رویدادهای فرهنگی
مراسم شب رسام ارژنگی؛ عصر بخارا در مدح رسام ارژنگی به شب رسید
- رویدادهای فرهنگی
- نمایش از چهارشنبه, 10 آذر 1400 11:40
برگرفته از ایرنا
مدح رسام ارژنگی نقاش، مجسمه‌ساز و نمایشنامه‌نویس که بیش از نیم قرن پیش چشم از جهان فروبست توسط هنرمندانی همچون آیدین آغداشلو در شب‌های مجله بخارا سراییده شد. در شب رسام ارژنگی استاد آیدین آغداشلو ، هما ارژنگی ، جواد اتشباری ، مجید بجنوردی و علی دهباشی به سخنرانی پرداختند. همچنین قطعاتی به صورت فیلم از نقاشی‌های شادروان رسام ارژنگی به نمایش در آمد.
شب عباس رسام ارژنگی مینیاتوریست (روز یکشنبه دهم آذرماه 1398)، مجسمه ساز، نمایشنامه نویس که بیش از نیم قرن پیش چشم از جهان فروبست با حضور جمعی از هنرمندان صاحب نام و علاقه‌مندان به این هنرمند به همت مجله بخارا در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در این مراسم آیدین آغداشلو ، هما ارژنگی، مجید بجنوردی و علی دهباشی حضور داشتند و سخن گفتند و برنامه با نمایش فیلم‌هایی از نقاشی های این هنرمند به پایان رسید.
عباس رسام ارژنگی، نقاش، مینیاتوریست، تندیس‌ساز، کاریکاتوریست در سال ۱۲۷۱ در خانواده‌ای هنرمند که نسبت آن به میرک نقاش بزرگ عهد صفوی می‌رسد، در تبریز چشم به جهان گشود و در سال ۱۳۵۴ شمسی درگذشت.
هما ارژنگی فرزند رسام ارژنگی در آغاز این مراسم در تشریح زندگی پدر خود گفت: پدرم برای آموزش اکادمیک هنر نقاشی نوین، ابتدا به هنرستان تفلیس و سپس به آکادمی مسکو رفت و پس از پایان آموزش‌ها، در آغاز جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و با ورود به تهران در سال ۱۲۹۸ خورشیدی نخستین نگارخانه پایتخت را در خیابان فردوسی (علاءالدوله) با نام نگارستان ارژنگی بنیان نهاد.
وی افزود: پدرم با آرمان‌های بزرگ برای هنر این مرز و بوم تلاش های بسیاری کرد ولی در طول حیاتش قدرشناس آن نبودند. نگارستان ارژنگی از مهم‌ترین مجامع روشنگری، هنری و ادبی آن روزگار بود که نامدارانی همچون میرزاده عشقی، عارف قزوینی، سعید نفیسی، ملک‌الشعرای بهار و نیما یوشیج آن را برای برگزاری نشست های خود برگزیدند.
دختر این هنرمند با اشاره به نامه های نیما و پدرش گفت: در نامه های نیما با اشاره به نام پدرم آمده است که نوگرایی در هنر پس از مشروطه نخست در نقاشی شکل گرفت و سپس وارد شعر شد.
می توان به دلایلی همچون حضور شمایل روشنفکران، ادیبان در آثار پدرم اشاره کرد و نخستین نگارگری هایی که از خیال پردازی ها فاصله گرفت و واقع گرا شد در کارهای وی دیده شد. وی آغازگر نوشتن نقد هنری در روزنامه های آن دوران برای آثار دوره صفوی بود.
وی به خروج اجباری پدرش از تهران اشاره کرد و گفت: زمانی که به اجبار به تبریز بازگشت نخستین هنرستان صنایع مستظرفه تبریز را بنیان گذاشت و در مدت پنج سال شاگردان خبره‌ای پرورد که پس از او و برادرش میرمصور نسل جدید طراحان قالی صورت‌دار را پدید آوردند.
به گفته هما ارژنگی، این هنرمند به آموزش و پرورش رفت و رویکرد هنر نوین را وارد فضای آموزشی کرد؛ آموزش نقاشی ارژنگ سال ها به عنوان شیوه آموزش مبنا قرار گرفت.
ارژنگی به فشارها بر پدرش از طرف جریان های مختلف اشاره کرد و گفت: کار برای وی بسیار سخت شده بود و در زمانی که نقاشی نادرشاه را می کشید به کارگاه پدر حمله کردند و نقاشی هایش را تکه تکه کردند ولی او با سماجت این نقاشی را دوباره کشید.
نقاشی نادر شاه
از وی قریب بر دو هزار اثر هنری بر جای مانده که از آن میان می‌توان به تابلوهای تاریخی وی همچون حمله نادر به هندوستان، نبرد یعقوب لیث با سپاه خلیفه، کورش بزرگ و بهرام گور اشاره نمود.
