد شد.

یکی دیگر از ویژگی های زندگی اجتماعی آن زنده یاد مسئلۀ روشنفکری اوست؛ این زمینۀ زندگیش مثل همۀ ابعاد دیگر شخصیتش متفاوت با دیگران و اقران اوست. می دانیم که با عضویت در حزب توده در دهۀ بیست وارد جریانات روشنفکری و سیاسی شد، پس از کوتادی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به زندان گرفتار آمد و تأملات  در زندان و بعد حوادث هولناک مجارستان و رفتار شوروی ها و ماجرای ملی شدن نفت و عکس العمل نادرست رفقایش منجر به جدایی و انزجار او از « اردوگاه« و استالینیسم شد. آنچه که مسکوب در نقد روشنفکری این دوره و خودش نوشته است از مهم ترین نقدهای دقیق سیاسی تاریخ معاصر ایران است.

شاهرخ مسکوب و علی دهباشی ـ سخنرانی در تالار آندره مالرو ـ پاریس اردبیهشت ۱۳۷۹

بخش دیگری از کارهای قلمی او، که ناشناخته مانده، یادداشت های روزانۀ وی است. در جایی گفته یا نوشته ام که هر آینه مسکوب این یادداشت ها را به یکی از زبان های رایج این زمان نوشته بود، بدون تردید در کنار یادداشت های روزانۀ کافکا، کامو، یونسکو و … قرار می گرفت. باید « روزها در راه» را بخوانید تا مدعای راقم این سطور را تأیید کنید.

چگونه می توانم این یادداشت را به پایان برسانم و از اصلی ترین وجه شخصیت او یعنی ایران دوستی و اعتقاد به این آب و خاک یاد نکنم. او که عاشقانه به تاریخ و جغرافیای این سرزمین عشق می ورزید سال هایی از عمر پربارش را در غربت گذراند؛ اگر چه قلبش برای این خاک می زد. شاید اگر رشتۀ سخن را به خودش بسپارم گویاتر باشد« به قدری در هوای ایران به سر می برم که انگار نه انگار اینجا زندگی می کنم. پاهایم اینجاست ولی دلم آنجاست. زندگی و هوش و حواس من در جای دوری، که از آن بریده شده ام ، می گذرد، نه در جایی که در آن نیستم».

اکنون شاهرخ مسکوب در خاک وطنی که اینگونه عاشقانه دوستش می داشت خفته است و ما دوستدارانش به یاد و خاطرۀ او این یادنامه را تدارک دیده ایم تا کسانی که او را ندیدند و نسل های بعد بخوانند و او را زنده تر از امروز بیابند. خاک بر او گوارا باد!

در تنظیم مقالات یادنامۀ تلاش کرده ایم به تمامی جنبه های زندگی مسکوب بپردازیم. امیدوارم موفق شده باشیم. »

و مروری می کنیم بر فهرست یادنامۀ شاهرخ مسکوب با عنوان « در اقلیم حضور» :

فهرست مقالات یادنامه شاهرخ مسکوب:

