ایران‌بوم

هنوز خاطره لشکرکشی اروپاییان به قاره های آسیا، آفریقا، آمریکا و اقیانوسیه برای برده گیری و استعمار فراموش نشده است. با وجود آنکه در برابر چشم جهان جریان‌های موذی با برنامه‌های دقیق و طولانی مدت خود طرح تفرقه افکنی میان اقوام و مردم کشورها را می‌ریزند، سرزمین ها را به آشوب می کشند و با شعارهای فریبنده آزادی خواهی و دموکراسی طلبی در سایه می نشینند تا مستعمره های خاکی و فکری نوظهور برای تغذیه ایشان فراهم آید هنوز عده‌ای خیال می‌کنند که استعمارگران صرفا شخصا سوار بر کشتی های قدیمی از راه می رسند، انگار نه انگار که امروز عصر رسانه است و سفینه آنها امروز همین جعبه سیاهی است که در خانه من و شماست و از راه دور کنترل می‌شود! و اگر در خوش بینی غوطه وریم که حرص و طمع ذاتی آنها که خود را نژاد برگزیده می دانند برای تسخیر داشته های دیگران و تحقیر سایر ملل دنیا تمام شده است سخت در اشتباهیم! استعمارگری اعتقاد ذاتی و نیاز ایشان برای تسلط بر جهان است. به معنای واژه استعمار دقت کنید: «تسلط مملکتی قوی بر مملکتی ضعیف به بهانه آبادکردن و رهبری مردم آن به سوی ترقی و در واقع به قصد استفاده از منابع طبیعی و نیروی انسانی افراد آن.» به این منظور لازم است که همواره مردم آن کشور در فقری فکری و فرهنگی بمانند که نه هرگز بتوانند امور خود را به دست گیرند و نه پی به اهداف واقعی امپریالیسم ببرند. امروزه استعمار سیاه جز در موارد ضروری به لشکرکشی های چندروزه نمی پردازد بلکه بسیار آسان تر یافته است که مردم هر منطقه را با کنترل آنچه خود آنها به آن راغب هستند یا می‌توانند راغب شوند به ابزاری برای نیل به اهداف خود تبدیل کند. سیاست اصلی تصمیم گیران پس صحنه روندی کاملاثابت و مشخص دارد: در گام نخست حمایت از روی کارآمدن کسانی است که بتوانند هر نوع تفکر، آزاداندیشی و رشد فرهنگی را مسدود کند. مثال بارز این رویکرد رژیم صدام حسین و دیگر نمونه ها در کشورهای عربی است که امروز به خاک و خون کشیده شده اند. این دیکتاتور به نفع استعمار متفکران و فرهنگ دوستان را سر می‌برد، با سرکوب و ارعاب مردم را عقب مانده، در ترس و عقده نگه می دارد، منابع ملی و طبیعی را در اختیار اربابان قرار می دهد و با هزینه ملت خود همسایگان را نیز به جای سازندگی در وضعیت دفاعی و تلاطم فرو می‌برد. در حالی که به راحتی هرآن کس که تفکر می کند منزوی یا کشته می شود و کسی برای اعتلای فکر و فرهنگ باقی نمی ماند، هر زمان که از شدت خشم چشمان مردم کور شود تاریخ دیکتاتور به سر می رسد. این زمان است که غرب حمایت خود را از او برمی دارد و با وجهه ای حق طلبانه و انسان دوستانه طرفدار دموکراسی و حقوق اقوام متخاصم و مردمی می شود که اکنون قادر به تشخیص مصلحت خود نیستند. با شورش های پیاپی و حتی دخالت مستقیم اربابان پیشین که منجر به نابودی کشور می شود، در حالی که مغرضانه و موذیانه انواع مصادیق تمدنی و فرهنگی مورد حمله و دستبرد قرار می گیرند، کشور در وضعیتی فرو می رود که سال ها از آنچه تحت یک دیکتاتوری بوده عقب تر می ماند. اینجاست که از سویی همه به کمک خیرخواهانه! و انسان دوستانه غربیان محتاج و راغب می شوند و از سوی دیگر آرزوهای به ظاهر حق طلبانه مردم متفاوتی را که سال ها تحت ظلم و تبعیض تبدیل به آتشفشان هایی از خشم و کینه و نفرت و ناآگاهی شده اند به مقابله با یکدیگر و تجزیه کشور می کشاند و نتایج همه اینها نه رهایی به سوی آزادی و برابری و استقلال و آبادانی که تبدیل به مستعمره ای کوچک وابسته به امپریالیسم شدن است.

