ایران‌بوم

ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز را که درازترین و تاریک ترین شب در طول سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم می‌کنند تا اندوه غیبت خورشید، تاریکی و سردی روحیهٔ آنان را تضعیف نکند و با به روشنایی گراییدن آسمان به خواب روند و لختی بیاسایند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، خانواده‌ها در شب یلدا دور هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب با هم شب نشینی می‌کنند.

حافظ خوانی جزء جدانشدنی مراسم این شب است در این شب همه مردم به خانه بزرگترها رفته و ضمن دور هم نشینی و خواندن فال حافظ به خوردن تنقلات و میوه‌ها به خصوص انار، هندوانه و ازگیل مشغول می شوند با خوردن، نوشیدن، شنیدن صحبت‌ها و داستان‌های بزرگترها شب را به صبح می رسانند و معتقدند که صبح بعد از یلدا روز پیروزی خورشید بر سیاهی و تاریکی‌هاست.

به عقیده بزرگ‌ترها آوردن میوه‌های مختلف خشک، تر و میوه‌های سرخ فام که به «شب چله» معروف است، همراه با سایر خوراکی‌ها شگون داشته و زمستان پر برکتی را نوید می‌دهد.

مریم اوصانلو سرپرست پژوهش مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، اظهارداشت: نکته‌ای در خصوص دو میوه هندوانه و انار وجود دارد آن است که این دو میوه گرد و سرخ فام نمادهایی از خورشید هستند.

وی با بیان اینکه شب چله، شب زایش خورشید و آغاز سال نو میترایی است اظهارداشت: یلدا یا شب چله، شب اول زمستان و طولانی ترین شب سال است و فردای آن با دمیدن خورشید روزها بزرگتر شده و تابش نور ایزدی فزونی می‌یابد این بود که ایرانیان باستان آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا خورشید می‌خواندند و به این مناسبت جشن بزرگی برپا می کردند.

اوصانلو ادامه داد: این جشن در ماه پارسی، دی قرار دارد جشنی که در این شب برگزار می شود یک سنت باستانی است.

وی یادآور شد: یلدا یک جشن آریایی است و پیروان میترائیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می‌کردند.

سرپرست پژوهش مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه یلدا شب تولد میترا یا مهر است گفت: این جشن به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است در این شب برای در امان ماندن از خطر اهریمن همه دور هم جمع می شوند.

اوصانلو ادامه داد: از آیین شب یلدا یا شب چله خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت و تندرستی فراوانی و شادکامی هستند.

وی افزود: نکته‌ای در خصوص دو میوه هندوانه و انار وجود دارد آن است که این دو میوه گرد و سرخ فام نمادهایی از خورشید هستند.

سرپرست پژوهش مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران تصریح کرد: در این شب نیز مانند جشن تیرگان فال گرفتن مرسوم است که به حافظ تفال می‌زنند و یا حاضران با انتخاب و شکستن گردو نیز پوکی و پری آن، آینده گویی می کنند.

اوصانلو اظهارداشت: آیین‌های خاصی که در شب یلدا وجود دارد نشان دهنده آن بوده که سرزمین ایران دارای فرهنگی غنی است که مردمانش با ذوق، سلیقه و طبیعت منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند و برای برگزاری سنت‌های کهن آداب خاص خود را دارند.

وی یادآور شد: در گذشته آئین‌هایی در این هنگام برگزار می شده که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده بوده جشنی که از لازمه‌های آن حضور کهنسالان و بزرگان خانواده به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است.

سرپرست پژوهش مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران خاطرنشان کرد: در گذشته عقیده بر این بود افراد خانه ضمن جشن و سرور برای در امان ماندن محصولات از سرما دعا کنند و آتشی باید در تمام شب بسوزد تا اهریمن مغلوب شود.

اوصانلو با اشاره به اینکه ایرانیان بر این باور بودند که در شب 30 آذر ماه خورشید با آنها قهر می‌کند گفت: به دلیل اینکه خورشید را مظهر همه چیز می دانستند تا صبح به شب زنده داری می پرداختند تا شاید خورشید با آنها آشتی کنند و نحس بودن این شب از بین برود و باور داشتند که خورشید مظهر قدرت است می‌تواند در شب یلدا پیروز شود تا یک سال اقتدار خورشید پایدار است و به همین دلیل شب یلدا را با شکوهی خاص و با استفاده از میوه‌هایی که درون سرخ دارند به دلیل سرخی خورشید سپری می‌کردند و تا صبح بیدار می ماندند تا خورشید غلبه کند.

وی افزود: در این شب خوردن تنقلاتی از جمله آجیل و ازگیل خام، سوهان کنجدی مرسوم است. از باورهای این شب خوردن هنداونه است که سبب می‌شود مردم در طول زمستان احساس سرما نکنند.

اوصانلو اظهارداشت: در این شب دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود از 7 خانه چیزی می‌گرفتند و بر این باور بودند اگر کسی آنها را نبیند و نشناسد حتماً به آنچه نیت کرده‌اند خواهند رسید.

سمیه صمدی متخصص تغذیه و مشاورز رژیم درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، اظهارداشت: از خصلت‌های شیرین ایرانیان دور هم نشینی به بهانه‌های مختلف از جمله نوروز و شب یلدا است که مردم سفره متنوعی برای این شب می‌گستراند.
متخصص تغذیه و مشاورز رژیم درمانی یادآور شد: پیشنهاد ما به افراد این است که بیشتر از انواع میوه‌ها استفاده شود که در انتهای شب معده افراد به دلیل خوردن آجیل و تنقلات سنگین نشود تا خواب راحت تری داشته باشند.
صمدی ادامه داد: سعی کنید شام را سبک میل کنید در غیر این صورت حتماً به همراه غذا از سبزی و سالاد استفاده شود.
وی با اشاره به اینکه خوردن میوه‌ها، آجیل‌ها و انواع تنقلات به خصوص در بیماران دیابتی اهمیت زیادی دارد افزود: استفاده از فیبر به همراه غذا برای بیماران سرعت افزایش قند خون را آهسته تر می‌کند.
متخصص تغذیه و مشاورز رژیم درمانی خاطرنشان کرد: بیماران دیابتی در شب یلدا سعی کنند از خوردن تنقلات خودداری کرده و در خوردن میوه‌ها نیز تعادل را رعایت کنند.
صمدی اظهارداشت: بیماران دیابتی می‌توانند به اندازه دو قاشق از مخلوط انواع آجیل میل کنند.

وی افزود: یادتان باشد که دیابت همه جا با شماست حتماً در مهمانی‌ها سعی کنید بیشتر از دور هم نشینی شب یلدا لذت ببرید و از پرخوری پرهیز شود.

گزارش از زهرا طاهری خبرنگار ایسنا