او بزرگ‌تر از آثارش بود/علی دهباشی

یاد مسکوب/ ایرج افشار

مسکوب اقلیم حضور بود/ دکتر داریوش شایگان

عشق داغی است که تا مرگ نیاید نرود/ دکتر حسن کامشاد

پنج تا یک دقیقه/ احمد مسکوب

در موج مواج خاطره‌های گذشته/ کامران فانی

عشقی که با خونش آمیخته بود/ دکتر جلال ستاری

سرگذشت فکری و آثار شاهرخ مسکوب از نظر خود او/یوسف اسحاق‌پور

مسکوب منحصر به فرد بود/ گفتگو با دکتر علی بنوعزیزی

مسکوب، فراتر از کلاس‌های رایج  روشنفکری/ سیروس علی نژاد

در سوگ شاهرخ مسکوب/علی دهباشی

شاهرخ مسکوب روشنفکر ایرانی در مهاجرت/ کریستین ژامبه

با شاهرخ مسکوب در خواب و بیداری/ ایرج پارسی نژاد

نمونۀ ناب و نادر روشنفکر ایرانی/ دکتر رامین جهانبگلو

شاهرخ مسکوب، شاهین بلندپرواز اندیشه و فرهنگ/ دکتر جلیل دوستخواه

حضوری دیگر برای آنکه رفت/ عبدالله کوثری

شاهرخ مسکوب و ما/ دکتر حورا یاوری

تصویر مچالۀ ما/ دکتر صدرالدین الهی

دریغا شاهرخ مسکوب/ مسعود بهنود

زادگاه زاینده در رؤیای مسافر کوچیده از وطن/ احمدکریمی حکاک

شاهرخ مسکوب رفت/ محمّد گُلبن

تماشای گذشت زمان/ایرج‌هاشمی‌زاده

مسکوب، انسانی نمونه در زندگی وهنر/ مهدی تهرانی

در سوگ سیاوش/ گیتی شامبیاتی

روزها در راه/ محمد رحیم اخوت

روزها در راه و سفر در خواب/ محمدرحیم اخوت

تواضع و ادب/ رضا قاسمی

سلیمان سخن/ پرویز براتی

آب را می‌بینی که چه احسان می‌آید/ مهران انصاری

مسکوب به روایت مسکوب/ محمدحسین خسروپناه

مسکوب به روایت مسکوب/ محمدحسین خسروپناه

در سوگ مسکوب/ فرخ امیرفریار

آهنگ‌هایی که مادرم به من آموخت/ علیرضا غلامی

سخن در جان مسکوب / فرنگیس حبیبی

مسکوب در سوگ سیاوش/ احمد کاظمی موسوی

سوگ سیاووش / محمد جلالی چیمه(م. سحر)

گفتگو  

 درباره سیاست و فرهنگ/ گفت وگوی پاکدامن و شاهرخ مسکوب و….

گفته‌ها دربارۀ تاریخ، سیاست، مدرنیته، فرهنگ و وطن/ شاهرخ مسکوب

دربارۀ سیاست وفرهنگ/ گفت وگوی علی دهباشی با شاهرخ مسکوب

گفت وگو با شاهرخ مسکوب دربارۀ زمان در شاهنامه/ شاهرخ گلستان

نقد کتاب‌های شاهرخ مسکوب                

شاهرخ مسکوب و«سیاست و اجتماع»/ دکتر حورا یاوری

شاهنامه و شاهرخ مسکوب/ حسام الدین نبوی نژاد

نقدی بر«مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار»/ دکتر مصطفی رحیمی

نگاهی به آثار مسکوب/ کوروش قنبری

جستاری در شاهنامه/ محبوبه مهاجر

غافل از اسطوره هزاران سیاوش این زمان/ سعید ابوالقاسمی

زیستن در زبان مادری/ فرهاد حیدری گوران

 شب شاهرخ مسکوب    

گزارش مراسم بزرگداشت زنده‌یاد شاهرخ مسکوب/ پروانه ستاری

کارنامه‌ای حالا دیگر تمام/ انوشیروان گنجی‌پور

گزارش مراسم یادبود شاهرخ مسکوب در پاریس

 نامه‌ها 

بخشی از نامه به یک دوست

نامه‌ای دیگر از شاهرخ مسکوب

نامۀ دوست به شاهرخ/ نسیم خاکسار

نامه از دوستی تازه/ نعیم نبیلی

یادی از شاهرخ مسکوب/ ناصر زراعتی

چندنامه

نامه دوست آزرده خاطر

 از آثار مسکوب 

یادگارهایی از شاهرخ مسکوب

- الف.خاطرات  

روزها در راه

خاطراتی از بزرگ علوی

ـ ب. نوشته‌ها 

مقدمه‌ای بررستم و اسفندیار

قصۀ سهراب و نوشدارو

شاهنامه و تاریخ

زین آتش نهفته

ملاحظاتی دربارۀ شاهنامۀ فردوسی

درباره سیاست و فرهنگ

دربارۀ خیزاب‌ها

ای سرزمین من!

ـ ج. ترجمه 

سخنی دیگر در باب: «پسر ایران از مادرش بی‌اطلاع است»

یوسف اسحاق‌پور/ شاهرخ مسکوب

تصاویر و اسنادی از نامه‌ها و دستنویس‌ها و آلبوم عکس شاهرخ مسکو

• < قبلی
• بعدی >