اما در سرزمین هایی چون ایران که مردم از فرهنگ و تعقل نبریده اند، با مسوولان کشور همکاری می کنند و تن به خشونت نمی دهند. استعمار برنامه خزنده و طولانی تری را طرح ریزی می کند: تفرقه افکنی و هویت زدایی. به این منظور ضمن آنکه بودجه های کلانی برای مسموم کردن اذهان اقوام مختلف از طریق نویسنده های جاعل و مزدور، ماهواره ها و انواع رسانه ها اختصاص می یابد، تلاش گسترده ای برای نفوذ در جریانات فرهنگی و هنری سرزمین صورت می گیرد؛ چراکه فرهنگ عامل پیوند مردم و حافظه جامعه است، با زدودن و تحریف آن دلبستگی مردم به سرزمین و ملت خود نابود می شود و زمینه تضعیف، تجزیه و نهایتا استقرار استعمار فراهم می آید. این ترفند در کشورهای بی بنیه ای مانند مالزی و دوبی بدون مقاومت انجام می شود چون ایشان واقعا سابقه مستحکمی ندارند و به راحتی می توان گذشته شان را تحقیر و پایمال کرد اما در خاستگاه نخستین تمدن جهان بی شک این کار به راحتی ممکن نیست. ایران تنها کشور این منطقه است که هرگز تن به استعمار نداده است. مردم این کشور می میرند اما حتی اگر اختلافات داخلی داشته باشند به بیگانه اعتماد نمی‌کنند. پس نیل به هدف دشوار است اما ناممکن نیست. یکی از مهم ترین ابزار به ثمررساندن طرح خزنده هویت زدایی تاثیر بر معماری است. معماری مهم ترین نماد تمدن و مصداق فرهنگی یک کشور است. اگر بتوان معماری کشوری را به طور مستقیم به دست گرفت یا در آموزش دانشگاه و رسانه های رنگین و بی تخصص معماری که از موهبت عدم حق مولف برخوردارند و در آنها می توان بر خلاف کشورهای دیگر جهان هر طرحی را از هر طراحی به رایگان اشاعه داد نفوذ کرد و نیز افرادی را که با نشخوار اظهارات معماران و فیلسوفان غربی دچار توهم خود بزرگ بینی می شوند، نوازش کرد. دژ مستحکم این ملت فتح می شود. چنانچه شاهدیم به چه سرعتی بافت و معماری و در نتیجه زندگی و افکار مردم شهرهایی چون تهران، اصفهان، مشهد و تبریز چنان از هویت تهی می شود که هرگونه مکان یابی، حس تعلق به سرزمین، تشابهات فرهنگی میان اقوام و پیوند به نسل های گذشته منهدم می شود. برای تکمیل سناریو هرگونه اهمال، بی تخصصی و غرض ورزی مسوولان نیز به کار می آید: درحالی که کشور جعلی اسراییل در باستان شناسی که تنها رویکرد آن بازتعریف هویت است هرساله رتبه یک را نصیب خود می کند، در ناکارآمدی سازمان میراث فرهنگی ایران که باید تعریف کننده بنیان های فرهنگی این مردم باشد به خواب می رود و پژوهشکده اش ویران و باستان شناسانش متواری می شوند! در حالی که یهودیان می کوشند با جعل سند هر طور که هست هخامنشیان یعنی بنیانگذاران ایران را به خود منتسب سازند، تاریخ ایشان از کتاب های درسی ما حذف می شود؛ در حالی که کتاب های معماری پرحاشیه از معمارانی چون لیبسکیند، آیزنمن، گهری، حدید و... در زادگاه خود ایشان هم به ندرت یافت می شود و هر ساله انبوه کتاب های اصل و کپی ایشان روانه بازار معماری ایران می شود.

