زیست بوم
دریاچه ارومیه و چند راهکار
- زيست بوم
- نمایش از جمعه, 01 مهر 1390 11:19
- بازدید: 6500
برگرفته از روزنامه همشهری
اسدالله افلاکی
ابتدا: دریاچه ارومیه وضعیت اسفباری دارد تا اندازه‌ای که مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر نمی‌توان به حرف و شعار بسنده کرد.
در این میان برخی اظهارات مسئولان قابل تامل است. برای نمونه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست 2شهریورماه جاری گفته است: «اگر برنامه‌ها خوب پیش برود و تکالیف وزارت نیرو به‌خوبی اجرا شود، فکر می‌کنیم تا 5 سال آینده مشکل دریاچه ارومیه حل شود. جابه‌جایی حوضه به حوضه، اصلاح روش‌های آبیاری، تامین حقابه ازطریق سدها وبارورسازی ابرها، تکالیف وزارت نیرو هستندکه این وزارتخانه باید به تکالیفش عمل کند.» اما 6 روز پس از این اظهارات، معاون وزیر نیرو در آب و آبفا، دلیل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه را تغییرات اقلیم و خشکسالی در چند سال اخیر عنوان و به صراحت اعلام می‌کند: «کاهش 50درصدی روان آبها اثر منفی در دریاچه ارومیه گذاشته که براین اساس، سازمان حفاظت محیط‌زیست باید چاره اندیشی کند.» این در حالی است که در کمیته منطقه‌ای مدیریت دریاچه ارومیه، نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو به این جمع بندی رسیده‌اند که از مجموع 7 میلیارد متر مکعب آبی که سالانه در حوضه آبریز ارومیه جاری می‌شود3.1میلیارد متر مکعب آن باید به دریاچه ارومیه وارد شود.
دوم: اکنون مهم‌ترین پرسش این است که چگونه می‌توان ارومیه را از مرگ حتمی نجات داد؟ بررسی معضل موجود و جمع بندی نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران، نشان می‌دهد راهکارهای ذیل می‌تواند در نجات ارومیه مؤثر باشد:
1- با توجه به وضعیت بحرانی ارومیه، نخستین قدم باز کردن دریچه سدها به اندازه‌ای است که حداقل یک میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه شود اما پیش از این، ضروری است تمام رودخانه‌های منتهی به ارومیه که طی همه این سال‌ها بدون هیچ مدیریتی رها شده‌اند، لایروبی شود تا رسوبات مانع راهیابی آب به دریاچه نشوند. همزمان ضروری است با سازوکاری قوی، اجازه ندهند کسی در طول مسیر از آبی که به سمت دریاچه در حرکت است برداشت کند.
2- آنچه ارومیه را به وضعیت امروزی مبتلا کرده، سوء مدیریت منابع آب و خاک در منطقه است. از این رو، ضروری است هریک از نهادهای ذیربط به تعهدات خود در حوضه مدیریت آب و خاک اقدام کنند؛ از جمله وزارت جهاد کشاورزی با تغییر در شیوه‌های کشت و جایگزین کردن آبیاری نوین نسبت به افزایش بهره‌وری اقدام کند. در حال حاضر، راندمان آبیاری در کشور 30درصد است درحالی‌که با استفاده از تکنولوژی نوین می‌توان این راندمان را تا 60 درصد افزایش داد.
3- وزارت نیرو علاوه بر بازکردن دریچه سدها، زمینه ورود حقابه3.1میلیارد متر مکعبی دریاچه ارومیه را فراهم سازد و اجازه دهد این حقابه وارد ارومیه شود.
4- انتقال آب از حوضه دیگر به دریاچه ارومیه با همه انتقاداتی که برآن وارد است می‌تواند به‌عنوان آخرین راهکار مورد توجه قرار بگیرد. برای عملی شدن این راهکار باید با مصوبات قانونی، اعتبار لازم برای انتقال آب از حوضه‌های اطراف با کمترین خسارات زیست‌محیطی در دستور کار قرار بگیرد مشروط بر آنکه با عملی‌شدن این راهکار، تحت هیچ شرایطی کسی اجازه برداشت ازآب انتقالی را نداشته باشد به‌ویژه نمایندگانی که حوزه انتخابی‌شان در محدوده مسیر انتقال آب قرار گرفته کمبود آب روستاهای حوزه متبوعشان را بهانه برداشت آب نکنند.
سخن آخر: انتظار می‌رود مسئولان ذیربط اعم از وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط‌زیست با هماهنگی و به دور از بخشی‌نگری به تعهدات خود در قبال دریاچه ارومیه عمل کنند. از نمایندگان مجلس هم انتظار می‌رود خشک شدن دریاچه ارومیه را معضلی ملی بدانند و با این رویکرد، رفع این معضل را وجهه همت خود قرار دهند.