نبرد یعقوب با سپاه خلیفه
اولین مجسمه فردوسی توسط رسام ارژنگی ساخته شد
مجید بجنوردی که در حوزه مجسمه سازی و نقاشی های رسام ارژنگی تحقیقات گسترده ای انجام داده است در این مراسم گفت: اولین مجسمه ای که از فردوسی تهیه شده توسط ارژنگی است که حتی من در پژوهش های گذشته ام به اشتباه آن را منتصب به لورنزینی هنرمند فرانسوی در باغ موزه نگارستان عنوان کردم. خاندان ارژنگی تاریخ ساز و فرهنگ ساز بودند و از زمان تیمور لنگ نگارگری در میانشان نسل به نسل تداوم داشته است.
وی ارژنگی را یکی از نمودهای تجدد در هنر عنوان کرد و گفت: با تحقیقات بیشتر پی بردم زمانی که از روسیه به تهران می آید از نبود مجسمه بزرگان دلگیر می‌شود و مجسمه‌ای را می سازد که امروز از آن اطلاعاتی در دست نیست و ظاهرا زمانی که سقف کارگاهش به دلیل بارش باران فرو می ریزد و بسیاری از آثارش از بین می رود آن هم نابود شده است.
بجنوردی با اشاره به خاطرات ارژنگی گفت: به گفته این هنرمند تابلوهایی از جنگ ایران و روس توسط اجدادش کشیده شده و سپس به روسیه منتقل شده است. ۲ اثر با ویژگی هایی نقل قول های ایشان در موزه سن پترزبورگ بدون نام هنرمند موجود است که بنا بر حدس من همان تابلوهای خانواده ارژنگی است.
این پژوهشگر دیدار ارژنگی با کمال الملک را چنین نقل قول کرد: من به استاد رو کردم و گفتم چرا از بزرگان هنر ایران نقاشی نکشیدی. او گفت که وثوق الدوله و بسیاری از بزرگان را کشیدم. من گفتم که این ها بزرگان ایران نیستند. فردوسی، سعدی و خیام بزرگان هستند. او گفت سعدی در دوران زندگی نان نداشت که خود بخورد ولی اکنون وثوق الدوله صد نان برای من دارد.
تاریخ هنر پس از مشروطه را از فراموشی نجات دهید
آیدین آغداشلو نقاش و پژوهشگر هنر گفت: ارژنگی و هنرمندان هم نسل وی از کودکی برای من رویاهای دست نیافتنی بودند و همیشه برای من پرسش بود که آنها چه طور کار می کردند. پژوهشگران تاریخ هنر این دوره تاریک را که شامل سالهای پس از مشروطه ایران است از فراموشی نجات دهند.
وی ادامه داد:این دوره نه آنقدر دور است که برای پژوهشگران جذاب باشد و نه آنقدر نزدیک که در روزمرگی و رسانه های کنونی مطرح شود و خوشبختانه افراد محدودی پژوهش هایی انجام دادند ولی کافی نیست.
رسام، برادرش و تعداد قابل توجهی از هنرمندان ، زائیده نیاز دوران خود بودند و آثاری چون نقاشی خیالی، حماسی، طبیعت بی جان و شمایل را از خود بر جای گذاشتند.
وی در وصف فعالیت های ارژنگی گفت: اولین و تنها نقاشی بود که در آثارش به کتاب های دوره زندیه و قاجار نظر داشت؛ گل و مرغ های آثارش نشان دهنده توجه او به هویت ایرانی است که البته پرداخت هایش به عبارتی ارژنگی است.
آغداشلو اظهار داشت: رسام اولین کسی بود که تلفیقی از آثار غربی و سنتی را انجام داد و در نهایت به مکتب سقاخانه رسید. توجه به آدم های عادی در آثارش نسیم چپ را با خود دارد،حیات های کوچک نشان دهنده آثاری هستند که معنا را با خود حمل می کنند و به مفهوم وفادار است.
رسام با فخر و آرزوهای بزرگ آغاز می کند و به مکتب کمال الملک ارادت ندارد ولی در پایان زندگی اندوهگین است و این جنس آن دوره ای است که در آن زیست کرد. دوره ای که بسیاری از هنرمندان ناسپاس و بی قدر ماندند.
وی در پایان افزود: من افتخار شاگردی با واسطه این هنرمند را توسط بیوک احمری داشتم که از هر نظر تحت تاثیر او و وامدارش بود.
مجله بخارا دوماهنامه‌ای فرهنگی و هنری است که در سال ۱۳۷۷ با مدیر مسئولی و سردبیری علی دهباشی آغاز به کار کرد. این موسسه ویژه‌برنامه‌هایی در بزرگداشت نویسندگان بزرگ ایران و جهان برگزار کرده‌است که می‌توان از میان آنها به مراسم شب‌های ایرج فشار، سعید نفیسی، رابیندرانات تاگور، گونتر گراس، اوسیپ ماندلشتام، پتر هانتکه، امبرتو اکو، هانا آرنت، محمدعلی اسلامی ندوشن، ویرجینیا وولف، بهرام بیضایی اشاره کرد. شب های بخارا مجالسی در بزرگداشت بزرگان فرهنگ و هنر ایران و گاهی غیر از ایران است که تا نیمهٔ سال ۱۳۹۸ شمار این شب‌ها از پانصد گذشته است.