از خود بپرسید، آیا می توان کارهای برترین تئوریسین معماری پیتر آیزنمن را که معتقد است:« معماری همواره یک عمل سیاسی است، همانطور که برای نازی ها، موسولینی و استالین بوده است، همواره کاری سیاسی باقی می ماند.» فقط در حد فرم پردازی های او بررسی کرد و ساده انگارانه از خطوط نیرو و جدول های مجازی که با سفسطه به بستر طرح ربط داده می شوند الهام گرفت؟ چرا معروف ترین جایزه معماری به نام و متعلق به خانواده پریتزکر است که نشریه فوربز از ثروت میلیاردی آنان خبر می دهد و مالک هتل های هیات در سراسر جهان و چندین مرکز تحقیقات و مراکز هنری و مراکز ویژه یهودیان است؟ چرا دقیقا در زمان جنگ عراق این جایزه به زاها حدید، معمار عراقی تبار اما فرم گرایی تعلق گرفت که آثار ساخته شده قابل توجهی نداشت؟ به این وسیله چنان نفوذی پیدا کرد که حتی در تهران دو پروژه و نیز بزرگ ترین پروژه ساختمانی شهر یعنی فاز دو برج میلاد به او واگذار شد. چرا فرانک گهری یهودی به عنوان معمار هزاره معرفی می شود در حالی که آثارش به طور اتفاقی توسط دستیاران او با برنامه های رایانه ای تولید می شود و حتی خود او تسلطی بر فرم دهی به ساختمان هایش ندارد و اصولااگر فرم های آن را 180 درجه تغییر دهید یا فشرده کنید، تغییری در ماهیت آن ایجاد نمی شود؟! به چه دلیلی کارهای این معمار در ایران مورد نقد و بررسی و البته الگوبرداری قرار می گیرد در حالی که معماران ایرانی قوام الدین شیرازی را نمی شناسند؟! چرا دنیل لیبسکیند این رسالت را بر عهده دارد که در هر کشوری موزه یهودی بر پا کند که نقش مایه تولید فرم آن ستاره داوود باشد و سپس کژ و کوژترین و غیرانسانی ترین فضاها را به بستر طرح تحمیل کند و عده ای در ایران مقلد آثار او برای بناهای عمومی باشند؟

چرا اگر به هر دلیلی در جایی تصمیم گرفته شود که مجسمه هایی غیرانسانی چون کارهای گهری، لیبسکیند و زاها حدید بر پا شود خود این اشخاص شخصا باید تولید کننده آن باشند، در حالی که این کار نه تنها از عهده بسیاری معماران که از عهده نرم افزارهای رایانه به تنهایی ساخته است؟! آیا جز این است که این افراد شخصا به دلایل خاصی حمایت می شوند و کار آنها ارزش مستقل ندارد؟ به چه دلیل شرکت اتکینز انگلستان که افتخارش کوبیدن بزرگ ترین صلیب جهان (برج العرب) در قلب جهان اسلام است باید مشاور طرح سازه غول آسای پدیده در مشهد باشد که به کلی بافت و هویت مذهبی آن شهر را زیر سوال خواهد برد؟ چرا باید این مشاور در اصفهان پایتخت فرهنگی ایران مشغول اجرای بزرگ ترین طرح مجموعه اجلاس سران غیرمتعهد با طرحی نامتعارف باشد یا در تهران مشغول ارایه پروژه ای با نام ابن بطوطه پارس؟! و خیلی سر از پا نشناسند که مظاهر تجدد از دوبی به ایران نیز رسیده است. آیا رواست که معماری به جای فضایی انسانی مانند برندهای مد لباس تبدیل به کالایی تجملی شود و نه هزینه شخصی که سرمایه ملی صرف آن شود؟ آیا جز این است که چنین طرح هایی به زیر سوال بردن فرهنگ و بافت هر مکانی است که در آن برپا می شوند؟ آیا معنازدایی از فرم جز از گسست فرهنگی و نابودی حس تعلق به سرزمین است؟ اگر این آثار چنین ارزشمندند چرا در فلسطین اشغالی نمونه ای از آن یافت نمی شود؟ چرا اشغالگران تا به این حد به دنبال تجسم معبد سلیمانی هستند که کسی آن را ندیده است و اثری از آن نیست و در ترسیم نقشه ها و جزییات آن برای به وجودآوردن سبک معماری چنین اغراق می کنند؟

در حالی که ما هرگز یک فیلم یا سه بعدی شایسته از این همه بناهای تاریخی خود نساخته ایم و هرگز درصدد شناختن آنها برنیامده ایم، درحالی که بزرگ ترین شهر خشتی جهان بم در برابر چشمانمان نابود شد و هرگز از خاک برنخاست، در حالی که خانه های قدیمی تهران به عنوان آخرین نمونه های هویتی شهر یکی پس از دیگری تبدیل به مراکز تجاری فولادی و شیشه ای می شوند. درحالی که پارسه در حال پوسیدن و نابودشدن است و محققان و استادان ما هنوز بر سر انکار معماری ایرانی و اسلامی مانده، با وجود این همه مدارک روشن تر از روز قادر به دسته بندی یا تدوین الگوهای مختلف معماری این سرزمین مقدس نیستند، یهودیان صدها فیلم و ماکت و تاریخ سازی درباره معبد خیالی سلیمان کرده اند که در زمین غصب شده از مسلمانان قرار دارد و از یک بنای موهوم شروع به جعل عناصر معماری چون ستون سلیمانی! و منتسب کردن یکسری ستون های شبیه به هم در سراسر عالم به ستون سلیمانی کرده اند تا در مرحله بعد در غفلت سایرین یک ستون را دلیل بر عظمت و نفوذ تمدن نداشته خود در سراسر جهان کنند در حالی که در سرزمین چندهزارساله ما معماران و روشنفکران در حال قلع و قمع اصالت هستند.

این ملت ملتی بود که از راحتی و رفاه گذشت، جنگید و شهید داد، تنها برای اینکه نمی خواست کمترین سایه ای از بیگانه بر خاک سرزمینش باشد. چه شد که پس از سی و اندی سال از آرمان های استقلال و آزادی چنان دلسرد شدیم که اوج قله آرزوی فرهیختگان و معماران سرشناسمان به جای برافراشتن نام ایران شد ساعتی گفت وگو و عکس گرفتن و در نهایت کرنش کردن به دفاتر پرشمار وابستگان به مخوف ترین استعمارگر جهان چون امثال زاها حدید، اتکینز، فوستر، BIG، RMJM! خواهید دید آنگاه که به دستان نامعماران خودی تحت هدایت معماران انگلیسی و یهودی فرهنگ و معماری ما از هم گسیخت، چگونه صحنه گردانان از پشت پرده به در آمده، با مصحفی از اسناد جعلی و آثاری که بر اساس آن ساخته شده است از اهمیت تاریخ و تمدن و فرهنگ و لزوم حفظ و ادامه آن در هنر و معماری سخن خواهند راند.

وای بر ما اگر امروز به خود نیاییم و در آرزوی دبی باشیم که امروز به لکه ننگ اعراب و آیینه عبرت آنها تبدیل شده است. وای اگر خود ابزار این طرح خزنده جهانی برای گسست فرهنگی، هویت زدایی از شرقیان و مسلمانان، تخدیر مغزها و تخلیه کشورمان از مغزهای متفکر به مقصد آمریکا و مستعمرات بریتانیای کبیر شویم.